Diyorit

Diyorit , ( /ˈdaɪ.əˌraɪt/[1][2])esas olarak silikat mineralleri plajiyoklaz feldispat (tipik olarak andezin), biyotit, hornblend ve / veya piroksenden oluşan müdahaleci bir magmatik kayadır.Diyoritin kimyasal bileşimi, mafik gabro ve felsik granit arasında ara maddedir.Diorit genellikle griden koyu griye renktedir, ancak siyah veya mavimsi gri de olabilir ve sıklıkla yeşilimsi bir döküme sahiptir.Plajiyoklaz türlerinin bileşimi temelinde gabro'dan ayırt edilir; dioritteki plajiyoklaz oranı sodyum bakımından daha zengin ve kalsiyumdan daha fakirdir.Diorit az miktarda kuvars, mikroklin ve olivin içerebilir. Zirkon, apatit, titanit, manyetit, ilmenit ve sülfitler aksesuar mineraller olarak ortaya çıkar.[3] Az miktarda muskovit de mevcut olabilir.Hornblend ve diğer koyu minerallerde eksik olan çeşitlere lökodiyorit denir.Olivin ve daha fazla demir bakımından zengin augit mevcut olduğunda, Kaya, gabro'ya geçiş olan ferrodiorite dönüşür.Önemli kuvars varlığı kaya tipi kuvars-diorit (>%5 kuvars) veya tonalit (>%20 kuvars) yapar ve ortoklaz (potasyum feldispat) yüzde 10'dan daha büyük bir oranda mevcutsa, Kaya tipi monzodiyorit veya granodiyorit haline gelir.Feldispatımsı mineral/ler ve kuvars içeren bir dioritik kayadır, içeriğe göre foyid taşıyan diyorit veya foyid diyorit olarak adlandırılır.

Diyorit, genellikle benekli, kaba tane boyutunda bir faneritik dokuya sahiptir ve bazen porfiritiktir.

Orbiküler diyorit, bir diyorit porfir matrisi içinde bir çekirdeği çevreleyen plajiyoklaz ve amfibolün eşmerkezli büyüme bantlarını gösterir

Diyorit
Orbiküler diyorit

Dioritler, içine ince bir şekilde birleşebilecekleri granit veya gabro sokulumlarıyla ilişkilendirilebilir.Diorite, bir majör kayacının bir yitim zonu üzerindeki kısmi erimesinden kaynaklanmaktadır.Genellikle volkanik yaylarda ve And Dağları'nda olduğu gibi kordilleran dağ binasında büyük batolitler olarak oluşur. Ekstrüzyonlu volkanik eşdeğer kaya tipi andezittir.

Oluşumu ve özellikleri

Mağmanın yukarı doğru yükselmesi sonra yerin iç kısmında milyonlarca yıl yavaşca soğuyarak meydana gelmektedir. Fanaritik dokuya sahiptir. Birbirinden gözle kolayca ayrılabilen açık ve koyu renkli minerallerden oluşur. Diyoritler, granitlerden kuvars içermemesi ve çokça koyu renkli silikat mineralleri içermesiyle ayırt edilebilir.[4] Diyoritlerde açık renkli plajioklas ve koyu renkli amfibol kristalleri neredeyse eşit miktarda olduğu için kaya karabiber ve tuz karışımı gibi bir görünüşe sahiptirler.[4] Ana mineral ögeleri feldispat plajiyoklaz, biyotit ve hornblenddir. Diğer mineraller ise zirkon, apatit, sfen, manyetit, ilmenit ve sülfürlerdir. Feldispat oranı %75 dir. Silis oranı %60 a yakındır yani intermediate (ortaç) kayaçtır. Mafik kayaçlara göre daha açık renktedir. Gri, koyu gri ya da yeşilimsi renktedir. Hornblend ve diğer koyu mineral eksikliği olduğu zaman leuco diorite (beyaz diyorit) denir. Olivin ve demir açısından zengin olanlara ise ferro diorite (demirli diyorit) denir. Diyoritler, granit ve gabro ile etkileşimde bulunabilmektedir ve birleşebilmektedir. Bazen granite çok benzer olabilirler ama granite göre daha açık renktedirler.

Diyorit
Diyorit sınıflandırılması QAPF diagram

Bulunduğu bölgeler

Diyoritler genelde bir yitim zonu üzerinde mafik kayanın kısmı olarak ergimesi sonucu ortaya çıkmaktadır. Genellikle volkanik yayların içinde ve And dağları gibi büyük batolitlerin bulunduğu alanlarda oluşmaktadırlar. Dünya üzerinde; Kuzey Avrupa'da yeryüzüne çıkmış olarak, güneyde ise sapkın kaya olarak görülür. İngiltere’de Markfield ve Leicestershıre, Almanya’da Thüringen ve Saksonya, İtalya’da Sondria, Türkiye'nin Kuzeydoğu bölgesinde, Yeni Zelanda Darrans aralığı,[5] And Dağları,[6] Guernsey Adası, ABD'de Minnesota ve Mısır’da Idahet, Finlandiya, İsveç, İskoçya ve Romanya'da nadir olarak bulunmaktadır.

Korsika'da bulunan bir küresel çeşidine corsite denir.

Diyorit

Tarihte kullanımı
Lagash Girsu Gudea
Diyorit

Minerallerin karışımı olan Diyorit, özelliklerine göre değişim göstermektedir. Sert bir yapıya sahip olması bölmeyi ve çalışmayı zorlaştırır, ama aynı zamanda ince bir biçimde işlenmesini, yüksek bir cila almasını ve dayanıklı şekilde biten bir iş olmasına yol açar. Diyoritin nispeten sık kullanımı üç boyutlu heykelcikten ziyade daha rahat bir şekilde oyulduğu ve daha kolay olduğu için yazıt olarak kullanılmaktaydı. Eski Taş Çağı'nda insanlar alet yapımına elverişli başka kayaların olmadığı zamanda diyoriti kullanmışlardır. Neolitik Çağ'da ise sert oluşu nedeniyle balta, keser vb. malzemelerin yapımında kullanılmıştır. Diyorit daha sonraki dönemlerde sertliği ve sağlamlığı bakımından yapısal bir taşı ve kaldırım taşı olarak kullanılmaya başlandı. Diyorit, İnka ve Maya Uygarlıkları tarafından kale duvarları, korunaklar, silahların yapımında kullanıldı.Diyoritin sanatta kullanımı, Eski Mısır, Babil, Asur ve Sümer gibi çok önceki Orta Doğu Medeniyetleri arasında çok önemliydi. İlerleyen zamanlarda İngiltere, Guernsey, İskoçya ve Çin de parke taşı olarak kullanılmıştır. Sanat alanında ise sert yapısı nedeniyle yazıt olarak kullanılmıştır. Bilinen en ünlü diyorit çalışması, siyah bir diyorit üzerine yazılmış olan Hammurabi Kanunu'dur fakat Pallavas mamallapuram da diyorit kabartma heykelinin başarılı örneklerindendir. Daha sonraki dönemlerde de sanat için kullanımını bulabilirsiniz, yapı bakımından çok daha popüler hale gelmiştir. Başta Orta Çağ'ın İslami inşaat işçileri arasında popülerdi. Daha sonraki zamanlarda ise sert ve sağlam olduğu için yaygın biçimde parke taşı olarak kullanıldı. Diyorit, kaba dokulu olmasına karşın, cila alma kabiliyeti, asırlar süren ayak trafiğinin adımlarının parlaması için cilaladığı Londra'daki St. Paul Katedrali'nin basamaklarında görülmektedir. Diyorit, Antik Mısır, Babil, Asur ve Sümer gibi medeniyetler tarafından sanat alanında kullanılmıştır. Bazı savaşlarda diyorit ele geçirmek önemliydi. Antik Çağlarda değerli bir taştı.

Kaynakça
  1. "Diorite". Oxford Dictionaries UK Dictionary. Oxford University Press. Alındı 2016-01-21.
  2. "Diorite". Merriam-Webster Divtionary.Alındı 2016-01-21.
  3. Blatt, Harvey and Robert J. Tracy (1996) Petrology, W. H. Freeman, 2nd edition, p. 53 ISBN 0-7167-2438-3
  4. Genel Jeoloji Temel Kavramlar / Essentials Of Geology-Frederick K. LUTGENS, Edward J. TARBUCK, Resimlendiren: Dennis TASA- Çeviri Editörü: Cahit HELVACI. 11.BASIMDAN ÇEVİRİ.
  5. Wandres, A. M.; Weaver, S. D.; Shelley, D.; Bradshaw, J. D. (1998), "Change from calc‐alkaline to adakitic magmatism recorded in the Early Cretaceous Darran Complex, Fiordland, New Zealand", New Zealand Journal of Geology and Geophysics, 41 (1), ss. 1-14, doi:10.1080/00288306.1998.9514786, ISSN 0028-8306
  6. Harmon, RS ve Rapela, CW (editörler) (1991). And Magmatizması ve Tektonik Ortamı (Jeoloji Derneği Amerika Özel Makalesi 265) . Boulder, Colorado: Amerika Jeoloji Topluluğu. s. 7, 35, 101, 180, 182, 186, 268. ISBN 0-8137-2265-9.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.