Harold ve Maude

Harold ve Maude[1] 1971 ABD yapımı kara komedi filmidir. Özgün adı Harold and Maude dir. Özgün senaryosunu Colin Higgins'in yazdığı filmi Hal Ashby yönetmiş, başrollerinde Ruth Gordon ve Bud Cort oynamışlardır. Filmin senaryosundan oluşturulan romanı da filmle aynı yıl piyasaya verilmiştir. Bu roman 1975 yılında Türkiye'de Doğum Günüm Kutlu Olsun adıyla yayımlanmıştır. Filmin bir tiyatro uyarlaması da Broadway sahnelerinde ve Türkiye'de bir süre sahnelenmiştir[2].

Harold ve Maude
Harold and Maude
Harold ve Maude filminin orijinal sinema afişi
Yönetmen	Hal Ashby
Yapımcı	Colin Higgins
Senarist	Colin Higgins Charles Mulvehill
Oyuncular	Ruth Gordon Bud Cort
Müzik	Cat Stevens
Görüntü yönetmeni	John A. Alonzo
Kurgu	William A. Sawyer
Stüdyo	Paramount Pictures
Dağıtıcı	Paramount Pictures
Cinsi	Sinema filmi
Türü	Romantik komedi, kara komedi
Renk	Renkli (Technicolor)
Yapım yılı	1971
Çıkış tarih(ler)i	20 Aralık 1971, ABD
Süre	91 dakika
Ülke	ABD
Dil	İngilizce
Bütçe	1,2 Milyon $
Diğer adları	Harold ve Maude (Türkiye) Harold et Maude (Fransa) Harold e Maude (İtalya) Harold y Maude (Joven chalado millonario seduce a vieja chiflada) (İspanya) Harold und Maude (Almanya)

20 yaşlarında, zengin ailesinin ilgisinden yoksun, yalnız, depresif ve ölüm takıntılı bir gençle 80'ine merdiven dayamış ama hayata sıkı sıkıya bağlı, neşeli, eksantrik bir kadının aşka kadar varan ilişkilerinin anlatıldığı bu kara komedinin müziklerini Cat Stevens yapmıştır. Maude rolündeki Ruth Gordon bu filmden üç yıl önce de ünlü Roman Polanski fimi Rosemary'nin Bebeği'nde Minnie Castevet rolündeki muhteşem performansı nedeni ile "En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu Oscarı'nı almıştı.

Burjuva yaşam tarzının tatlı sert bir eleştirisini yapan bu varoluşçu dram, gösterime verildiğinde gişede ticari başarısızlığa uğramasına rağmen ilerleyen yıllarda kendisine has bir hayran kitlesi oluşmuş ve kült klasik haline gelmiştir. ABD'de "kültürel, tarihi ve estetik olarak önemli" filmler arasına seçilerek Kongre Kütüphanesi'nin "Ulusal Film Arşivi"nde muhafaza edilmesine karar verilmiştir.[3] Filmin başrol oyuncuları Ruth Gordon ve Bud Cort filmdeki performansları için Altın Küre ödülüne aday gösterilmişler, Bud Cort ayrıca "sinemanın yeni gelmiş umut veren yüzü" dalında BAFTA'ya aday gösterilmişti. Film ise 1974 yılında İspanya'nın "Valladolid Uluslararası Film Festivali" nin büyük ödülünü kazanmıştı.[4]

Özet

Harold 20'li yaşlarında tam olgunlaşamamış, zengin ve ölümü saplantı haline getirmiş depresif bir gençtir. Sürekli olarak cenaze törenlerine katılmakta ve annesinin önünde sayısız kereler sahte intihar girişimleri sergilemektedir. Katıldığı cenaze törenlerinden birinde 80'ine merdiven dayamış ama hayattan hala zevk alabilen bir kadın olan Maude ile tanışır. Bu Harold'un hayatına köklü bir değişiklik getirecektir.

Konusu

Harold (Bud Cort) 20'li yaşlarında tam olgunlaşamamış, zengin ve ölümü saplantı haline getirmiş bunalımlı bir gençtir. Kendi yaşıtlarından hiç arkadaşı olmayan Harold bütün gününü annesiyle (Vivian Pickles) birlikte yaşadıkları San Fransisko'daki büyük malikanelerinde geçirir. Babası ölmüştür ve onunla fazla ilgilenmeyen annesinin dikkatini çekebilmek için onun önünde sayısız kereler sahte intihar girişimleri sergiler. Bir keresinde kendisini büyük salonun tavanına asar, sonraki bir gün banyodaki küvette bilekleri kesilmiş gibi kan revan içinde hareketsiz yatar vb. Bu intihar gösterileri ne kadar inandırıcı bir biçimde yapılmış olsalar da soğuk ve mesafeli bir kadın olan annesinin dikkatini çekmeyi başaramaz (Küçükken atlattığı gerçek bir ölüm tehlikesi karşısında annesi paniğe kapılmıştır, aynı ilgiyi görebilmek umuduyla bunları yapmaktadır). Annesinin kendisine bulduğu kız arkadaşları (müstakbel eş adayları) da yine sahte intihar gösterileriyle evden kaçırır.

Sıkılıp da evden çıktığı zamanlarda da mezarlıklara giderek hiç tanımadığı insanların cenaze törenlerine katılır. Bu onda takıntı haline gelmiştir. Katıldığı cenaze törenlerinden birinde 80'ine merdiven dayamış ama hayattan halâ zevk alabilen bir kadın olan Maude (Ruth Gordon) ile tanışır. Maude'nin takıntısı ise cenazeye gelmiş insanların arabalarını çalarak trafikte delicesine kullanmaktır. Kendince ölümün bu kadar yakın hissedildiği bir anda dünya malının değersizliğini hatırlatmakla o insanlara bir iyilik yapmaktadır.

Cenazede tanışan bu iki eksantrik karakter kısa sürede dost olurlar. Maude'nin yalnız yaşadığı karavanına birkaç kez gittikten sonra Harold Maude'ye iyice bağlanır ve beraber takılmaya başlarlar. Arabaları birlikte çalıp kaçırır, inşaat yıkımlarını seyreder, sonra da yıkıntılar arasında piknik yaparlar. Sonunda Harold Maude'ye aşık olur.

Avusturya asıllı bir Amerikalı olan Maude her iki dünya savaşını da görmüş ve yaşamıştır. Hattâ kolundaki dövmeden bir toplama kampında da kalmış olduğu da anlaşılmaktadır. Maude kendi çapında küçük bir anarşisttir, kentin ağaçlarını söküp ormana, ait oldukları yere diker. Savaş karşıtıdır, Harold'u orduya katılmaya zorlayan amcası Victor (Charles Tyner)'a engel olur (Kore Savaşı sırasında General Douglas MacArthur'un sağ kolu olan emekli subay amca, ironik bir şekilde sağ kolunu kaybetmiştir!)

Oyuncu Kadrosu

Ruth Gordon (Maude) ve Bud Cort (Harold)

Oyuncu	Rolü
Ruth Gordon	Maude
Bud Cort	Harold
Vivian Pickles	Mrs. Chasen
Cyril Cusack	Glaucus
Tom Skerritt	Motosikletli polis
Charles Tyner	Tuğgeneral Victor Ball
Ellen Geer	Sunshine Doré, çıktığı 3. kız
Eric Christmas	Rahip
G. Wood	Psikiyatrist
Judy Engles	Candy Gulf, çıktığı ilk kız
Shari Summers	Edith Phern, çıktığı 2. kız
Susan Madigan	Kız arkadaşı
Ray K. Goman	Polis Memuru
Gordon Devol	Polis Memuru
Harvey Brumfield	Polis Memuru

Filmin müziği

Filmin şarkılarının tamamını Cat Stevens bestelemiş ve yorumlamıştır.

Müzik parçası	besteci/yorumcu
"Don't Be Shy"	Cat Stevens
"On The Road To Find Out"	Beste Cat Stevens Yorumlayan Cat Stevens
"I Wish, I Wish"	Beste Cat Stevens Yorumlayan Cat Stevens
"Miles From Nowhere"	Beste Cat Stevens Yorumlayan Cat Stevens
"Tea for the Tillerman"	Beste Cat Stevens Yorumlayan Cat Stevens
"I Think I See The Light"	Beste Cat Stevens Yorumlayan Cat Stevens
"Where Do The Children Play?"	Beste Cat Stevens Yorumlayan Cat Stevens
"If You Want To Sing Out, Sing Out"	Beste Cat Stevens Yorumlayan Cat Stevens
"Trouble"	Cat Stevens

Soundtrack albümü

Filmle aynı yıl çıkan Paramount etiketli (ASIN: B0012EYVXU) soundtrack albümüne bugün oldukça seyrek rastlanmaktadır ve bu vinil Long Play (LP) $ 200 civarında el değiştirmektedir.[5] Albümde yer alan parçalar şunlardır:

A Yüzü

1. "Don't Be Shy"
2. "Tea for the Tillerman, On The Road To Find Out"
3. "I Wish, I Wish"
4. "Tea for the Tillerman, Miles From Nowhere"
5. "Tea for the Tillerman"
6. "I Think I See The Light"

B Yüzü

1. "Tea for the Tillerman, Where Do The Children Play?"
2. "If You Want To Sing Out, Sing Out"
3. "If You Want To Sing Out, Sing Out (banjo versiyonu)"
4. "Trouble"
5. "Don't Be Shy (alternatif versiyon)"
6. "If You Want To Sing Out, Sing Out (enstrümantal version)"

Bonus 45'lik plak

1. "Don't Be Shy (demo versiyon)"
2. "If You Want To Sing Out, Sing Out (alternatif versiyon)"

Film hakkında notlar

• Film, 'Amerikan Film Enstitüsü'nün "Tüm Zamanların En Komik 100 Filmi" listesinde 45.ci sırada yer almasına[6] ve 'Kongre Kütüphanesi' tarafından korumaya alınmasına rağmen [7] gösterime çıktığında gişede başarısızlığa uğramış, eleştirmenlerden de fazla övgü almamıştı. Ancak bugün kült klasiklerden sayılmakta ve hatırı sayılır bir hayran kitlesi bulunmaktadır.
• Film İngiliz diline iki yeni kavram kazandırmıştır. "Harolding" (mezarlıklara fazlaca takılma) ve "Maudism" (Gününü gün etme, hayattan alınabilecek maksimum tadı almaya çalışma) [8][9]
• Filmin tüm müzik parçalarını Cat Stevens bestelemiş ve yorumlamıştır.
• Filmin baş oyuncusu Ruth Gordon (Maude) bu filmden üç yıl önce 1968'de ünlü Roman Polanski fimi Rosemary'nin Bebeği'nde Minnie Castevet rolündeki muhteşem performansı nedeni ile "En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu Oscarı'nı almıştı (1969 Oscarı).
• Filmin 1978 yılında Fransa'da "Harold et Maud" adıyla, 2001 yılında da Yugoslavya'da "Harold i Mod" adıyla iki kez yeniden çevrimi yapıldı. Her iki film de televizyon için yapılmıştı.

Türkiye'deki tiyatro uyarlamaları

Colin Higgins'in 1971 tarihinde yazdığı film senaryosu ve senaryodan oluşturularak aynı yıl basılan "Harold and Maude" adlı romanı Broadway[10] ve Kanada'da sahneye uyarlandığı gibi Türkiye'de de birkaç kez tiyatroda sahnelenmiştir. Eseri Türkçeye Gencay Gürün çevirmiştir. 1981 ve 1991 yıllarında Kenter Tiyatrosu'nda "Harold ve Maude" adlarıyla sahnelenen oyunların ikisini de Yıldız Kenter yönetmiş ve her ikisinde de 'Maude' rolünü üstlenmişti. 'Harold' rollerini ise sırasıyla Ayhan Kavas ve Ziya Kürküt oynamışlardır.[11][12] Oyun ayrıca Devlet Tiyatroları'nda da sahnelenmişti.[13] Bu temsillerde Cihan Ünal da oynuyordu.

Yıl	Oyunun adı	Tiyatro	Yönetmen	Harold rolü	Maude rolü
1977	Harold ve Maude	Ankara Devlet Tiyatrosu	Muazzez Kurdoğlu	Cihan Ünal	-
1978	Harold ve Maude	Ankara Devlet Tiyatrosu	Bozkurt Kuruç	Cihan Ünal	-
1981	Harold ve Maude	Kenter Tiyatrosu	Yıldız Kenter	Ayhan Kavas	Yıldız Kenter
1991	Harold ve Maude	Kenter Tiyatrosu	Yıldız Kenter	Ziya Kürküt	Yıldız Kenter

Senaryonun Türkiye'deki novella uyarlaması

Colin Higgins, 1971 yılında film için doğrudan yazdığı senaryoyu ABD'de aynı yıl roman haline getirerek aynı adla yayımladı. Aslında bir uzun öykü ya da kısa roman, yani bir novella sayılabilecek bu eser Türkiye'de ilk kez 1975 yılında Milliyet Yayınları tarafından Ülkü Tamer'in Türkçe çevirisiyle Doğum Günüm Kutlu Olsun adıyla yayımlanmıştı[14]. Kitap aynı yıl Karacan Yayınları tarafından da yine aynı adla basıldı.

Önce senaryosu sonra romanı yazılan diğer filmler

Sinema başlangıcından beri edebiyatla yakın bir etkileşim içinde olmuş ve birçok roman ve hikâye sinemaya uyarlanmıştır. Ancak bazı durumlarda bunun tersi de gerçekleşmiş ve filmlerin senaryolarından yazılan romanlar olmuştur. Bunlardan birkaçı aşağıdadır:

• Fantastik Yolculuk (film) (Fantastic Voyage) (1966)
• Aşk Hikayesi (Love Story) (1970)
• Yaz Günüydü (film) (Summer of '42) (1971)
• 2001: A Space Odyssey (1968). Senaryo ve roman atbaşı gitmiş ve birbirinden alıntılar olmuştur.
• Üçüncü Adam (film) (1949). Yazar Graham Greene önce senaryoyu yazmış, ertesi yıl, 1950'de senaryosuna bir ön hazırlık olarak yazdığı kısa romanını kitap halinde de yayımlamıştı.
• Hükmedenler (film) (Capricorn One) (1978) - Filmin popüler olmasından sonra biri İngiltere'de Bernard L. Ross, diğeri de ABD'de Ron Goulart tarafından olmak üzere iki kez romanı yazılmıştır.[15]
• Harold ve Maude (1971) - Colin Higgins kendi özgün senaryosunu filmle aynı yıl roman haline getirdi. Türkiye'de 1975'te Doğum Günüm Kutlu Olsun adıyla yayımlandı.
• The Abyss (1989) - James Cameron'ın senaryosunu yazıp yönettiği filmden aynı yıl Orson Scott Card tarafından roman haline getirildi.

Not: Daha geniş bir liste için Önce senaryosu sonra romanı yazılan filmler maddesine bakınız.

Kaynakça

1. http://www.imdb.com/title/tt0067185/releaseinfo Türkçe isim için referans
2. http://en.wikipedia.org/wiki/Harold_and_Maude
3. "Arşivlenmiş kopya". 14 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2009.
4. "Valladolid International Film Festival" (İngilizce). www.imdb.com. 28 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2009.
5. Amazon.com'da Harold-Maude Original Soundtrack
6. "www.afi.com 100years/laughs". 21 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2007.
7. "www.loc.gov". 29 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2007.
8. urban dictionary
9. en.wikipedia.org/wiki/Harold_and_Maude
10. "Harold and Maude/Martin Beck Theatre" (İngilizce). Internet Broadway Database. 8 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2009.
11. "Ayhan Kavas". Ayhan Kavas. 21 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2009.
12. "Ziya Kürküt". Ziya Kürküt. 22 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2009.
13. "Devlet Tiyatroları Başdramaturgluk Arşivi". www.devtiyatro.gov.tr. 7 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2009.
14. Sanat Olayı, Dergisi (Şubat 1981). "Tiyatro Değerlendirme / Harold ile Maude". "Sanat Olayı". Cilt Sayı 2. ss. Sayfa 84.
15. "Novelisations and Capricorn One" (İngilizce). MC journal. 22 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2009.

Dış bağlantılar

• IMDb'de Harold and Maude
• Allmovie.com'da Harold and Maude9 Mayıs 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Filmin çekildiği yerler ve filmden fotoğraflar
• filmden 13 fotoğraf