Gomidas Vartabed

Gomitas, Gomidas veya gerçek adıyla Soğomon Kevork Soğomonyan[3] Ermenice yazılımı ile (Սողոմոն Գևորգի Սողոմոնեան - Կոմիտաս Վարդապետ Komitas Vardapet; 26 Eylül 1869, Kütahya - 22 Ekim 1935, Paris), Ermeni ulusal müzik okulunun kurucusu sayılan Ermeni rahip, müzikolog, besteci, aranjör ve koro şefi.[4][5] Gomidas, etnomüzikolojinin öncülerinden biri olarak tanınmaktadır.[6][7]

Gomidas Vartabed
Gomidas (1901[1] veya 1902'de[2])
Kendi dilinde ismi Կոմիտաս Վարդապետ
Doğum Soğomon Kevork Soğomonyan
26 Eylül 1869(1869-09-26)
Kütahya, Osmanlı (günümüzde Türkiye)
Ölüm 22 Ekim 1935 (66 yaşında)
Paris, Fransa
Defin yeri Gomidas Park ve Mezarlığı
Milliyet Ermeni
Diğer isim(ler)i Komitas
Mezun olduğu okul(lar) Gevorgian Seminary
Frederick William Üniversitesi
Meslek Müzikolog, besteci, koro şefi
Etkin yıllar 1891–1915

Gomidas, küçük yaşta yetim kaldı, Ermenistan'ın dini merkezi olan Eçmiadzin'e götürüldü ve burada "Gevorgian Seminary"'de eğitim gördü. 1895'te vardabed (bekâr rahip) olarak atandı ve Frederick William Üniversitesi'nde müzik okudu ve daha sonra "batılı eğitimini ulusal bir müzik geleneği oluşturmak için kullandı".[8]

Gomidas, Nisan 1915'te Ermeni Soykırımı sırasında yüzlerce Ermeni entelektüel ile birlikte, Osmanlı hükûmeti tarafından İstanbul'da tutuklanmış ve cezaevi kampına sürüldü ve daha sonra serbest bırakıldı. Sürgün sırasındaki işkence ve kötü muamele sonrası posttravmatik stres bozukluğu yaşadı.[9] İstanbul'a döndükten sonra durumu ağırlaşınca Şişli'deki La Paix hastanesine, ardından da geçireceği Paris'teki bir sanatoryuma yatırıldı ve kalan hayatını burada tamamladı. Gomidas, tanınmış bir soykırım kurbanı olarak kabul görüyor ve sanat alanında da Ermeni Soykırımı'nın başlıca simgelerinden biri olarak gösteriliyor.[9]

Hayatı

Soğomon Soğomonyan müzikle içli dışlı ve sadece Türkçe konuşan Kütahyalı bir aile içinde doğmuş, 1 yaşındayken annesi, 11 yaşındayken babası ölmüştür. 1880 yılına kadar babaannesinin yanında büyümüş, o yıl içinde iyi bir eğitim alabilmesi için Bursa'daki anneannesi ve dedesinin yanına gönderildi. Dört ay sonra babasının ölüm haberini alması üzerine Kütahya'ya döndü.[10] Eçmiadzin'deki Ermeni kilisesi ruhban okuluna giderek 1895'te buradan mezuniyetiyle papaz olmuştur. 7. yüzyılda yaşamış bir Ermeni halk ozanı olan Katolikos Gomidas'ın ismine atfen Komitas adını almıştır. 'Papaz' anlamına gelen 'Vardapet' unvanı ile birlikte anılmaya başlandı.

Eçmiadzin Manastırı korosunda bulunduktan sonra 1896'da Berlin'e giderek Kaiser Friedrich Wilhelm Üniversitesi'ne kaydolmuş ve müzikoloji öğrenimi görmüştür. 1899'da müzikoloji doktoru payesini almış ve Eçmiadzin'e dönmüştür.

Kırsal kesimde geziler yaparak 3000 kadar Ermeni halk şarkısını derleyerek notaya geçirmiş ve eşsiz bir koleksiyon oluşturmuştur. Türkçe, Kürtçe ve Farsça derlemeleri de vardır.

En önemli özgün eseri İlahi Litürji Badarak'tır. 1892'de bestelemeye başladığı bu eseri bitirememiştir. Uluslararası Müzik Cemiyeti'ne Avrupa dışından kabul edilen ilk müzik adamı olmuştur. Avrupa'da, Türkiye'nin çeşitli yerlerinde ve Mısır'da müzik icra etmiş, konuşmalar yapmıştır.

1910 sonrasında İstanbul'da yaşamıştır. 300 üyeli Gusan Korosu'nu kurmuştur.

Tehcir Kanunu sonrası

Gomidas, 24 Nisan 1915 tarihli Tehcir Kanunu gereğince tutuklanan 235 Ermeni ileri geleni arasındaydı. Ertesi gün 180 kadar İstanbullu Ermeni ile birlikte trene bindirilerek Çankırı'ya sürgün edildi. Mehmet Emin Yurdakul, Halide Edib Adıvar ve yabancı diplomatların girişimleri üzerine Talat Paşa'nın özel emriyle,[11] diğer 8 Ermeni sanatçısı ile birlikte İstanbul'a dönmesine 7 Mayıs'ta izin verildi. Dönüşünden sonra akıl sağlığını yitiren Gomidas, önce Şişli'deki La Paix hastanesine, ardından hayatının son 20 yılını geçireceği Paris'teki bir sanatoryuma yatırıldı. Hayatının son 18 yılında hiç piyano çalmadı, beste yapmadı, şarkı söylemedi ve konuşmadı. 20 Ekim 1935 tarihinde Paris'te öldü.

1969'da adına basılan Sovyet posta pulu.

Adı verilen eserler

Adına yapılan heykeller

İleri okumalar
  • Gomidas Vartabed ile Çankırı Yollarında - Aram Andonyan (Belge Yayınları , Yaşam ve Anılar Dizisi, 2000), ISBN 9789753441247

Kaynakça
  1. Soulahian Kuyumjian 2001, s. 46.
  2. "Etchmiadzin. 1902". Virtual Museum of Komitas. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2014.
  3. Lang, David Marshall (1980). Armenia: Cradle of Civilization. Londra: Allen & Unwin. s. 256. ISBN 9780049560079.
  4. "Komitas". Encyclopædia Britannica. 9 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2014. Komitas [...] created the basis for a distinctive national musical style in Armenia.
  5. Editorial Board (1969). "Հայ ազգային երաժշտության հիմնադիրը [The Founder of Armenian National Music]". Lraber Hasarakakan Gitutyunneri (Ermenice), 11. Erivan: Armenian Academy of Sciences. ss. 3-6.
  6. Poladian 1972: "He was among the pioneers in ethnomusicology, a younger contemporary of Carl Stumpf (1848–1936)."
  7. McCollum, Jonathan Ray (2004). "Music, Ritual, And Diasporic Identity: A Case Study Of The Armenian Apostolic Church" (PDF). University of Maryland. s. 11. 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2014. Etnomüzikoloji alanına öncülük yapan Gomidas Vartabed, dikkatini müziksel karşılaştırmalı müzikolojinin antropolojik, sosyolojik ve tarihsel yönlerine çevirdi.
  8. Crutchfield, Will (5 Ekim 1987). "Music Noted in Brief; Choir From Armenia At Avery Fisher Hall". The New York Times. Erişim tarihi: 26 Ocak 2014.
  9. Soulahian Kuyumjian, Rita. Archeology of Madness: Komitas, Portrait of an Armenian Icon. Edition: 2, Reading, England: Taderon Press; Princeton, NJ: Gomidas Institute, 2001, p. 3.
  10. Dadyan, Sara, Osmanlı'nın Gayrimüslim Tarihinden Notlar, Yeditepe Yayınları, s. 247
  11. Devlet arşivleri 27 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
Kaynak kitaplar
  • Soulahian Kuyumjian, Rita (2001). Archeology of Madness: Komitas, Portrait of an Armenian Icon. Princeton, New Jersey: Gomidas Institute. ISBN 1-903656-10-9.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.