Batı Felsefesi Tarihi
Batı Felsefesi Tarihi (İngilizce özgün adı: A History of Western Philosophy), İngiliz filozof, mantıkçı, matematikçi ve tarihçi Bertrand Russell'ın 1945 yılında yazdığı üç ciltlik eseridir.
| A History of Western Philosophy | |
 Bertrand Russell'ın 1945 tarihli eseri Batı Felsefesi Tarihi (A History of Western Philosophy)'nin 1972 Türkçe baskısının 1. cildinin kapağı. | |
| Yazar | Bertrand Russell |
|---|---|
| Çevirmen | Muammer Sencer |
Kapak sanatçısı | Fahri Karagözoğlu |
| Ülke |
İngiltere  |
| Dil | İngilizce |
| Konu | Felsefe |
| Tür | Kurgusal olmayan düzyazı (non fiction) |
| Yayım |
1969 1. basım (Bilgi) 1969 (Kitaş) 1983 (Say) 2001 (İlya) |
| Yayımcı |
Bilgi Yayınevi Ankara 1. Baskı 1969, 2. Baskı 1972 |
| Sayfa |
Toplam 1252 sayfa 1. Cilt 440 2. Cilt 284 3. Cilt 528 sayfa |
| Bilgi dizisi 2 serisi | |
Bu hacimli eserinde Russell, Sokrates öncesi düşünürlerden başlayarak 20. yüzyıl başlarına kadar gelen süreçte felsefenin tarihini geniş bir bakış açısıyla inceler. İlk yayımlandığı günden beri büyük ilgi gören bu eserin bütün dünyada, onlarca dilde halâ sayısız baskıları yapılmaktadır ve düşünürün "Matematiğin İlkeleri ve Mantığın İncelenmesi" adlı eseriyle birlikte önemli felsefe yapıtlarının en başında gelmektedir. Tam da bu nedenle bu kitabın geliri Russell'a ömrü boyunca parasal bir güvence de sağlamıştı. Bertrand Russell'ın 1950 yılında Nobel Edebiyat Ödülü'nü almasını sağlayan eserinin de ağırlıklı olarak "Batı Felsefesi Tarihi" olduğu söylenmektedir[1].
İlk önce 1945 yılında ABD, ertesi yıl da Birleşik Krallık'ta yayımlanan kitap Türkiye'de 1969 yılında Bilgi Yayınevi tarafından basılmıştır. Türkçe baskısının ikinci cildinde Albert Einstein'ın Bertrand Russell üzerine yazdığı ve 1943 yılında Princeton'da kaleme almış olduğu bir yazı yer almaktadır.
İçerik
1. Cilt: Antikçağ
Özgün adı Ancient Philosophy. Bu ciltte önce Thales, Pisagor, Heraclitos, Parmenides, Empedocles, Anaximander, Anaximenes, Anaxagoras, Leucippus, Democritus ve Protagoras gibi Sokrates öncesi düşünürler incelenmiş, sonra da Socrates, Plato ve Aristo'ya eğilinmiştir. Son olarak da Aristo sonrası antik felsefeye yön veren kinikler (cynics), Skeptikler, Epiküreanlar, Stoikler ve Plotinus'a yer verilmiştir.
2. Cilt: Ortaçağ, İslam Felsefesi - Hristiyan Felsefesi
Özgün adı Catholic Philosophy. Eserin bu cildinde Russell, Ortaçağ felsefesinin babaları St Ambrose, St Jerome, Hippolu Aziz Augustinus, St Benedict ve Papa Büyük Gregory'nin yanı sıra Yahudi ve İslam felsefelerinin gelişimlerini de incelemiştir. Bertrand Russell kitapta İslam felsefesinden sürekli olarak "Muhammedian felsefe" şeklinde bahsetmiştir. Cildin son bölümünde de Johannes Scottus Erigena ve Akinolu Thomas'a yer vermiştir.
3. Cilt: Modern Çağ-Yeni Çağ
Özgün adı Modern Philosophy. Bu son ciltte önce Rönesans'tan Hume'a kadar olan süreyi ele alarak Machiavelli, Erasmus, Thomas More, Bacon, Hobbes, Descartes, Spinoza, Leibniz, Locke, Berkeley ve Hume'u incelemiş, daha sonra da Rousseau'dan günümüze doğru gelerek Rousseau, Kant, Hegel, Byron, Schopenhauer, Nietzsche, Faydacılar, Marx, Bergson, William James ve John Dewey'e yer ayırmıştır. Bu son cildin "Mantıksal Analiz Felsefesi" adlı son bölümünde ise o zamana ait kendi felsefi düşüncelerini okurlara sunmuştur.
Kitabın Türkçe çevirisi üzerine
Bertrand Russell'ın "Batı Felsefesi Tarihi"ni Türkçeye ilk kez 1969 yılında Muammer Sencer çevirmişti. Bilgi Yayınevi'nin bastığı üç ciltlik eserin ilk cildinin başlarında, "Russell'ın Yaşantısı ve Düşünceleri" adlı uzun giriş bölümünün ardından çevirmen, "Çeviri Üzerine" adlı uzunca bir açıklama yazısı koymayı gerekli görmüştür. Bunun nedeni, o yıllarda toplumda Türk Dil Kurumu'nun da öncülüğününde bir Öz Türkçe kullanma akımının yaygınlaştırılmaya çalışılması ve toplumun bazı kesimlerinden bu çabaya karşı gösterilen tepkiydi. Bu tepkilere karşılık olarak çevirmen, kitabın 1972'de yapılan 2. baskısında, ikinci cildin başında "Çevirmenden Birkaç Söz" başlıklı yazısıyla da açıklamalarını sürdürmek zorunda kalmıştır. Bu yazısında sayıları az da olsa bazı okuyuculardan kullanılan Öz Türkçe sözcükler nedeniyle küfürlü mektuplar bile aldığını yazmıştır.
Çeviride kullanılan birçok Öz Türkçe sözcüğün yanında parantez içinde sözcüğün diğer anlamının da verilmiş olması, bu sözcüklerin henüz, o tarihlerde toplumun genelinde tam olarak kabul görmemiş olduğunun bir belirtisi sayılabilir. Ancak aradan geçen kırk küsur yıldan sonra bu sözcüklerden pek çoğunun çoktan gündelik kullanıma girmiş olduğunu da görüyoruz. O tarihlerde zorlamayla Türk diline kazandırılmış gibi gözüken ve herkesçe benimsenmeyen, ancak bugün yaygınca kullanlan sözcüklere örnek: Yadsımak (reddetmek), gizem (sır), davranış (muamele), düşün (idea), beğeni (zevk), öbek (grup), yıkım (felâket), us (akıl), evrensel (kozmik). Günümüzde bile kabul görmemiş veya yaygın kullanılmayanlara örnek ise: Görümsel (ampirik), özdek (madde), ergi (zihin), tüzün (adalet), nen (şey) ve ayrıl (istisna).
Bölüm başlıkları
Bilgi Yayınevi'nin 1969 tarihli çevirisindeki bölüm başlıkları şunlardır:
(Not: Bölüm başlıklarının imlâsı kitaptaki şekli korunarak buraya aktarılmıştır.)
1. Cilt: Antikçağ
- Russell'in Yaşantısı ve Düşünceleri
- Çeviri Üzerine
- Önsöz
- Giriş
- I Grek Uygarlığının Yükselişi
- II Miletos Okulu ve Thales
- III Pythagoras
- IV Herakleitos
- V Anaxagoras
- VI Parmenides
- VII Empedokles
- VIII Kültür Yönünden Atina
- IX Atomcular
- X Protagoras
- XI Sokrates
- XII Sparta'nın Etkisi
- XIII Platon'un Düşünce Kaynakları
- XIV Platon'un Ütopyası
- XV Düşünler (İdealar Kuramı)
- XVI Platon'un Ölümsüzlük Kuramı
- XVII Platon'a Göre Evrenin Doğuşu
- XVIII Platon'da Bilgi ve Algı
- XIX Aristoteles Metafiziği
- XX Aristoteles Ahlâk Sistemi
- XXI Aristoteles'in Siyaset Görüşü
- XXII Aristoteles Mantığı
- XXIII Aristoteles'in Fizik Görüşü
- XXIV Grek Matematiği ve Gökbilimi
- XXV Ellenci Dünya
- XXVI Köpeksiler (Kynikoslar) ve Kuşkucular (Spektikoslar)
- XXVII Epikurosçular
- XXVIII Sundurmacılık (Stoikçilik)
- XXIX Ekin (Kültür ) Açısından Roma İmparatorluğu
- XXX Plotinos
2. Cilt: Ortaçağ, İslam Felsefesi - Hristiyan Felsefesi
- Albert Einstein'in önsözü: «Bertrand Russell Üzerine»
- Çevirmenden Birkaç Söz
- Giriş
- Yahudilerin Dinsel Gelişimi
- İslâmlık ve Yahudilik
- İlk Dört Yüzyılda Hıristiyanlık
- Muhammet'in İsa Hakkında Görüşü
- İlâhi Adalet
- Celsus'a Karşı
- Hıristiyanlığın Gelişme Nedenleri
- Üç Kilise Doktoru
- Sanctus Ambrosius
- Mektuplar
- Yontu Kavgası
- II Valentinianus'la Çatışma
- Theodosius'la Anlaşmazlık
- Jeromius
- Sanctus Augustinus
- İtiraflardan Bir Olay
- İtiraflarda İlginç Bir Bölüm
- Sanctus (Saint) Augustinus'un Felsefesi ve Teolojisi
- I) Salt Felsefesi
- Zaman Nedir?
- II) Tanrı Kenti
- Ayrıntıların Özeti
- Sofu Bakireler
- Cinsel Zevk
- Tanrı Kentinin Önemli Yanı
- III) Pelagiusçularla Savaş
- Beşinci ve Altıncı Yüzyıllar
- Cyrillus'la Nestorius'un Kavgası
- Monophysis İtizali
- Boethius
- Sanctus Benedictus ve Büyük Gregorius
- Sanctus Benedictus
- Gregorius
- Gregorius'un Mektupları
- Karanlık Çağlarda Papalık
- Papa - Kral Pazarlığı
- Constantinus Vakfı
- Sanctus Bonifacius
- Alcuinus
- Johannes Scotus
- XI. Yüzyılda Kilise Reformu
- XI. Yüzyılda Reform Devinisi
- VI. Gregorius
- VII. Gregorius
- Canossa'ya Götüren Kavga
- Tours'lu Berengar
- Aziz Sanctus Anselmus
- İslâm Kültürü ve Felsefesi
- Arap Devletinin Yapısı
- Ekonominin Temeli
- Ekin
- Al Kindi
- İbnu Sina
- İbnu Rüşd
- Meymun
- XII. Yüzyıl
- İmparator - Papa Uyuşmazlığı
- Lombard Kentlerinin Yükselişi
- Haçlı Seferleri
- Skolastikliğin Gelişmesi
- Roscelinus
- Abaelardus
- Sanctus Bernardus
- XIII. Yüzyıl 214
- III. Innocentius
- II. Frederich
- Kathorosçular
- Franciscus
- Sanctus Dominicus
- Aquino'lu Thomas
- Thomas'ın Yapıtları
- Tanrı Neyi Bilir
- Summa'nm ikinci Kitabı
- Üçüncü Kitap
- İsteğe Bağlı Yoksulluk Üzerine
- Dördüncü Kitap
- Ölümden Sonra Dirilme
- Franciscus Tarikatı Mensupları
- Duns Scotus
- Ockhamlı William
- Ockhamlı'nın Felsefî Düşünceleri
- Ockhamlı'nın Vecizesi
- Ockhamlı'nın Tartışması
- Papalığın Sönüşü
- Jübile Devinisi
- Templumcular
- Halk Papa'sı
- Rienzi
- İki Papa
- Wycliffe
- Siyasal ve Ekinsel Değişme Nedenleri
3. Cilt: Modern Çağ-Yeni Çağ
- Konu I: Genel Öz-Çizgiler (Karakteristikler)
- Konu II: İtalyan Rönesansı
- Politika
- Medici Ailesi
- Napoli ve Sicilya
- Rönesans'ın Özellikleri
- Din Adamlarının Aşağılığı
- Konu III: Machiavelli
- Borgia'nın Garip Macerası
- Ordu
- Söyleşiler
- Siyasal Araçlar
- Rousseau'yu öncelemek
- Konu IV: Erasmus ve More
- Eramus
- «Deliliğe Övgü»
- Sir Thomas More
- Utopia
- Konu V : Reform ve Karşı Reform
- Üç Reform Adamı
- Jesuitler
- Konu VI : Bilimin Yükselişi
- Coppernicus
- Tycho Brahe
- Johannes Kepler
- Galileo
- Newton
- Başka Gelişmeler
Bilimsel Buluşların Felsefî Sonuçları
- Konu VII : Francis Bacon
- Yapıtları
- Kıssadan Hisse
- İdoller
- Konu VIII: Hobbes'un Leviathan'ı
- Leviathan
- İkinci Bölüm
- Despot Hükümdar
- Uyrukların Özgürlüğü
- III. ve IV. Bölümler
- Sonuç
- Konu IX: Descartes
- Bir Günde Sistem
- Ölüm
- Çift Saat Kuramı
- Boşluk Yoktur
- Yapıtlar
- Aritmetik ve Geometriden de Kuşku Edilebilir
- Augustinus'un Cogito'su
- Tanrısal Kanıtlar
- Bilgi Kuramı
- Descartes Felsefesinin Önemi
- Konu X: Spinoza
- Ethica
- Metafizik Bölümü
- Tanrı'yı Bilmek
- Her Neni Saptamak
- Konu XI: Leibniz
- Uzay Monadların Sıralanmasıdır
- Ontolojik Kanıt
- Kozmolojik Kanıt
- Tasarıdan Doğma Kanıt
- Leibniz Felsefesinin Bir özelliği
- Gizli Felsefe
- Leibniz ve Mantık
- İki Tür Doğruluk
- Sonuç
- Konu XII : Felsefî Liberallik
- Doğruluk Nerede?
- Liberalliğin Başlangıcı
- İkinci Kanat
- Locke'u Hazırlayan Koşullar
- II. James
- Konu XIII : Locke'un Bilgi Kuramı
- Etkisinin Alanı
- Birici, İkinci Nitelikler
- Liberal Locke
- Us'un Çözümü
- Metafiziği Küçümsemek
- Bilgi Deneyimden Gelir
- Genel Terimler
- Üç Tür Bilgi
- Ahlaksal Öğretiler
- Kişisel Çıkarla Kamu Çıkarı
- Ahlâk Kuralları Neye Bağlı
- Konu XIV : Locke'un Siyasal Felsefesi
- A. Miras İlkesi
- Evrensel Kral
- Tanrısal Hak
- Eleştiri
- Konu XV : Locke'un Siyasal Felsefesi 213
- B. Doğa Durumu ve Doğal Yasa
- Hükümetlerin Yapısı
- Komutanların Yetkisi
- Konu XVI : Toplumsal Sözleşme
- Birinci Kuram
- İkinci Kuram
- Doğal Durum
- Özelgenin Korunması
- Öldürme Hakkı
- Konu XVII : Özelge (Mülkiyet)
- Değer Kuramı
- Konu XVIII : Denetimler-Dengeler
- Denetimler Dengeler Tarihi
- Konu XIX : Locke'un Etkisi
- Etik Yönünden
- Siyasette
- Konu XX : Berkeley
- Aytışımlar
- Sese de Kurtuluş Yok
- Eleştiri
- Mantıksal Kanıtlar
- Empirik Kanıtlar
- Birinci Derece Nitelikler
- Algılama
- Anımsama
- Dört Durum
- Konu XXI: Hume
- İnsan Yapısı Üzerine
- Mantıksal Eksiklik
- Tinbilimsel Eksiklik
- «Kendi Düşüncesi»
- Bilgi ve Belkilik (İhtimallik) Üzerine
- Nesnel Bölüm
- Öznel Bölüm
- «Neden» Ne Demek?
- Hume Felsefesi Neyi Temsil Eder
- Genel Düşünceler
- Tümevarım İlkesi
YENİ ÇAĞ
- Konu I : Romantik Devini (Hareket)
- XIX. Yüzyı l Başkaldırması
- Estetik Ölçütler
- Canavar Tipi
- Yalnızlık
- Konu II : Rousseau
- Yaşam öyküsü
- Verimli Çağ
- Tanrı Bilimsel Bölüm
- Genel İstem
- Konu III : Kant ve Genellikle Alman İdealizmi
- İdealistlerin Ortak Özellikleri
- Konu IV : Kant Felsefesinin Ana Çizgileri
- Ahlaksal Sistem
- Konu V: Kant'ın Uzay ve Zaman Kuramı
- Kuram'ın Açıklaması
- Uzay Üzerine Metafizik Kanıtlar
- Epistemolojik (Aşkın) Kanıtlar
- Uzay Konusundaki Metafizik Kanıtlar
- Zaman Hakkındaki Metafizik Kanıtlar
- Prolegomena'daki Aşkın Kanıt
- Kant'ın Uzay Görüşünden Çıkan Güçlükler
- İki Uzay Görüşü
- Fichte
- Schelling
- Konu VI : XIX. Yüzyıldaki Düşünce Akımları
- Helvetius
- Condorcet
- Darwin Kuramı
- Konu VII : Hegel
- Genel Öz-Çizgiler (Karakterler)
- Özne Yüklem Sorunu
- Hegel Felsefesini Öbür «İdea»cılardan Ayıran Yanlar
- Devlet Felsefesi
- Hukuk Felsefesi
- Savaş Kötü Değildir
- Bütün ve Parça
- Metafizik Sorun Mantık Sorunudur
- Konu VIII : Byron
- Konu IX : Schopenhauer
- Yaşantısı
- Schopenhauer İçtenli Değil
- Tarihsel Açıdan Neler Önemli
- Konu X: Nietzsche
- Yaşantısı
- Kadınları Küçük Görmek
- Nietzsche'nin Öğretileri
- Hakkında Neler Düşüneceğiz
- Belli Başlı Ahlaksal Sorun
- Nietzsche Ahlâkı
- Buddho Tanrı'ya Ne Diyebilir
- Nietzsche Tanrı'ya Ne Öğüt Verir
- Konu XI : Yararcılar
- James Mill
- Konu XII: Karl Marx
- Tarih Felsefesi
- Marx'in Yanlışları
- Tümeller
- Özdekçilik (Materyalizm)
- Eleştiri
- Konu XIII : Bergson
- Genel Çizgileriyle Bergsonculuk
- Bergson Felsefesine Giriş
- Zekâ - İçgüdü Ayrımı
- Süre
- Süre ve Bellek
- Bergson'un Büyüsü
- Konu XIV: Bergson'un Uzay ve Zaman Görüşü
- Uzay Kuramı
- Sayıların Esrarı
- «Dinamik» Dünya Görüşü
- Bergson ve Zenon'un Kanıtı
- Süre Kuramı
- Konu XV : William James
- Deneyim (Experience) Nedir
- İnanma İstemi
- James'le Dewey Arasındaki Ayrım
- James'in Kuramında Başka Bir Güçlük
- James'in Dinsel Görüşü
- Konu XVI : John Dewey
- Dewey'nin Doğruluk Görüşü
- Genelleştirme
- Konu XVII: Mantıksal Çözümleme (Analiz) Felsefesi
- Sentaks Sorunu
- Fiziğin Kavramsal Gelişmesi
- Tinbilimdeki (Psikolojideki) Değişme
- Felsefe İki Bölümden Kuruludur
- Felsefenin Görevi
- Dizin
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- "A History of Western Philosophy" (İngilizce). en.wikipedia.org. 28 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2011.
- Kitabın 1969 baskısının arka kapak ve iç sayfalarındaki bilgiler