Diktatörlük

Diktatörlük (Latince: dictatura), otokratik bir hükûmet biçiminde, yönetimin diktatör olan tek bir birey tarafından yönetilmesi türüdür.[2] Genellikle üç olası anlamda kullanılır.

1. Roma Cumhuriyeti'nde siyasi bir makam olan Roma diktatörü. Örneğin MÖ 2. yüzyılda yaşayan Romalı General Lucius Cornelius Sulla buna bir örnek olarak gösterilebilir.
2. Hükûmet yönetimindeki tek bir kişi veya küçük bir grup tarafından denetlenebilen insanlar. Bu durum zor kullanılarak veya miras yoluyla edinilmiş olabilir. Bu tür diktatörler halklarını özgürlüğe kavuşturmaya çalışmış veya kavuşturmuş olabilir.
3. Günümüzdeki kullanımında ise; Diktatörlük, hukuki olarak anayasalarda veya devlet içerisindeki diğer politik ya da sosyal faktörler tarafından sınırsız bir liderlik imkanları kazanan, otokraside mutlak üstünlüğü bulunan yöneticilerdir.[2]

Benito Mussolini (solda) ve Adolf Hitler. Hitler'in politikaları ve emirleri doğrudan ve dolaylı olarak Avrupa'da yaklaşık 50 milyon insanın ölümüyle sonuçlandı.[1] Mussolini'nin İtalyan faşizmi ve Stalin'in Sovyet komünizmi ile birlikte "totaliter rejimler"in başlangıcını belirlediler.

20. yüzyıl ve erken 21. yüzyılda aile diktatörlüğü göreceli bir şekilde kalmıştır. Bazılarına göre ise totalitarizm türündeki bir yönetim biçiminde hükûmete veya yöneticilere diktatörlük kaynağının nereden geldiği, o diktatörlüğün tanımlanmasına kaynak oluşturmaktadır.

Tüm anlamlarda diktatörler, toplumdaki insanların rızaları olmadan;

• birden fazla yaşam tarzı ve görüşü sağlamayarak çoğunlukçu bir yapıda bulunuyor olabilir,
• insanların hayatını her yönüyle kontrol ediyor olabilir,
• tamamen tek bir insandan gelen güç doğrultusunda kontrast bir yönetim sağlıyor olabilir,
• hedeflerine ulaşmak için her türlü meşru ya da gayri meşru yöntemleri kullanıyor ya da savunuyor olabilirler.[2]

Etimoloji

Diktatör kelimesi Latincede emir veren, dikte eden anlamına gelir.[3]

Bazı diktatörlük çeşitleri

İdeolojik

Devlet içinde tüm yetkileri kendi elinde tutup en üst düzeyde bulunan yöneticidir. Bu kişi aynı zamanda partisininde mutlak lideri olup dışişleri bakanlığı ve orduda başkomutanlık yapabilir. Tek parti rejimi vardır. Bu tür dikatörlüklerde demokrasiden asla söz edilemez. Katı bir liderlik ilkesi vardır. Bu diktatörlük çeşidi daha çok benzer sistemler olan nazizm ve faşizmde görülmüş olup bu diktatörlük çeşidinde en çok ünlenmiş olan kişi Adolf Hitler'dir.[4]

Müşfik

Yine bu tür içerisinde ele alınabilecek olan müşfik yani sevecen diktatörlük; otoriter bir liderin sadece kendi kişisel çıkarına veya nüfusun sadece küçük bir bölümünün yararına değil de toplumun bütününün faydasına bir politika izlediği hükûmet şeklidir. Müşfik ve hayırsever bir diktatör, referandumlar yoluyla bazı demokratik kararların alınmasına izin verebilir. Çoğu diktatör rejim kendini daima hayırsever olarak gösterir ve demokratik rejimleri sürekli olarak dağınık, verimsiz ve bozuk olarak gösterme eğilimi içerisindedirler. Napolyon Bonapart,[5] Josip Broz Tito,[6][7] Ho Chi Minh gibi bazı liderler müşfik diktatörler olarak vasıflandırılırlar.

Tek parti diktatörlüğü

Tek parti diktatörlüğü de kişi diktatörlüğü içerisinde ele alınmaktadır. Devletin idaresinin ve her türlü yetkinin tek bir parti elinde bulunmasıdır.[8] Tek parti rejimi vardır.[9] Bu diktatörlük çeşidinde de demokrasiden söz edilemez.[10] Partinin başında otoriter bir lider olabileceğinden kişi diktatörlüğüne benzeyebilir, bu konuda Sovyetler Birliği'nin Stalin dönemi örnek gösterilebilir.

Askerî

Devlet idaresinin orduda bulunmasıdır. Bu tür yönetimlere cunta adı verilir. Siyasi partiler bulunmaz, bulunsa bile ordu kontrolünde varlığını sürdürür. Askeri yönetimlerin başına geçmiş kişiler genellikle yönetime darbe yoluyla gelmiştir. Bu diktatörlük çeşidini uygulayan en ünlü kişilere Francisco Franco ve Muammer Kaddafi[5] örnek verilebilir.

Ayrıca bakınız

Otokrasi Plütokrasi Totalitarizm Müşfik diktatörlük

Askerî darbe Generalissimo Kendi kendine darbe Stalinizm

Nasyonal sosyalizm Maoculuk Juche Teokrasi

Kaynakça

1. Del Testa, David W; Lemoine, Florence; Strickland, John (2003). Government Leaders, Military Rulers, and Political Activists. Greenwood Publishing Group. p. 83. 978-1-57356-153-2.
2. Diktatörlük - İngilizce Vikipedi
3. Roma diktatörü - Türkçe Vikipedi
4. • belgeler.com. "Rusya'yı Sarsan İki Diktatörlük". 11 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2012. (Türkçe) (21 Mart 2012).
5. • Doğan, Yalçın (2 Eylül 2011). "Diktatörler korkak olur". hurriyet.com.tr. 19 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2012. (Türkçe) (21 Mart 2012).
6. • euronews.com. "Eski diktatör Tito ölümünün 31. yılında anıldı". 14 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2012. (Türkçe) (21 Mart 2012).
7. • haberbosnak.com. "Tito'nun Torunuyla Röportaj". (Türkçe) (21 Mart 2012).
8. • haksozhaber.net. "Tek Parti Diktatörlüğü ve İslami Muhalefet". 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2012. Konjektüre uygun olması gereken bir yönetim biçimi için tek parti diktatörlüğünden çok partili seçimlere geçerken meclis seçim bürosunun yine Mustafa Kemal ve Müdafaa-ı Hukuk yöneticilerinden oluşması; başkomutanlığa bağlı İstiklal Mahkemelerinin keyfiliği; Ali Çetinkaya (Kel Ali)’ nın Ankara mahkemesinde 2470 kişiyi, Cellat Kara Ali’nin Tanin gazetesine verdiği röportajda 6128 kişi astığını söylemesi. (Türkçe) (21 Mart 2012).
9. • moralhaber.net. "Cumhuriyet tek parti diktatörlüğü değildir". 19 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2012. (Türkçe) (21 Mart 2012).
10. • sosyalistarsiv.com. "Tek Parti Diktatörlüğü" (PDF). 16 Ocak 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2012. (Türkçe) (21 Mart 2012).