Diktatör

Diktatör (Latince: dictator; emir veren, dikte ettiren), elinde mutlak ve sınırsız bir otoriteye sahip olan yöneticilere verilen tanımdır.[1]

Roma Cumhuriyeti'nin ömür boyu diktatörü (Dictator perpetuo) olan Jül Sezar'ın büstü. Sezar bir dizi yasal düzenlemeyle devleti yasal bir otokrasiye dönüştürdü. Kelimenin kökeni Roma Diktatörlüğü'ne dayanır.

Bir diktatör tarafından yönetilen ülkelere ise diktatörlük denilmektedir. Terim, Antik Roma'da, Roma Diktatörlüğü'nün senatosu tarafından acil durumlarda cumhuriyeti yönetmesi için atanan ve olağan dışı görevler üstlenen magistratus'un unvanından gelmektedir. Günümüzde ise bu tanım daha çok muhalefeti bastıran, ifade özgürlüğünü kısıtlayan ve yetkilerini kötüye kullanan liderler için kullanılmaktadır.

Diktatörlükler genellikle seçimlerin ve sivil özgürlüklerin askıya alınması, olağanüstü hal ilan edilmesi, demokratik yollar kullanılmadan kanunlaştırılan kararname, siyasi muhaliflere baskı, hukukun üstünlüğü prosedürlerine uymama ve kişilik kültü ile ortaya çıkmaktadır.[2][3] Diktatörler tek parti rejimlerinde sıklıkla görülmekte, bazı baskın parti sistemlerinde de ortaya çıkabilmektedirler.[2][3][4]

Tarih boyunca; askeri cuntalar, tek partili devletler, baskın partili sistemin egemen olduğu devletler ve kişisel bir yönetim altındaki sivil hükûmetler gibi farklı rejimlerde iktidara gelen çeşitli liderler diktatör olarak tanımlanmıştır.[5][6] Diktatörler sol veya sağ siyasi görüşlere sahip olabilirler.[4]

İlk Diktatörler
  • Qin Shi Huang MÖ 210-259 yılları arasında hüküm sürmüş olan İlk Çin İmparatorudur. Döneminde konfüsçülük ve diğer Felsefeleri bir araya getiren Yüz düşünce okulunu yasakladı. Tıp, Astroloji ve Tarım kitapları hariç bütün kitaplar yasaklandı özellikle tarih kitapları. Binlerce kitap yakılarak imha edildi. Yasaklı kitaplara sahip olanlar diri diri gömülürdü 460 İlim adamı yasaklı kitap bulundurduğu için diri diri gömüldü[7] İmparator daha sonra Çin sınırındaki kaleleri birleştirerek Çin seddi yapılmasını emretti. Çin seddi yapılırken ölen insan 100 bin ile 1 milyon arasında değişmektedir.[8]
  • Caligula Milattan sonra 12-41 yılları arasında hüküm sürmüş olan Roma İmparatoru İlk zamanlarında, politik bir doğası olmasına rağmen cömert ruhluydu. Praetorian muhafızlara fazladan ödeme yaptı, Tiberius'un vatana ihanet belgelerini yok etti ve vatana ihanet kovuşturmalarının geçmişte kaldığını ilan etti, sürgüne gönderilenleri geri çağırdı ve İmparatorluk vergi sisteminden zarar görenlere yardım etti. Cinsel suç işleyen suçluları imparatorluktan uzaklaştırdı. Aynı zamanda gladyatör dövüşleri gibi şeyler için oldukça savurgan olduğu bilinir. Bu davranışları başlangıçta ona halkın gözünde oldukça ün kazandırdı. Bunlardan başka, halk için serbest seçimleri yeniden canlandırdı ve selefi Tiberius zamanında kapatılan Roma İmparatorluk yıllıklarını yeniden açtırdı. Ancak 37 yılında geçirdiği hastalıktan kısa bir süre sonra tuhaf, paranoyak Ahlaksız ve bencilce davranmaya başladı. Tarihçi Suetonius, onun her üç kız kardeşiyle olan ensest ilişkilerini, seks alemlerinde yüksek dereceden Senato üyelerinin karılarını en yüksek teklifi verenlere satmasını, kuzeyde yaptığı gülünç askeri faaliyetleri ve onun gece güneşin doğmasını emrederek sarayının koridorlarında dolaşma alışkanlığını anlatır. Caligula'nın aynı zamanda atı Incitatus'u bir rahip olarak adlandırdığı ve yaşaması için içinde mermer bir ahır, altından bir yemlik bulunan bir ev ve mücevherlerle süslü gerdanlık taktığı ve sonra Senato'ya konsül yapma sözü verdiği iddia edilir. Söylendiğine göre sarayında bir genelev açmış ve sosyal etkinlikler sırasında Senato üyelerinin karılarını, kocaları onlar ayrılırken sadece arkalarından bakabildikleri halde kendi yatak odasına götürme alışkanlığı edinmişti. Ardından karılarıyla yaptığı cinsel eylemleri kocalarının yanında herkesin duyabileceği şekilde anlatıyordu. Caligula genellikle soğuk, kibirli, bencil ve deli olarak tasvir edilir. Söylendiğine göre karşı çıktığı bir grubun bir arena dolusu insan tarafından alkışlanması üzerine ağlayarak "Roma halkını istemiştim ancak sadece tek bir boynum var" demiştir. Yine söylendiğine göre arenada aslan ve kaplanlarla dövüşmek için yeterli suçlu kalmamışsa bazı izleyicileri arenaya attırmıştır. Hayatına karşı herhangi bir plan tertip edildiği zaman, söylendiğine göre komplocuların "belki de ölmekte olduklarını hissedebilecekleri çok sayıda küçük yarayla" öldürülmesini emretmiştir. Suetonius, onun sık sık "korktukları sürece bırakın benden nefret etsinler" dediğinden bahseder.[9]

Kaynakça
  1. "dictator – Definition from the Merriam-Webster Online Dictionary". www.merriam-webster.com. 23 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2008.
  2. Papaioannou (2015). "The Dictator Effect: How long years in office affect economic development". Journal of Institutional Economics. 11 (1): 111-139.
  3. Olson (1993). "Dictatorship, Democracy, and Development". American Political Science Review. 87 (3).
  4. "Dictatorship". Political System: Dictatorship. Encyclopedia Britannica. 14 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2020.
  5. "Dictatorship". Encyclopedia Britannica. 21 Mayıs 2020. 21 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2020.
  6. "Think Again: Dictators". Arab autocrats may be tottering, but the world's tyrants aren't all quaking in their steel-toed boots. Foreign Policy. 25 Nisan 2011. 5 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2020.
  7. Wood, Frances. (2008). Çin'in İlk İmparatoru ve Pişmiş Toprak Savaşçıları , s. 2–33. Macmillan Publishing, 2008.
  8. Slavicek, Louise Chipley; Mitchell, George J.; Matray, James I. (2005). The Great Wall of China. Infobase Publishing. p. 35.
  9. Utinam populus Romanus unam cervicem haberet!" olarak Suetonius'a ait On iki Sezarın Hayatları: Gaius alıntı yapılmıştır.

Ayrıca bakınız
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.