Danıştay (Türkiye)

Danıştay; Türkiye Cumhuriyeti'nin yürütme organlarına yardımcı bir inceleme, danışma ve karar organı olup yönetimin yargı yoluyla denetlenmesi görevini yapan bir yargı kuruluşudur. Danıştay 9 dava dairesi 1 idari daire olmak üzere toplam 10 daireden oluşur.

Türkiye Cumhuriyeti
Danıştay Başkanlığı
Kuruluş 10 Mayıs 1868) (1868-05-10)
Yargı İdari yargı
Yer Üniversiteler, Dumlupınar Bulvarı. No: 149, 06800 Çankaya, Ankara
Oluşum türü Yüksek mahkeme
Yıllık bütçe ₺210.775.000 (2020)[1]
Website danistay.gov.tr
Başkan
Mevcut Zeki Yiğit
Başsavcı
Mevcut Abdulkadir Atalık
Başkan Vekilleri
Mevcut Hasan Güzeler (İdari)
Mahmut Vural (Vergi)
Danıştay, Ankara

Tarihçe
Ayrıca bakınız: Şura-yı Devlet

Gülhane Hattı Hümayunu ile Osmanlı tebaasının din ve mezhep farkı gözetilmeksizin can, mal, ırz ve namus gibi tabi haklarının kanun teminatı altına alınacağı devletçe vadedilmiş, böylece yeni bir hukuk devletinin temel prensipleri ortaya konmuş, idarenin (devletin) de hukuk kurallarına uyması gerekliliği Osmanlı’da kabul edilir bir fikir haline gelmiştir.

Bu dönemde, II. Mahmut tarafından 1837 yılında Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye adında ve günümüz Danıştay’ı ile Yargıtay’ının temelleri olan bir yüksek mahkeme kurulmuş; daha sonra 1868 yılında Sultan Abdülaziz döneminde bu yüksek mahkeme (Meclisi Vâlây-ı Ahkâmı Adliye) ikiye ayrılarak Şura-yı Devlet adıyla Danıştay ve Meclis-i Ahkâm-ı Adliye adıyla Yargıtay kurulmuş; böylelikle, yargı ve yürütme birbirinden ayrılmıştır. Bu iki yargı organından Şura'yı Devlet'e hem kanun tasarılarını hazırlama hem de idari uyuşmazlıklara çözüm getirme şeklinde hem "kanun tasarı hazırlama" hem "yargı" görevi olarak iki görev verilmişken, Divan­ı Ahkâm­ı Adliye'ye ise yalnızca "yargı" görevi verilmiştir.

Padişah Abdülaziz'in 10 Mayıs 1868 günlü nutkuyla fiilen çalışmaya başlayan Şurayı Devlet'in "Kavanin ve nizamat layihalarını tetkik ve tanzim, mesalihi mülkiyeyi tetkik, hükûmet ile eşhas beyninde mütehaddis deaviyi rü'yet ve memurini devletin tahkik ahvaliyle, muhakemelerini icra" görevlerini yerine getirmek üzere kurulmuştur. "Hükümet ile eşhas beyninde mütehaddis davaları" görmek ve çözümlemek görevi, 1876 Kanuni Esasisi ile genel mahkemelere bırakıldığından, İmparatorluk Danıştayının yargısal görevi çok sınırlı kalmıştır.

İmparatorluk döneminde 54 yıl görev yapan Danıştay, 4 Kasım 1922 tarihinde İstanbul’daki bütün merkez kuruluşlarının TBMM Hükümetinin idaresine geçmesiyle 669 sayılı kanunla yeniden düzenlenip, 6 Temmuz 1927 tarihinde çalışmaya başlamıştır. 669 sayılı Kanuna göre Danıştay, üç idari bir dava dairesi olmak üzere, dört daireden oluşmaktaydı.

1961 Anayasası, mahkemelerin ve hakimlerin bağımsızlığını hem yasama ve hem de yürütme organlarına karşı koruyabilmek için gerekli hükümleri öngörmekte idi. Bu Anayasanın 114. maddesinde, "İdarenin hiçbir eylem ve işlemi yargı mercilerinin denetimi dışında bırakılamaz" denilmiş ve 1982 Anayasası ile bazı kısıtlamalar getirilmişse de, temel ilke korunmuştur.

1982 yılında ayrıca, ilk derece idari yargı mercileri olan idare ve vergi mahkemelerinin kurulmasıyla, idari yargı örgütünün kuruluşu tamamlanmıştır. Bu gün Danıştay, bu mahkemelerin üzerinde bir temyiz mercii olarak yargı görevine devam etmektedir.

10 Şubat 2011 tarihinde Danıştay'ın daire sayısı 13'ten 15'e, üye sayısı ise 95'ten 156'ya çıkarıldı. 2014 yılında ise daire sayısı 15'ten 17'ye, üye sayısı ise 156'dan 195'e çıkarıldı. 2016 yılında üye sayısı 116'ya daire sayısı ise 15'e düşürüldü.

Yapısı

Danıştay, Türkiye'nin 4 yüksek yargı organından birisidir. 9'u dava, biri idari daire olmak üzere toplam 10 daireden oluşmaktadır.[2]

Anayasa'da öngörülen Yüksek Mahkemelerden biri olan Danıştay, Anayasa'nın 155. maddesine göre, yönetimin yargı yoluyla denetlenmesinde etkin ve önemli görev yapan bir yargı kuruluşu olmanın yanı sıra, yürütme organına yardımcı bir inceleme, danışma ve karar organıdır.

Bugün Danıştayın idari görevleri ile yargı görevi birbirlerinden kesin olarak ayrılmış ve her iki görevi yürütecek daireler birbirinden tamamen ayrı olarak kurulmuşlardır. Yönetimin yargı yoluyla denetlenmesi görevini, idare ve vergi mahkemeleriyle birlikte, Danıştayın dava daireleri yürütmektedir.

Günümüzde Danıştay, 1982 yılında yürürlüğe giren 2575 sayılı Danıştay Kanununa göre örgütlenmiştir. Bu Kanuna göre Danıştay, on beşi dava, ikisi idari olmak üzere on yedi daireden oluşmaktadır. Bugün Danıştayda, Danıştay Başkanı, Başsavcı, başkanvekilleri, daire başkanları ve üyeler olarak, 168 yüksek mahkeme hakimi görev yapmaktadır.

Danıştayda, Daire başkan ve üyeleri haricinde, dava dosyalarını inceleyerek daire veya görevli kurullara gerekli açıklamaları yapmak, tutanakları hazırlamak, dava hakkındaki görüşlerini daire veya kurula bildirmek ve karar taslaklarını yazmakla görevli tetkik hâkimleri ile davalar hakkında hukukî mütalaalarını bildirmekle görevli savcılar da görev yapmaktadır.

Danıştay üyeleri
GöreviAdıGörev BaşlangıcıGörev BitişiSeçilişAyrılış
BaşkanZeki Yiğit7 Mayıs 20207 Mayıs 20242 Mart 201126 Temmuz 2028
BaşsavcıAbdulkadir Atalık12 Temmuz 201812 Temmuz 20223 Mart 201120 Ekim 2025
Başkanvekili (İdari)Hasan Güzeler2 Ekim 20182 Ekim 202224 Şubat 201125 Temmuz 2028
Başkanvekili (Vergi)Mahmut Vural25 Eylül 201725 Eylül 20213 Mart 20111 Şubat 2027
Genel SekreterKemal Açıkgöz10 Eylül 2020-16 Temmuz 201816 Temmuz 2030
1. Daire Başkanıİlyas Arlı21 Eylül 201224 Kasım 202415 Nisan 20091 Ocak 2026
2. Daire BaşkanıErcan Ahi21 Eylül 201624 Kasım 202424 Şubat 201112 Nisan 2028
3. Daire BaşkanıHanifi Doğan17 Eylül 202017 Eylül 202424 Mart 201125 Temmuz 2028
4. Daire BaşkanıEnver Kaya2 Ağustos 201627 Aralık 202224 Şubat 201115 Mart 2029
5. Daire BaşkanıFethi Aslan2 Ağustos 201617 Aralık 202224 Şubat 201123 Ekim 2028
6. Daire BaşkanıEmin Sınmaz21 Eylül 201821 Eylül 202224 Şubat 201125 Temmuz 2028
7. Daire BaşkanıHamit Ümit Aksoy30 Ocak 201930 Ocak 20236 Ekim 201126 Temmuz 2028
8. Daire BaşkanıYüksel Öztürk22 Kasım 201224 Kasım 202421 Haziran 200815 Nisan 2027
9. Daire BaşkanıAbdurrahman Gençbay24 Mayıs 201924 Mayıs 202315 Aralık 201425 Temmuz 2028
10. Daire BaşkanıYılmaz Akçil17 Aralık 201817 Aralık 202224 Şubat 201125 Temmuz 2028
12. Daire BaşkanıMahmut Doğan24 Kasım 202024 Kasım 202416 Aralık 201310 Şubat 2028
13. Daire BaşkanıNevzat Özgür1 Mart 201210 Mart 20243 Şubat 200915 Ocak 2025

Danıştay Başkanları
Ana madde: Türkiye Danıştay başkanları listesi

Danıştay Başsavcıları
Ana madde: Türkiye Danıştay başsavcıları listesi

Danıştay Eski Daire Başkanları
Ana madde: Danıştay eski daire başkanları

Ayrıca bakınız

Kaynakça
  1. http://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2020/01/2-a-2020-Y%C4%B1l%C4%B1-Genel-B%C3%BCt%C3%A7eli-%C4%B0dareler-Ekonomik-Kod-%C4%B0cmali-ile-2021-2022-Gider-Tahminleri.pdf
  2. http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2575.pdf 16 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Danıştay Kanunu md.13 (2/12/2014 tarihli ve 6572 sayılı Kanunun 9 uncu maddesiyle, bu fıkrada yer alan “ondördü” ibaresi “on beşi”, “biri” ibaresi “ikisi” ve
    “on beş” ibaresi “on yedi” şeklinde değiştirilmiştir.)

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.