Boeing E-3 Sentry

Boeing E-3 Sentry Amerika Birleşik Devletleri üretimi bir Havadan Erken Uyarı ve Kontrol((İngilizce:  Airborne Early Warning and Control (AEW&C))) uçağıdır. ABD, Birleşik Krallık, Fransa, Suudi Arabistan ve NATO hava savunma kuvvetlerinde her türlü hava şartında gözetleme, komuta, kontrol ve iletişim görevlerinde kullanılmaktadır. Toplam 68 adet üretildikten sonra 1992 yılında üretimi sona ermiştir.[1][2]

E-3 Sentry
Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri'ne ait bir E-3 Sentry
Türü	Havadan Erken Uyarı ve Kontrol (AEW&C)
Ulusal köken	ABD
Üretici	Boeing Integrated Defense Systems Northrop Grumman (radar)
İlk uçuş	25 Mayıs 1976
Hizmete giriş	Mart 1977
Ana kullanıcı	Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri
Diğer kullanıcılar	İngiliz Kraliyet Hava Kuvvetleri Suudi Arabistan Kraliyet Hava Kuvvetleri NATO
Üretim aralığı	1977–1991
Üretim sayısı	68

Geliştirilmesi

Haziran 1965'te Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri (USAF) kullanılmakta olan EC-121 Warning Star uçaklarının yerine geçecek, mevcut sistemlerin yer ekosu nedeniyle belirleyemediği alçaktan uçan hava platformlarını ve hatta yer hedeflerini tespit edebilecek şekilde modern hava radarıyla donatılmış bir havadan erken uyarı ve kontrol sistemi geliştirilmesi için fizibilite çalışması başlattı. Bu kapsamda Boeing, Douglas Aircraft Company ve Lockheed firmalarıyla sözleşme imzalandı, Temmuz 1966'da Lockheed ile olan sözleşme iptal edildi. 1967 yılında yeni uçağın radarının geliştirilmesi için Westinghouse Electric ve Hughes Aircraft firmalarının rekabet edeceği paralel bir program başlatıldı. 1968 yılında tasarım doğrulama testleri modifiye edilmiş bir EC-121Q üzerinde uygulanmaktayken program Kara Radarı Teknolojisi((İngilizce:  Overland Radar Technology (ORT))) olarak adlandırılmaktaydı.[3][4] Yarışmanın sonucuna bakılmaksızın Westinghouse'un radar anteninin kullanılması kararlaştırılmıştı.İlk iki sistem test uçaklarına yerleştirilerek Mart 1972'de başlanılan testler Temmuz 1972'de sona erdi.[3] Westinghouse, Bell Labs 'tan Gardner Fox'un adıyla Fox Faz Kaydırıcısı olarak da bilinen yüksek güçlü RF faz kaydırıcılarının tasarımında öncülük etmiştir.

Temmuz 1970'te Boeing'in sekiz adet General Electric TF34 motoruyla donatılmış, radarın gövde üzerindeki bir döner kubbeye yerleştirildiği bir Boeing 707'den uyarlanmış teklifi McDonnell Douglas'ın Douglas DC-8 tabanlı tasarımına üstün görülerek tercih edildi.

EC137D olarak adlandırılan ve radar sisteminlerinin test edileceği ilk iki uçak için sipariş verildi. Test uçaklarında orijinal üretim uçaklarındaki 14 saatlik uçuş idame zorunluluğu bulunmadığından uçakların üzerindeki standart Pratt & Whitney JT3D motorları değiştirilmedi.[4] EC-137'lerin ilki ilk uçuşunu 9 Şubat 1972'de yaptı. İki radar sistemi arasındaki karşılştırmalı uçuşlar aynı yılın Mart ayında başlayıp Temmuz ayında sona erdi. Testler sonucunda, üretilecek uçakta Westinghouse radar sistemi kullanılmasına karar verildi.[5] İlk başlarda tasarımının büyük kısmı F-15 radar programında kullanılacak olan Hughes radarının seçilmesine kesin gözüyle bakılmaktaydı. Hughes radarının F-15 tasarımından gelen analog frekans filtrelerine karşılık Westinghouse'ın radarı Edwin Sloane ve ekibi tarafından geliştirilen Ardışık Hızlı Fourier Dönüşümü((İngilizce:  FFT(Fast Fourier Transform)))yöntemini kullanarak 128 Doppler frekansını sayısal olarak ayrıştırabilmekteydi.[6] Westinghouse ekibi her uçuş öncesinde programı modifiye edilen 18-bit programlanabilir bilgisayar ve Darbeli Doppler Modu 'nu ((İngilizce:  Pulse Doppler Mode)) tamamlayan Ufuk Ötesi Modu((İngilizce:  Beyond The Horizon (BTH))) ile müsabakayı kazandı. BTH modunun ufuk ötesi gemileri belirlemede yararlı olduğu kanıtlandı.[7]

26 Ocak 1973'te tam donanımlı AWACS uçağı geliştirilmesi için onay verildi ve uçağın sistemlerinin daha geliştirilmesinde kullanılmak üzere 3 adet ön üretim uçağı sipariş edildi. Bu uçaklardan ilki Şubat 1975'te uçmaya başladı. Yapılan bir değişiklik uçuş idame süresi gereksiniminin azaltılarak 4 adet JT-3D(Amerikan askeri dokümanlarında TF-33 olarak adlandırılmıştır) motorunun yeterli görülmesiydi.[4][8] Görev bilgisayarı ve monitör sistemlerinin geliştirilmesi için IBM ve Hazeltine firmaları seçildi. IBM tarafından geliştirilen bilgisayar 4PI olarak adlandırıldı ve yazılımı için JOVIAL dili kullanıldı. Bir SAGE ya da BUIC kullanıcısı izleme ve tablolama ekranlarına anında erişebilecekti, ancak semboloji farklılıkları Link-11 (TADIL-A) üzerinden İzlanda, Avrupa ülkeleri ve Kore'deki taktiksel yer radarı sistemleri ile uyumluluk sorunları teşkil edebilmekteydi.

E-3 Sentry için Boeing 707 uçağında yapılan değişiklikler döner bir radar kubbesi, yerde ve havada tek noktadan yakıt ikmal donanımı ve acil durum tahliye kapısı eklenmesiydi. İlk tasarımda önde ve arkada iki adet tahliye kapısı varken daha sonra montaj masraflarını azaltmak amacıyla arkadaki iptal edilmiştir.[9] Eğitim ve malzeme maliyetlerinin kısılması amacıyla 1980'lerde paraşüt kullanımı da iptal edilmiştir. Paraşütler mürettebata verilmek yerine uçağın arka kısmında depo edildiğinden ilave edilen donanımlardan sonra bunları depolayacak alan kalmamıştır. Bu değişiklikler aynı zamanda ABD ve NATO 'nun mürettebata dağıtılacak başlıkların tetkiki, onarımı ve bakımı için gereken yıllık yüzlerce adam-saat'lik işçilikten tasarruf etmesine olanak sağlamıştır.

Yenileştirme Programları

USAF E-3 filosundaki en kapsamlı yenileme programı 2001 yılında tamamlandı. Blok 30/35 Modifikasyon Programı olarak bilinen yenileme 4 adet iyileştirme ihtiva ediyordu:[10]

• Elektronik Destek Tedbirleri((İngilizce: Electronic Support Measures (ESM))) olarak bilinen, tehdit ya da izleme amaçlı yayın yapan yer ve hava emiterlerini tespit ve tanımlama kabiliyeti.
• Birleşik Taktik Bilgi Dağıtımı Sistemi((İngilizce: Joint Tactical Information Distribution System (JTIDS))) olarak adlandırılan, karıştırılmaya karşı korumalı iletişim, bilgi dağıtımı, yer tespiti ve tanımlama kabiliyeti sağlayan donanım. Bu sistem TADIL-A Link-11' in radar bilgisinin yüksek hızda dağıtımı ilavesiyle iyileştirilmiş halidir. TADIL-J, ya da Link-16 olarak da bilinir.
• JTIDS (Link-16), ESM ve gelecekteki olası iyileştirmelere uyumluluk için bilgisayar hafıza miktarının artırılması.
• Küresel Konumlandırma Sistemi((İngilizce: Global Positioning System (GPS))) eklenmesi.

Gelecekteki Hedefler

Boeing 707 artık üretimde olmadığından Japonya Hava Savunma Gücü için üretilen E-3'lerdeki görev sistemleri Boeing E-767 hava platformuna uyarlanmıştır. E-10 MC2A 'nın RC-135 ve E-8 Joint STARS ile birlikte Birleşik Devletler'in kullandığı E-3'lerin yerini alması planlanmış, ancak sonrasında E-10 programı iptal edilmiştir. Günümüzde USAF, E-3 platformunun güncel teknolojik standartlara yükseltilmesi için yeni bir çalışma yapmaktadır. Bu çalışma kapsamında Boeing, Blok 40/45 modifikasyonu yaptığı uçakları test etmektedir. Bu uçaklar USAF'un gelecekte E-3 filolarına Görev Mürettebatı Bölmesi ve Hava Muharebe İdare Bölmesi eklemesi yönündeki hedeflerini temsil etmektedir.[11] Değerlendirilmekte olan bir diğer program da Hava Platformu Modernizasyonu 'dur ((İngilizce: Airframe Modernization Program (AMP))). AMP programı E-3'ün kokpitinin tamamen bilgisayarlı sistemlerle donatılması ve şimdikinden daha güvenilir ve %19~22 oranında yakıt tasarrufu sağlayacak motorlarla donatılmasını kapsamaktadır (yeni motorların 4-5 yıllık kullanımda sağlayacakları yakıt tasarrufu ile masraflarını amorti etmesi öngörülmektedir). Yeni motorlarla E-3'ün hem daha iyi sensör görüş alanına sahip olması hem de daha uzun menzil, daha uzun görev idame süresi ve daha kısa kritik kalkış mesafesi kazandırılması planlanmaktadır (şu anda bir E-3 tam yakıt yüküyle havalanabilmek için en kötü şartlarda 10,000 fit uzunluğunda bir piste gereksinim duymaktadır). E-8 Joint STARS 'a takılmakta olan Pratt & Whitney JT8D motorlarının yeni 707 CFM-56 motorlarının yarı fiyatına malolduğunun açıklanması üzerine Hava Kuvvetleri mevcut motorları yenileme olasılığını araştırmaktadır.[12] Ancak içinde bulunulan savaş ortamı gözönüne alındığında E-3 filosunun yenilenmesi için ödenek ayrılması öncelikli görülmemektedir. Bu yenileme programları gerçekleştiğinde üretimden kalkmış pek çok sistemin değiştirilmesini de beraberinde getireceğinden Hava Kuvvetlerindeki AEW&C mevcudiyeti muhafaza edilecektir.

Tasarım

4 Wing Cold Lake, Kanada'da kalkışa hazırlanan USAF'a ait bir E-3 Sentry

E-3 Sentry modifiye edilmiş bir Boeing 707 ticari uçağıdır. Yapılan değişiklikler döner bir radar kubbesi, yerde ve havada tek noktadan yakıt ikmal donanımı ve acil durum tahliye kapısı eklenmesidir.

Basınçsız kubbenin çapı 30 fit (9.1 m) dir. Merkezi 6 fit (1.8 m) kalınlıktadır ve gövdeden 14 fit (4.2 m) yükseklikte iki dikme üzeride durur.[1] Kalkışta ve mukavemet hızında seyrederken sürüklenmeyi azaltmak için 6 derece aşağı eğilir (bundan kaynaklanan hata radar ve antendeki SSR faz kaydırıcılar ile düzeltilir). Ortam sıcaklığını muhafaza etmek için kubbe hem hava tahliye hem de soğutma kapıları kullanır. Hidrolik sistemle dönen anten AN/APY-1/2 "Pasif Elektronik Taramalı Dizi Radarı" 'na ((İngilizce:  Passive Electronically Scanned Array Radar)) kara ve hava üzerinde, yer yüzeyinden stratosfer'e kadar gözetleme olanağı verir.

E-3'ün diğer önemli sistemleri seyrüsefer, iletişim ve bilgisayar sistemleridir(veri işleme). Bilgisayarlı konsollar işlenen verileri grafik ve tablo formatında ekrana yansıtırlar. Konsol operatörleri gözetleme, tanımlama, silah kontrolü, muharebe sevk ve idaresi ile iletişim görevlerini icra ederler.[1]

E-3 Sentry'deki radar ve bilgisayar sistemleri geniş ve detaylı muharebe alanı bilgisini toparlayıp sunabilmektedir. Aktiviteler gerçekleştikçe veri toplanır. Bu veriler düşman hava araçları ve gemilerinin pozisyon ve izleme bilgileri, dost hava ve deniz unsurlarının konum ve durumlarını ihtiva eder. Bilgiler cephe gerisindeki komuta ve kontrol merkezleri ile gemilere aktarılabilir. Kriz durumlarında veriler RC-135 ya da Deniz Taşıma Grupları tarafından Birleşik Devletler Ulusal Komuta Merkezine aktarılabilir.[1]

Her dört motorda bulunan jeneratörler radar için gerekli bir megawatt'lık gücü üretirler.[1] Pulse Doppler radarı alçaktan uçan hedefler için 250 mil (400 km)'lik menzile sahiptir. Ufuk ötesi radar ise orta ve yüksek irtifada seyreden hedefler için yaklaşık 400 mil (650 km)'lik bir menzile sahiptir.Radar sistemi alçaktan uçan dost ve düşman hedeflerini saptayıp izleyebilmek, aynı zamanda yer ekosu'nu elimine etmek için bir ikincil gözetleme radarı da içerir.[1][2][13]

Havadan tecrit, gözetleme, havadan nakil ve ikmal, dost yer unsurlarına yakın hava desteği için gerekli bilgiler doğrudan sağlanarak havadan yere operasyonlar desteklenmiş olur. Hava operasyon komuta merkezlerine hava muharebesinde inisiyatifi elde tutmak için gerekli bilgiler sağlanır, ayrıca hava savunmasında düşman uçakları çok önceden tespit edilerek Amerika Birleşik Devletleri ve NATO avcı-önleme uçakları bu hedeflere yönlendirilir.[1]

USAF ve NATO'da kullanılan E-3'ler yakıt ikmali yapmadan 8 saat ya da 4,000 mil uçabilirken İngiliz, Fransız ve Suudi Hava kuvvetlerindeki CFM56-2 motoruyla dınatılmış daha yeni modeller yakıt ikmali yapmadan 10 saat ya da 5,000 mil uçabilmektedirler. Menzili ve görev süresi havada yakıt ikmal donanımı ve mürettebat dinlenme odası ilavesiyle uzatılabilecektir. Menzil ve havada kalış süresi uçuş planı ve operasyonel gereksinimlere göre ayarlanabilmektedir.[1][2]

RAF'a ait bir Boeing E-3D Sentry İngiltere'de Kemble Havacılık Günü'nde (2008). E-3'e 2 adet Tornado F3 refakat ediyor.

Radar Sistemi Yenileme Programı

Radar Sistemi Yenileme Programı((İngilizce:  The Radar System Improvement Program (RSIP))) ABD ve NATO tarafından ortaklaşa gerçekleştirildi.[1] RSIP E-3 radar elektronik karşı-tedbirlerini geliştirerek sistemin güvenilirliğini, sürdürülebilirliğini ve mevcudiyetini ciddi ölçüde artırmıştır.[1] Program kapsamında artık kullanılmakta olmayan eski TTL ve MECL elektronik standartları yeni model bilgisayarlarla değiştirildi. Bu bilgisayarlar assembler yerine, yüksek düzeyli programlama dilleriyle programlanabilmektedir. Önemli bir yenilik 8-bit FFT yerine 24-bit FFT ve 12-bit A/D yerine 15-bit A/D çevrimleri kullanılmasıdır.[7] Bu donanım ve yazılım modifikasyonları radar performansını artırmakta ve radar kesit alanı küçük olan hedeflerin daha hassas olarak tespit edilmesini sağlamaktadır.[1]

Temel avantajlar şunardan ibarettir: Cruise füzeleri de dahil olmak üzere radar kesit alanı küçük olan hedefleri daha uzun menzilden tespit edebilme; mevcut tehditlere karşı daha gelişmiş radar elektronik karşı-tedbirleri uygulanması; güvenilirlik ve sürdürülebilirliği artırılmış radar sistemi ile, gömülü test ekipmanları ihtiva eden gelişmiş bir radar kontrol ve bakım paneli.[1] RSIP bir çeşit Darbeli Doppler Darbe Sıkıştırma ((İngilizce:  Pulse Doppler Pulse Compression (PDPC))) tekniği kullanır. Ayrıca örnekleme oranı ile menzil ve hız çözünürlüğü artırılmış, işaret birleştirme süresi kısaltılıp algılama hassasiyetini ve mutlak menzili artıracak, radar seti izleme ve kontrolünü iyileştirecek yeni sinyal işleme algoritmaları eklenmiştir. RSIP pek çok yönden büyük bir aşama olmuştur. Daha küçük hedeflerin daha uzak mesafelerden algılanıp takibi olanaklı hale getirilmiş, bir başka deyişle mevcut radar sistemine bir mercek eklenmştir. Ayrıca radar donanımının güvenilirliği ve sürdürülebilirliği artırılmış, bu da onarım için gerekli atıl zamanı ve tutulması gerekli yedek miktarlarını düşürmüştür. İleri kontrol ve işlem algoritmaları kullanılarak radar elektronik karşı-tedbirleri güncel tehditlere uyarlanmış ve kabiliyet artırılmıştır. Bu da AWACS radarının düşman kuvvetleri tarafından hatalı elektronik sinyaller gönderilerek karıştırmasının zorlaşması anlamına gelmektedir.

RSIP programı ile Hava Radarı Teknisyeni'nin konsoluna radar çalışma parametrelerine karşılık gelen elektromanyetik spektrumu izleyebileceği bir "İzge Çözümleyici"((İngilizce:  Spectrum Analyzer)) ve sayısal FFT ekranı konulmuştur.

Birleşik Krallık'ta ABD ile birlikte kendi uçaklarındaki radarlara RSIP programını uygulamıştır. Filonun yenilenmesi Aralık 2000'de tamamlanmıştır. RSIP programının yanı sıra uçaklara konumlandırma hassasiyetini ciddi oranda artıran "Küresel Konumlandırma Sistemi"((İngilizce:  Global Positioning System(GPS))) ve "Ataletsel Seyrüsefer Sistemi"((İngilizce:  Inertial Navigation System(INS))) de yerleştirilmiştir. 2002 yılında Boeing Fransız AWACS filosuna da RSIP donanımı eklenmesi ihalesini aldı. Proje 2006 yılında tamamlandı.[1][14]

Görev Tarihçesi

Luxemburg armalı NATO E-3'ü.

RAF'a ait bir Boeing E-3 Sentry

İlk E-3 Sentry üzerindeki mühendislik, test ve doğrulama çalışmaları Ekim 1975'te başladı. Mart 1977'de 552. Havadan Erken Uyarı ve Kontrol Kanadı (Halihazırda Tinker Hava Üssü, Oklahoma'da konuşlu 552. Hava Kontrol Kanadı'dır) ilk E-3 uçağını teslim aldı.[1]

Toplam olarak 68 adet uçak üretildi, bunlardan ikisi kaybedildi (bir USAF, bir NATO uçağı).[15][16]

Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri'nde toplam 33 adet E-3 görev yapmaktadır. Bunlardan 28 tanesi Hava Muharebe Komutanlığı 'na bağlı Tinker Hava Kuvvetleri Üssü, Oklahoma 'da konuşlandırılmıştır. 4 tanesi Pasifik Hava Kuvvetleri Komutanlığı 'nda görevlendirilmiş ve Kadena Hava Üssü, Okinawa ile Elmendorf Hava Kuvvetleri Üssü, Alaska 'da konuşlandırılmıştır. Bir uçak ise (TS-3) Boeing firması tarafından test ve geliştirme amaçlı kullanılmaktadır.[1]

NATO hava savunma gücü için 18 adet E-3A ve destek ekipmanı alınmıştır. Her bir hava aracının bir belirli bir ülkeye kayıtlı olması zorunlu olduğundan 18 adet NATO AWACS uçağının bir NATO üyesi olan ancak o zamana kadar hava gücü bulunmayan Lüksemburg üzerine kaydedilmesi kararlaştırıldı. NATO'ya ait ilk E-3 uçağı Ocak 1982'de teslim edildi. Bir NATO E-3 uçağı kazada kaybedildiğinden halihazırda NATO envanterinde 17 adet E-3 bulunmaktadır.[16]

Birleşik Krallık ve Fransa NATO üyesi olmalarına rağmen NATO E-3A unsurunun parçası değildirler, bunun yerine ortak bir proje kapsamında kendi E-3 uçaklarını almışlardır. Birleşik Krallık ve Fransa kendi E-3 uçaklarını birbirlerinden ve NATO'dan bağımsız olarak işletmektedirler.[17] Birleşik Krallık 7 adet, Fransa 4 adet, tamamı yeni CFM56-2 motoruyla donatılmış uçağa sahiptirler.[2] Birleşik Krallık E-3 uçaklarını Avro Shackleton 'un yerine geçmesi düşünülen ancak testlerde başarısız olan Hawker Siddeley Nimrod uçaklarının yerine Şubat 1987'de sipariş etmiştir ve 1990 yılında teslimatlara başlanmıştır[14][16][18]

Uçağın diğer bir kullanıcısı ise Suudi Arabistan'dır. Envanterinde tamamı CFM56-2 motoruyla donatılmış 5 adet uçak bulunmaktadır.[2] Japonya'da benzer standartlarda donatılmış 4 adet Boeing E-767 uçağına sahiptir.[1]

E-3 Sentry'ler Körfez Savaşı Çöl Kalkanı Operasyonu 'nda ilk görevlendirilen filolardan olup Irak savunma güçlerine karşı 24 saat hava savunma radar perdesi oluşturmuşlardır. Çöl Fırtınası Operasyonu boyunca E-3'ler 400'den fazla görev uçuşu yapıp 5,000 saatin üzerinde gözetleme yapmışlardır. E-3 radar ve bilgisayar sistemlerinin veri toplama kabiliyeti sayesinde tarihte ilk kez bir hava muharebesi başından sonuna kadar kayıt altına alınabilmiştir. Düşman unsurlarına ait gerçek zamanlı eylem istihbaratını sağlamanın yanında çatışmalar sırasında kayda geçen 40 adet hava düellosu'nun 38'ine destek vermişlerdir.[1]

Mart 1996'da Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri Yedek Birlikler Programı kapsamında Hava Kuvvetleri Yedek Komutanlığı 'na bağlı 513. Hava Kontrol Grubu'nu kurdu.552. Hava Kontrol Kanadı ile birlikte konuşlanan 513. Hava Kontrol Grubu uçakları ortaklaşa kullanarak benzer görevler ifa etmektedir.[1]

Modeller

EC-137D

JT3D motorlarına sahip iki adet prototip AWACS uçağı. Bir tanesine Westinghouse, diğerine Hughes radarı takılmıştır. Daha sonra her ikisi de TF33 motorları takılarak E-3A standartına dönüştürülmüştür.

E-3A

JT3D motorları ve AN/APY-1 radarı ile donatılmış üretim modeli. USAF için 25 adet üretildikten sonra E-3B standartına dönüştürülmüştür. NATO'ya 18 adet TF33 motoruyla, Suudi Arabistan için 5 adet CFM56 motoruyla üretilmiştir.

KE-3A

Bunlar AWACS değil CFM56 motorlu tanker uçaktır.Suudi Arabistan için 8 adet üretilmiştir.

E-3B

E-3A'nın yenilenmiş versiyonu. 24 adet uçak dönüştürülmüştür.

E-3C

AN/APY-2 deniz radarı ve sistem yenilemelerinden oluşan üretim modeli. 9 adet üretilmiştir. NATO E-3A uçakları adı değiştirilmemekle birlikte bu modele yükseltilmiştir.

JE-3C

Boeing'in test amaçlı kullandığı bir adet E-3A. Daha sonra E-3C olarak adlandırılmıştır.

E-3D

RAF için üretilen CFM56 motorlu E-3C modeli, İngilizlerin Sentry AEW.1 modifikasyon paketi de uygulanmıştır. 7 adet üretilmiştir.

E-3F

Fransız Hava Kuvvetleri için üretilen CFM56 motorlu ve Fransızların yaptığı bazı modifikasyonlar uygulanmış E-3C modeli, 4 adet üretilmiştir.

E-3G

USAF Block 40/45 modifikasyonları ve Hava Platformu Modernizasyonu((İngilizce: Airframe Modernization Program (AMP))).

Sentry AEW.1

İngiliz E-3D'lerine verilen isimlendirme.

Kullanıcılar

NATO'ya ait bir E-3

RAF'a ait Sentry kalkışta

Uçuş esnasında bir USAF E-3'ü

Kuzey Atlantik Paktı NATO

Geilenkirchen, Almanya' daki NATO Hava Üssü 'nde konuşlu 18 adet E-3 AWACS satın alınmıştır - bir tanesi Yunanistan'da kaybedildi. Uçakların tamamı resmi olarak, bir NATO üyesi olan ancak kendi hava gücü bulunmayan Lüksemburg üzerine kayıtlıdır. Dünya genelinde NATO operasyonlarının gerçekleştiği hava sahasını gözetlemekle yükümlüdürler.

• Filo 1
• Filo 2
• Filo 3
• Eğitim Kanadı

 Fransa

Fransa Hava Kuvvetleri İngiliz E-3D modelinin benzeri olan 4 adet E-3F uçağı satın almıştır.

• EDCA 01.036
• EDCA 02.036

 Suudi Arabistan

Suudi Arabistan Kraliyet Hava Kuvvetleri (RSAF) 1983 yılında 5 adet E-3A AWACS ve 8 adet KE-3A tanker uçağı satın aldı.

• 18. Filo, RSAF

 Birleşik Krallık

İngiliz Kraliyet Hava Kuvvetleri (RAF) 1986 yılında 6 adet E-3D uçağı satın aldı (sipariş daha sonra 7 adete yükseltildi). Uçaklar Sentry AEW.1 olarak adlandırıldı.

• RAF 8. Filo
• RAF 23. Filo
• RAF 54. Filo

 ABD

Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri (USAF) 34 adet E-3A uçağı satın aldı (24 tanesi daha sonra E-3B ve 10 tanesi E-3C modeline yükseltildi). 1995 yılında bir E-3B kazada kaybedildi. Diğer bir uçak test, araştırma ve geliştirme amaçlı kullanılmak üzere Boeing'e ödünç verilmiştir.

• 552. Hava Kontrol Kanadı Tinker Hava Kuvvetleri Üssü, Oklahoma ' da konuşlu 28 adet E-3'e sahiptir.[19]
  • 960ncı Hava Kontrol Filosu
  • 963. Hava Kontrol Filosu
  • 964. Hava Kontrol Filosu
  • 965. Hava Kontrol Filosu
  • 966. Hava Kontrol Filosu
• 3. Kanat, Elmendorf Hava Kuvvetleri Üssü, Alaska
  • 962. Hava Kontrol Filosu
• 18. Kanat, Kadena Hava Üssü, Japonya
  • 961. Hava Kontrol Filosu

Olay ve Kazalar

• 1980'lerin başında Suudi Arabistan üzerinde KC-135A tanker uçağından yakıt ikmali yaptıktan sonra fotoğraflama amaçlı formasyon uçuşu yapan bir E-3, tanker uçağıyla havada çarpıştı. E-3'ün sol kanat ucu KC-135'in kanat altı sağ içteki 3 no'lu motoruna temas edip tankerin sancak tarafındaki iki motoruna giden kontrol kablolarına hasar verdi. E-3'ün sol kanat ucundan yaklaşık 8 fit uzunluğunda bir parça kopup Arap çölü üzerinde kayboldu. Her iki uçak ta daha sonra Riyad Askeri Havaalanı na başarıyla iniş yaptı.
• 22 Eylül 1995'te USAF'a ait bir E-3 Sentry (Çağrı işareti Yukla 27, seri numarası 77-0354), Elmendorf Hava Kuvvetleri Üssü 'nden havalandıktan kısa bir süre sonra bir kaz sürüsüne girerek her iki iskele motorunun hasar alması sonucunda yere çakıldı. Pistin yaklaşık 2 mil kuzeydoğusundaki ormanlık bir alana düşen uçaktaki 24 personel öldü.[20][21][22]
• NATO'ya ait bir E-3A Yunanistan'daki Aktion Ulusal Havaalanı 'ndan kalkışı sırasında kuş çarpması sonucunda kalkışını iptal ettikten sonra pist sonunda duramayarak tahrip oldu.[23][24]

Teknik Özellikler

USAF/NATO uçakları

Genel özellikler

• Mürettebat: Uçuş mürettebatı: 4
  Görev mürettebatı: 13-19
• Uzunluk: 152 ft 11 in (46.61 m)
• Kanat açıklığı: 145 ft 9 in (44.42 m)
• Yükseklik: 41 ft 4 in (12.6 m)
• Kanat alanı: 3,050 ft² (283.4 m²)
• Boş ağırlık: 185,000 lb (73,480 kg)
• Yüklü ağırlık: 344,000 lb (havada yakıt ikmali ile) (147,400 kg)
• Maksimum kalkış ağırlığı: 325,000 lb (156,000 kg)
• Güç ünitesi: 4× Pratt and Whitney TF33-PW-100A turbofan, 21,500 lbf (93 kN) adedi

Performans

• Maksimum hız: 530 mi/s (855 km/s, 461 knot)
• Menzil: 4,000 deniz mili (7,400 km) (8 saat)
• Servis tavanı: 41,000 ft (12,500 m)

İngiliz Kraliyet Hava Kuvvetleri / Suudi Arabistan Kraliyet Hava Kuvvetleri / Fransa Hava Kuvvetleri uçakları

RAF'a ait bir Sentry AEW1 kalkış yapıyor.

Genel özellikler

• Mürettebat: Uçuş mürettebatı: 4
  Görev mürettebatı: 14
• Kapasite: 35
• Uzunluk: 152 ft 11 in (46.61 m)
• Kanat açıklığı: 145 ft 9 in (44.42 m)
• Yükseklik: 41 ft 4 in (12.6 m)
• Kanat alanı: 3,050 ft² (283.4 m²)
• Boş ağırlık: 185,000 lb (83,990 kg)
• Yüklü ağırlık: 335,000 lb (152,090 kg)
• Maksimum kalkış ağırlığı: 334,000 lb (151,636 kg)
• Güç ünitesi: 4× CFM International CFM56 turbofan, 24,000 lbf (107 kN) adedi

Performans

• Asla geçilmez hız: 0.83 mach
• Maksimum hız: 0.78 mach (955 km/s)
• Seyir hızı: 0.72 mach
• Menzil: 5,000 NM (8,046 km) (10 saat)
• Servis tavanı: 43,000 ft (13,106 m)
• Tırmanma oranı: 2000 ft/dk (610 m/dk)

Ayrıca bakınız

• KC-135 Stratotanker
• Boeing E-767
• Beriev A-50
• KJ-2000

Kaynakça

1. "Factsheet : E-3 SENTRY (AWACS) : E-3 SENTRY (AWACS)". United States Air Force. 1 Mayıs 2006. 1 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
2. "Boeing Integrated Defense Systems - Airborne Warning and Control System (AWACS)". Boeing Integrated Defense Systems. 28 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
3. "AWACS to Bridge the Technological Gap". Air University. 3 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
4. Davies 2005, p.2.
5. Davies 2005, pp.5-6.
6. "Edwin Sloane et al". Government Patent Office.
7. "AWACS Surveillance Radar" (PDF). Northrop Grumman. 22 Şubat 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
8. J W R Taylor 1976, p.246.
9. The Illustrated Encyclopedia of the World's Modern Military Aircraft. Crescent Books, NY. 1977.
10. "E-3 Sentry (AWACS)". Globalsecurity.org. 6 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
11. "Arşivlenmiş kopya". 29 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2009.
12. http://www.accessmylibrary.com/coms2/summary_0286-6720730_ITM%5Bölü/kırık+bağlantı%5D
13. "E-3 Sentry (AWACS)". Military Analysis Network. 23 Nisan 2000. 1 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
14. "Boeing Integrated Defense Systems - Airborne Warning and Control System (AWACS) - AWACS For United Kingdom and France". Boeing Integrated Defense Systems. 10 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
15. "E-3 Sentry (AWACS)". Globalsecurity.org. 6 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
16. "Boeing E-3 Sentry Aircraft Facts, Dates and History". Flightlevel350.com. 19 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
17. "Boeing: Products E-3 AWACS". Boeing Integrated Defense Systems. 29 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.
18. Lake 2009, p.44.
19. "Picture of the 76-1604, a US Air Force E-3B Sentry". 10 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2009.
20. "Arşivlenmiş kopya". 24 Kasım 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2009.
21. "Aviation Safety Network > Accident investigation > CVR / FDR > Transcripts > CVR transcript Boeing E-3 USAF Yukla 27 - 22 SEP 1995". 12 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2009.
22. "Yukla 27 Memorial". 24 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2009.
23. "Military Safety". Flight International. 4-10 Haziran 1997. s. 44. 9 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2009.
24. "Arşivlenmiş kopya". 31 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2009.

• Davies, Ed. "AWACS Origins: Brassboard - Quest for the E-3 Radar". Air Enthusiast, No.119, September/October 2005. Stamford, Lincs, UK:Key Publishing. ISSN 0143-5450. pp. 2–6.
• Lake, Jon. "Aircraft of the RAF - Part 10 Sentry AEW.1". Air International, Vol 76 No. 2, February 2009. Stamford, Lincs, UK: Key Publishing. pp. 44–47.
• Taylor, John W R. (editor). Jane's All the World's Aircraft 1976-77. London:Macdonald and Jane's, 1976. ISBN 0-354-00538-3.

Dış bağlantılar

• USAF E-3 Sentry fact sheet
• Royal Air Force E-3 Sentry information
• NATO AWACS-Spotter Geilenkirchen website