Behice Boran
Behice Sadık Boran (1 Mayıs 1910, Bursa – ö. 10 Ekim 1987, Brüksel), Türkiye İşçi Partisinin son genel başkanı, siyasetçi, akademisyen ve sosyolog.
| Behice Boran | |
|---|---|
 | |
| Türkiye İşçi Partisi Genel Başkanı | |
| Görev süresi 1971-1980 | |
| Yerine geldiği | Şaban Yıldız |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1 Mayıs 1910 Bursa, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 10 Ekim 1987 (77 yaşında) Brüksel, Belçika |
| Yattığı yer | Zincirlikuyu Mezarlığı |
| Partisi | Türkiye İşçi Partisi |
| Evlilik(ler) | Nevzat Hatko |
| Bitirdiği okul | İstanbul Üniversitesi Ankara Üniversitesi |
| Mesleği | Akademisyen, siyasetçi, sosyolog |
Yaşamı
Ailesi 1890’larda Bursa’ya göç etmiş Kazan Tatarı’ydı. Tahıl ticareti yapan Sadık Bey ile Mahire Hanım’ın kızı olarak 1910’da Bursa’da doğdu. Üç kardeşin en küçüğüydü.[1]
Boran, ilkokula Bursa’da başladı. Kurtuluş Savaşı döneminde Yunanlar Bursa’ya girince, ailesiyle İstanbul’a göç etti. Orta öğrenimini Arnavutköy Amerikan Kız Kolejinde yaptı. Babası okuryazar, aydın bir adamdı. Çocuklarının yabancı dil eğitimine çok önem veriyordu. Bu sebepten Fransız okuluna yazdırıldı. Bu okul kapatılınca Arnavutköy’deki Amerikan Kız Koleji’nde okumaya başladı. Amerikan Kız Koleji'nin, yani şimdiki adıyla Robert Kolej'in, 1927’de orta, 1931’de lise kısmını birincilikle bitiren ilk Türk kız öğrenci oldu. Manisa Orta Mektebi İngilizce muallimeliğine atandı. Amerikan Michigan Üniversitesi (ABD) ona burs verme teklifinde bulundu. Kendini bu üniversiteye öneren kişi, Amerikan Kız Kolejindeki tarih öğretmeniydi.[1]
Michigan Üniversitesinde sosyoloji doktorasını tamamladıktan sonra 1939'da Türkiye'ye döndü ve Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinin (DTCF) sosyoloji bölümüne doçent olarak atandı. Aynı dönemde Yurt ve Dünya ve Adımlar dergilerinin yayın faaliyetine katıldı. 1946'da Nevzat Hatko ile evlenen Boran, 1948'de siyasi görüşleri nedeniyle üniversiteden uzaklaştırıldı.[1] 1950 yılında kurucusu ve başkanı olduğu Barışseverler Cemiyeti, Menderes hükûmetinin Kore'ye asker göndermesini kınayan bir bildiri yayımlayınca 15 ay hapis cezası aldı.[1]
1962'de Türkiye İşçi Partisine üye olan Boran, 1965 seçimlerinde Urfa'dan milletvekili seçildi. Birkaç dönem Avrupa Parlamentosu'nda Türkiye'yi temsil etti. TİP genel başkanı Mehmet Ali Aybar'a karşı tavır aldı ve 1970 yılındaki parti kurultayında genel başkan seçildi.[2] 12 Mart 1971 muhtırası ile birlikte tutuklandı ve partisi kapatıldı. Boran, 15 yıl hapis cezası aldı. 1974 yılında ilan edilen genel aftan yararlanarak serbest kaldı.[1] 1975'te tekrar kurulan TİP'in genel başkanı seçildi. 12 Eylül 1980 darbesinin ardından kısa süre ev hapsinde tutulan Boran, daha sonra yurt dışına çıktı.[1] “Sosyalist doğulmaz, sosyalist yaşanır.” sözüyle hafızalarda yer edindi.[1]
Ölümü
1981'de yurttaşlıktan çıkarıldı. Yurt dışında iken TKP ile TİP'in birleşme kararı aldıklarını duyurdu ve iki gün sonra da öldü.[2]
Cenazesi Türkiye'ye getirilen Boran, İstanbul'da düzenlenen törenlerin ardından 18 Ekim'de İstanbul Zincirlikuyu Mezarlığı'nda toprağa verildi.
Eserleri
Savunma, Behice Boran
Çevirileri
- Platon (1944) Devlet Adamı, İstanbul: Maarif Vekilliği (Mehmet Karasan'la Birlikte).
- Granville-Barker, Harley (1946), Voysey Mirası, İzmir: Tülin.
- Steinbeck, John (1964) Sardalya Sokağı, İstanbul: Batı.
- Fast, Howard Melvin (1966) Hürriyet Yolu, İstanbul: İstanbul Matbaası.
Hakkında yazılmış kitaplar
- "Behice: Bir devrimci... Bir kadın... Bir anne...", Emel Koç, Destek Yay. 2010 (ISBN 9944298773)
- "Behice Boran Öğretim Üyesi, Siyasetçi, Kuramcı", Gökhan Atılgan, Yordam Kitap.
- "Akıntıya Karşı... Behice Boran", Güzella Bayındır, Yazılama Yay. 2010 (ISBN 9786055892272)
Kaynakça
- Kayalı, Kurtuluş (2001) Türk Düşünce Dünyasında Yol İzleri, İstanbul: İletişim.
- Kolektif (2002) Biyografya 2: Behice Boran, İstanbul: Bağlam.
- Mumcu, Uğur (1996) Bir Uzun Yürüyüş, Ankara: um:ag
Dış bağlantılar
 |
Vikisöz'de Behice Boran ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. |
- Behice Boran, BBC Türkçe, 1983 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.