Codex Cumanicus

Codex Cumanicus
	San Marko Kütüphanesi, Venedik
	Codex Cumanicus'tan, üzerinde papağan çizimi olan bir sayfa.
Tür	Sözlük, folklor
Tarih	13. yüzyıl – 14. yüzyıl
Dil(ler)	Kuman Türkçesi, İtalyanca, Farsça ve Almanca
Derleyen	İtalyan ve Alman misyonerler
Konu(lar)	Kuman Türkçesi'nden örnek metinler, deyimler, atasözleri, bilmeceler, tekerlemeler vb.

Codex Cumanicus (Kodeks Kumanikus), Karadeniz’in kuzeyindeki Kıpçak Türklerinden (Kumanlar) İtalyanlar ve Almanlar tarafından 14. yüzyılda derlenmiş iki bölümlük bir eserdir.[1]

Sözlük-metinler derlemesi olarak sayılabilecek eserin adı Latincedir ve Kuman Kitabı olarak Türkçeye çevrilebilir.

El yazması

El yazması özgün örnek İtalya-Venedik St. Mark Kütüphanesi'nde (Biblioteca Marciana)[2], Biblioteca Divi Marci – Biblioteca Nazionale di S. Marco – Biblioteca ad templum Divi Marci Venetiarum, Venezia, Mss. latini, Fondo antico, Collocazione 1597, Codex DXLIX / № 549 sayı ile saklanmaktadır.

Kuman (Kıpçak) Kitabı, birçok kişi tarafından yazılmış parçaların bir araya getirilmesi sureti ile oluşmuş bir çalışmadır. Günümüzdeki hâlini alması 14. yüzyıl başlarından 14. yüzyıl ortalarına kadar yaklaşık 60 yıl kadar zaman almıştır.[3]

Bölümler

İtalyan bölümü

İtalyan bölümü 55 yapraktır (110 sayfa) ve iki sözlük listesinden oluşur. Sözlükler Latince-Farsça-Kıpçakçadır. İlk liste alfabetik, ikinci liste tematiktir.[1] İlk sayfasında 11 Temmuz 1303 tarihi yer alır.[4]

Eserin İtalyanca Kodeks (İtalyan Kitabı) denen ilk 110 sayfalık bölümü Latin alfabesine göre dizilmiş 1560 sözcük içeren, Latince-Farsça-Kıpçakça sözlükle başlar. Ardından sözcüklerin anlamlarına göre öbeklere ayrıldığı 1220 sözcük içeren ikinci bir sözlük yer alır. Buradaki 2680 sözcükten 200'ünün Farsça ve Kıpçakça karşılıkları verilmemiştir.

Alman Bölümü

Alman bölümü 27 yapraktır (54 sayfa). İki karışık sözlük listesi ve bazı metinlerden oluşur. Birinci liste Kıpçakça-Almanca, ikinci liste Kıpçakça-Latince sözlüktür.[1]

Bu dizinlerde bazı sözcüklere örnek cümleler de mevcuttur. Ardından Kıpçakçaya çevrilmiş dualar, ilahiler, 47 Kıpçak bilmecesi ve Kıpçakça eklere ilişkin bazı dil bilgisi kuralları yer alır.

Kaynakça

Ahmet Bican Ercilasun, Türk Dili Tarihi, Akçağ Yayınları, Ankara 2010, s. 382. ISBN 978-975-338-589-3
"Biblioteca Marcia". Wikipedia. 11 Nisan 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2020.
CODEX CUMANICUS VE KARAÇAY-MALKAR TÜRKÇESİ (PDF). Doç. Dr. Ufuk TAVKUL. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, (15), Bahar 2003. Bahar 2003. s. 45-81. Erişim tarihi: 10 Haziran 2020.
http://www.tarihportali.org/ilk-turk-devletleri-arastirmalar/3996-codex-cumanicus-kipcak-kitabi-kodeks-kumanikus.html

Ek okuma

Mustafa Argunşah, Galip Güner (2015), Codex Cumanicus, Kesit Yayınları, İstanbul.

Galip Güner (2016), Kuman Bilmeceleri Üzerine Notlar, KesitYayınları, İstanbul.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.

[Ercilasun-1] Ahmet Bican Ercilasun, Türk Dili Tarihi, Akçağ Yayınları, Ankara 2010, s. 382. ISBN 978-975-338-589-3

[2] "Biblioteca Marcia". Wikipedia. 11 Nisan 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2020.

[3] CODEX CUMANICUS VE KARAÇAY-MALKAR TÜRKÇESİ (PDF). Doç. Dr. Ufuk TAVKUL. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, (15), Bahar 2003. Bahar 2003. s. 45-81. Erişim tarihi: 10 Haziran 2020.

[4] ttp://www.tarihportali.org/ilk-turk-devletleri-arastirmalar/3996-codex-cumanicus-kipcak-kitabi-kodeks-kumanikus.html