Düz Dünya

Düz Dünya modeli, Dünya'nın şeklinin bir düzlem veya daire (disk) olarak algılandığı eski bir kavramdır. Klasik döneme kadar Yunanistan, Helenistik döneme kadar Yakın Doğu'nun Tunç Çağı ve Demir Çağı medeniyetleri, Gupta dönemine kadar Hindistan (MS yüzyılın başlarında) ve 17. yüzyıla kadar Çin dahil olmak üzere birçok antik kültür, düz bir Dünya kozmografisini onaylamıştır.

Orlando Ferguson tarafından 1893 yılında çizilen düz Dünya haritası.

Tarih

Batı Asya
Bilinen en eski dünya haritası olan Imago Mundi Babil haritası, MÖ 6. yüzyıl, Babil.
Daha fazla bilgi için: Mısır mitolojisi

Erken Mısır[1] ve Mezopotamya düşüncesinde, dünya okyanusta yüzen bir disk olarak tasvir edilmiştir. Benzer bir model MÖ 8. yüzyıldan kalma Homerik açıklamada yer almıştır: "Dünya'nın dairesel yüzeyini çevreleyen kişileştirilmiş su kütlesi olan Okeanos, tüm yaşamın ve muhtemelen tüm tanrıların babasıdır."[2] Antik Mısır'ın piramit metinleri ve tabut metinleri benzer bir kozmografi göstermektedir: Nun (Okyanus), nbwt ("kuru topraklar" veya "Adalar") ile çevrilmiştir.[3][4][5]

İbrani kozmolojinin, Antik Yakın Doğu kültürlerinin kozmolojilerinden geldiğine inanan uzmanlar, İsraillilerin ayrıca, Dünya'yı cenneten ayıran, üstünde kemerli bir kubbe bulunan suda yüzen bir disk olduğunu hayal ettiklerine inanmaktadır.[6] Bu görüşe göre, İbraniler, antik insanların çoğunda olduğu gibi, gökyüzünün içine gömülmüş Güneş, Ay, gezegenler ve yıldızlar ile gökyüzünün sağlam bir kubbe olduğuna inanmıştır.[7] İncil'le ilgilenen apolojistlere göreyse antik İbrani kozmolojisi o kadar taklit edici ya da yekpare değildi.

Şairler

Hem Homeros[8] hem de Hesiodos,[9] Aşil'in Kalkanı'nda bir daire kozmografisi tanımlamıştır.[10][11] Dünyayı çevreleyen (gaiaokhos) bir deniz (Okeanos) ve bir diskin bu şiirsel geleneği aynı zamanda Kıbrıslı Stasinus,[12] Mimnermos,[13] Eshilos[14] ve Rodoslu Apollonios'ta[15] da görülmektedir.

Aşil'in kalkanını çevreleyen okyanusta bulunan disk kozmografisinin Homeros tanımı, Truva Savaşı'nın anlatımına devam eden Kointos Smyrnaios'un Posthomerica (MS 4. yüzyıl) eserinde çok daha sonra tekrarlanmıştır.[16]

Filozoflar
Anaksimandros'un kayıp olan ilk dünya haritasının muhtemel görüntüsü.

Bazı Sokrates öncesi düşünürler dünyanın düz olduğuna inanıyordu: çeşitli kaynaklara göre Thales (yaklaşık MÖ 550),[17] Leukippos (yaklaşık MÖ 440) ve Aristoteles'e göre Demokritos (yaklaşık MÖ 460-370).[18][19][20]

Thales, dünyanın bir kütük gibi suda yüzdüğünü düşünmüştür.[21] Bununla birlikte, Thales'in aslında yuvarlak bir Dünya'ya inandığı iddia edilmiştir.[22][23] Anaksimandros (yaklaşık MÖ 550), Dünya'yı sabit tutan düz, dairesel bir tepesi olan kısa bir silindir olduğuna inanıyordu; böylece Dünya, her şeyle aynı uzaklıktaydı.[24][25] Miletli Anaksimenes, "Dünya düzdür ve havada ilerler; aynı şekilde, Güneş, Ay ve hepsi ateşli olan diğer cennetsel cisimler, düzlüklerinden dolayı havaya çıkarlar." görüşüne inanmıştır.[26] Ksenofanes (yaklaşık MÖ 550); Dünya'nın düz olduğunu, üst tarafının havaya temas ettiğini ve alt tarafın sınırsız olarak uzadığını düşünüyordu.[27]

Dünya'nın düz olduğuna dair inanış, MÖ 5. yüzyılda da devam etmiştir. Anaksagoras (yaklaşık MÖ 450), Dünya'nın düz olduğuna;[28] öğrencisi Archelaus ise düz Dünya'nın güneşin herkes için aynı anda doğmamasına ve batmamasına izin vermek için bir daire gibi ortadan çöktüğüne inanmıştır.[29]

Tarihçiler

Miletli Hekataios, Dünya'nın düz ve suyla çevrili olduğuna inanıyordu.[30] Herodot, Herodot Tarihi adlı eserinde suyun dünyayı sardığı inancını alay etmiştir;[31] ancak çoğu klasik dönem uzmanı, Dünya'nın değişmez "uçları" veya "kenarları" tanımları nedeniyle Heredot'un Dünya'nın düz olduğuna inandığını kabul etmektedir.[32]

Avrupa

Antik İskandinav ve Cermen halkları, bir okyanusla çevrili Dünya'ya sahip düz Dünya kozmografisine, eksende mundi - bir dünya ağacı (Yggdrasill) - veya ortada direk (Irminsul) olduğuna inanıyordu.[33][34] Dünyayı saran okyanusta Jörmungand adında bir yılan otururdu.[35] Gylfaginning'de (VIII) muhafaza edilen İskandinav yaratılış söylentisinde Dünya'nın yaratılması sırasında etrafına geçilemez bir denizin yerleştirildiğini belirtir:

Ve Jafnhárr şöyle dedi: "Yaralarından serbestçe akan ve rahatlayan kandan, denizi yarattılar; Dünya'yla birlikte şekil verip sağlamlaştırdıkları vakit denizi yuvarlak halka şeklinde serdiler. (...) ve üstünden geçmek çoğu insan için zor olabilir."[36]

Doğu Asya
12. yüzyıldan kalma ve Asya kozmografisine dayanan bir illüstrasyon

Antik Çin'deki egemen inanç, Dünya'nın düz ve kare olduğu ve göklerin yuvarlak olduğu,[37] ve 17. yüzyılda Avrupa astronomisinin ortaya çıkışına kadar neredeyse sorgulanmayan bir varsayım olduğu yönündeydi.[38][39][40] İngiliz sinolog Cullen, antik Çin astronomisinde yuvarlak bir dünya kavramı olmadığı görüşünü vurgulamıştır:

"Dünyanın şekli üzerindeki Çin düşüncesi, ilk çağlardan on yedinci yüzyıldaki Cizvit misyonerleri aracılığıyla ilk kez modern bilim ile ilk temaslarına kadar değişmeden kaldı. Gökler, Dünya'yı kapsayan bir şemsiye gibi (Kai Tian teorisi) veya onu çevreleyen bir küre (Hun Tian teorisi) gibi veya göksel cisimler serbestçe yüzerken maddeden yoksun olarak tanımlanırken (Hsüan yeh teorisi), belki birazcık şişkin olmasına rağmen Dünya her zaman düzdü."[41]

Yumurta modeli Zhang Heng (MS 78-139) gibi Çinli gökbilimciler tarafından genellikle gökleri küresel olarak tanımlamak için kullanılmıştır:

"Gökler tavuk yumurtası gibidir ve tatar yayı mermisi kadar yuvarlaktır; Dünya, yumurtanın sarısı gibidir ve merkezde yatar."[42]

Ayrıca bakınız

Kaynakça
  1. H. and H. A. Frankfort, J. A. Wilson, ve T. Jacobsen, Before Philosophy (Baltimore: Penguin, 1949) 54.
  2. Gottlieb, Anthony (2000). The Dream of Reason. Penguin. s. 6. ISBN 978-0-393-04951-0.
  3. Pyramid Texts, Utterance 366, 629a–29c: "Behold, thou art great and round like the Great Round; Behold, thou are bent around, and art round like the Circle which encircles the nbwt; Behold, thou art round and great like the Great Circle which sets."(Faulkner 1969, 120)
  4. Ancient Near Eastern Texts, Pritchard, 1969, p. 374.
  5. Coffin Texts, Spell 714.
  6. Berlin, Adele (2011). "Cosmology and creation". Berlin, Adele; Grossman, Maxine (Edl.). The Oxford Dictionary of the Jewish Religion. Oxford University Press. ISBN 9780199730049.
  7. Seely, Paul H. (1991). "The Firmament and the Water Above" (PDF). Westminster Theological Journal. Cilt 53. ss. 227-40. 5 Mart 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2010.
  8. İlyada, 28. 606.
  9. The Shield of Heracles, 314–16, çev. Hugh G. Evelyn-White, 1914.
  10. The shield of Achilles and the poetics of ekphrasis, Andrew Sprague Becker, Rowman & Littlefield, 1995, p. 148.
  11. Professor of Classics (Emeritus) Mark W. Edwards in his The Iliad. A commentary (1991, p. 231) has noted of Homer's usage of the flat Earth disc in the Iliad: "Okeanos...surrounds the pictures on the shield and he surrounds the disc of the Earth on which men and women work out their lives". Quoted in The shield of Achilles and the poetics of ekphrasis, Andrew Sprague Becker, Rowman & Littlefield, 1995, s. 148
  12. Stasinus of Cyprus wrote in his Cypria (lost, only preserved in fragment) that Oceanus surrounded the entire Earth: deep eddying Oceanus and that the Earth was flat with furthest bounds, these quotes are found preserved in Athenaeus, Deipnosophistae, VIII. 334B.
  13. Mimnermus of Colophon (630BC) details a flat Earth model, with the sun (Helios) bathing at the edges of Oceanus that surround the Earth (Mimnermus, frg. 11)
  14. Seven against Thebes, verse 305; Prometheus Bound, 1, 136; 530; 665 (which also describe the 'edges' of the Earth).
  15. Apollonius Rhodius, in his Argonautica (3rd century BC) included numerous flat Earth references (IV. 590 ff): "Now that river, rising from the ends of the Earth, where are the portals and mansions of Nyx (Night), on one side bursts forth upon the beach of Okeanos."
  16. Posthomerica (V. 14). "Here [on the shield of Achilles] Tethys' all-embracing arms were wrought, and Okeanos fathomless flow. The outrushing flood of Rivers crying to the echoing hills all round, to right, to left, rolled o'er the land." Translation by Way, A.S. 1913.
  17. Sambursky, Samuel (Ağustos 1987). The Physical World of the Greeks. Princeton University Press. s. 12. ISBN 9780691024110.
  18. Burch, George Bosworth (1954). "The Counter-Earth". Osiris. 11 (1). Saint Catherines Press. ss. 267-94. doi:10.1086/368583.
  19. De Fontaine, Didier (2002). "Flat worlds: Today and in antiquity". Memorie della Società Astronomica Italiana, Special Issue. 1 (3). ss. 257-62. Bibcode:2002MmSAI..73S.257D. 25 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2007.
  20. Aristotle, De Caelo, 294b13–21
  21. Aristotle, De Caelo, II. 13. 3; 294a 28: "Many others say the Earth rests upon water. This... is the oldest theory that has been preserved, and is attributed to Thales of Miletus"
  22. O'Grady, Patricia F. (2002). Thales of Miletus: the beginnings of Western science and philosophy. Aldershot: Ashgate. ss. 87-107. ISBN 9780754605331.
  23. Pseudo-Plutarch. Placita Philosophorum. V.3, Ch.10: Perseus Digital Library. 12 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2014.
  24. Hippolytus, Refutation of all Heresies, i. 6
  25. Anaximander; Fairbanks (editor and translator), Arthur. "Fragments and Commentary". The Hanover Historical Texts Project. 24 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2019. (Plut., Strom. 2 ; Dox. 579).
  26. Hippolytus, Refutation of all Heresies, i. 7; Cf. Aristotle, De Caelo, 294b13–21
  27. Xenophanes DK 21B28, quoted in Achilles, Introduction to Aratus 4
  28. Diogenes Laërtius, ii. 8
  29. Hippolytus, Refutation of all Heresies, i. 9
  30. FGrH F 18a.
  31. Herodotus knew of the conventional view, according to which the river Ocean runs around a circular flat Earth (4.8), and of the division of the world into three – Jacoby, RE Suppl. 2.352 ff yet rejected this personal belief (Histories, 2. 21; 4. 8; 4. 36)
  32. The history of Herodotus, George Rawlinson, Appleton and company, 1889, s. 409
  33. The Sacred Tree in Religion and Myth, Mrs. J. H. Philpot, Courier Dover Publications, 2004, s. 113.
  34. "The world was a flat disk, with the Earth in the center and the sea all around. Thus the serpent is about as far away from the center, where men and gods lived" (Norse mythology: a guide to the Gods, heroes, rituals, and beliefs, John Lindow Oxford University Press, 2002) s. 253.
  35. One of the earliest literary references to the world encircling water snake comes from Bragi Boddason who lived in the 9th century, in his Ragnarsdrápa (XIV)
  36. "Gylfaginning". Sacred-texts.com. 5 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2013.
  37. Needham, Joseph (1986). Science and Civilization in China: Volume 3. Taipei: Caves Books, Ltd. ss. 498.
  38. Martzloff, Jean-Claude (1993–94). "Space and Time in Chinese Texts of Astronomy and of Mathematical Astronomy in the Seventeenth and Eighteenth Centuries". Chinese Science, 11. ss. 66-92 [s. 69]. JSTOR 43290474. 7 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2019.
  39. Cullen, Christopher (1980). "Joseph Needham on Chinese Astronomy". Past & Present. 87 (1). ss. 39-53 [ss. 42, 49]. doi:10.1093/past/87.1.39. JSTOR 650565.
  40. Cullen, Christopher (1976). "A Chinese Eratosthenes of the Flat Earth: A Study of a Fragment of Cosmology in Huai Nan tzu 淮 南 子". Bulletin of the School of Oriental and African Studies. 39 (1). ss. 106-27 [ss. 107-09]. doi:10.1017/S0041977X00052137.
  41. Cullen, Christopher (1976). "A Chinese Eratosthenes of the Flat Earth: A Study of a Fragment of Cosmology in Huai Nan tzu 淮 南 子". Bulletin of the School of Oriental and African Studies. 39 (1). ss. 106-27 [p. 107]. doi:10.1017/S0041977X00052137.
  42. Needham, Joseph (1959). Science and Civilisation in China. 3. Cambridge University Press. s. 219. ISBN 978-0-521-05801-8.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.