I. John (Bohemya)
I. John veya Kör John (Lüksemburgca: Jang; Almanca: Johann; Çekçe: Jan) 1313'ten Lüksemburg ve 1310'dan itibaren Bohemya kralı ve Polonya'nın itibari kralıydı.[1] On yıldır kör olduktan sonra 50 yaşında Crécy Muharebesi'nde savaşırken öldüğü biliniyor.
| I. John | |
|---|---|
 14. yüzyıl I. John büstü, Aziz Vitus Katedrali | |
| Bohemya Kralı | |
| Hüküm süresi | 1310–1346 |
| Taç giymesi | 7 Şubat 1311, Prag |
| Önce gelen | I. Henry |
| Sonra gelen | IV. Karl |
| Lüksemburg Dükü | |
| Hüküm süresi | 1313-1346 |
| Önce gelen | VII. Heinrich |
| Sonra gelen | IV. Karl |
| Eş(leri) |
Bohemyalı Elizabeth (e. 1310; ölüm 1330) Beatrice (e. 1334) |
| Hanedan | Lüksemburg |
| Babası | VII. Heinrich |
| Annesi | Brabantlı Margaret |
| Doğum |
10 Ağustos 1296 Lüksemburg |
| Ölüm |
26 Ağustos 1346 (50 yaşında) Crécy-en-Ponthieu |
| Defin | Altmünster Manastırı, Lüksemburg |
Erken yaşamı
John, Kutsal Roma İmparatoru VII. Heinrich ve Brabantlı Margaret'in en büyük oğluydu. Paris'te büyüyen John, eğitim yoluyla Fransızdı, ancak Almanya siyasetine derinden dahil oldu.
1310'da İmparator Heinrich, 14 yaşındaki John'un ölen Bohemya Kralı III. Wenceslaus'un kız kardeşi Elizabeth ile evlenmesini ayarladı. Düğün Speyer'de gerçekleşti, ardından yeni evliler deneyimli diplomat ve Çekya konularında uzmanlar liderliğindeki bir grup eşliğinde Prag'a doğru yola çıktı. Henry'nin Nürnberg'den Prag'a kadar çifte eşlik eden ve koruyan imparatorluk alayları olduğu için Çek kuvvetleri Prag'ın kontrolünü ele geçirdi ve 3 Aralık 1310'da Karintili Henry'yi tahttan indirdi. Prag'daki kale oturulamaz durumdaydı, bu yüzden John Eski Şehir Meydanı'ndaki evlerden birinde ikamet etti ve danışmanlarının yardımıyla Çek devletindeki işleri istikrara kavuşturdu. Böylece, Kutsal Roma İmparatorluğu'nun yedi elektöründen biri oldu ve III. Wenceslaus'un ardından Polonya ve Macar tahtına hak iddia etti. Babasını Kutsal Roma İmparatoru olarak takip etme girişimleri, 1314'te Bavyera Kralı IV. Ludwig'in seçilmesiyle başarısız oldu.
Soyluluk problemleri
Önceli Henry gibi, Çek soylularının çoğu tarafından beğenilmiyordu. John "uzaylı kral" olarak kabul edildi ve bir süre sonra Bohemya yönetiminden vazgeçerek bir seyahat hayatına atıldı. Eşiyle yollarını ayırdı ve Lüksemburg ve Fransız sarayında vakit geçirirken baronlar tarafından yönetilmek üzere Çek ülkesinden ayrıldı.[2] Seyahatleri onu Silezya, Polonya, Litvanya, Tirol, Kuzey İtalya ve Papalık'a götürdü. Kral I. Władysław'ın Polonya kraliyetine karşı bir rakip olan John, 1326'dan 1332'ye kadar Polonya-Töton Savaşı'nda Töton Şövalyelerini destekledi. Ayrıca birkaç Silezya dükünün kendisine bağlılık yemini etmesini sağladı. 1335'te Visegrád Kongresi'nde, Władysław'ın halefi olan Polonya Kralı III. Casimir, John'un Polonya tahtındaki iddiasından vazgeçmesi karşılığında önemli miktarda para ödedi.[3]
John'un kral olarak ilk adımlarından biri, otoritenin yeniden kurulması ve ülke içinde barışı güvence altına almaktı. 1311'de Bohemya ve Moravya aristokrasisiyle, John'un hem hükümdar hem de aristokrasinin ilişkilerini kısıtladığı "açılış diplomaları" olarak anılan bir anlaşmaya varabildi. Bununla birlikte, aristokrasinin kralı seçme, olağanüstü vergilendirme meselesine karar verme, mülkiyet haklarına ve yabancı savaşlarda krala askeri destek sunup sunmamayı özgürce seçme hakkına sahip olmasına izin verildi. Öte yandan, kralın bir yabancı yetkiliyi göreve atama hakkı kaldırıldı. John bu anlaşmaları, hükümdarın iktidarının Bohemya krallığı içinde sağlamlaştırılması için bir temel sağlamak üzere yapılandırdı. Anlaşmalar John'un istediği kadar başarılı değildi. Aristokrasi, mülkünü ve II. Wenceslaus öldükten sonra kazandığı etkiyi teslim etme niyetinde değildi.
John'un Bohemya'daki sürekli yokluğundan kaynaklanan iletişim eksikliği ile birlikte aristokrasi içindeki artan gerilimler, Çek soylularının iki grubunun rekabetine yol açtı. Lipálı Jindřich liderliğindeki bir grup, John'un güvenini kazandı. Valdekli Vilém Zajíc liderliğindeki diğer parti (Latince: Wilhelmus Lepus de Waldek; Almanca: Wilhelm Hase von Waldeck) Kraliçeyi Lord Lipá'nın niyetinin John'u devirmek olduğuna ikna etti. Sonuç olarak, 1315'te John, Jindřich'i hapse attırdı.
1318'e gelindiğinde John, soylularla uzlaştı ve onların haklarını kabul etti ve ayrıca, Mülklerin düalizmini ve kral ile soylular arasında bir hükümet bölümünü kurmak için bir adım daha attı.
Uluslarası siyaset
John, "alışılmadık şekilde yetenekli" olduğu için Çek'ten ziyade dış politika ilgisini çekiyordu. John, babası Heinrich'in yardımıyla, Moravya konusunda bir anlaşmaya varmaları için Habsburg'lara baskı yapabildi. Ayrıca, Saksonya prensleri olan Wettin Hanedanı'na, Çek devletinin kuzey sınırına kadar uzanan bölgeyi teslim etmesi için baskı yapabildi. John ayrıca hem ekonomik hem de politik açıdan Bohemya ve Moravya'ya yakın olan Silezya beylikleriyle ilişkileri iyileştirmeye karar verdi.
Uluslararası spektrum, babası ona İmparatorluğun yönetiminden sorumlu yardımcısı olan Vicar General adını verdiğinde John için daha da genişledi. 1313'te Heinrich aniden öldü ve onunla John arasındaki bu işbirliğine son verdi. Bununla birlikte, Heinrich'in ölümüyle imparatorluk tacı için bir yer açıldı ve John'u olası bir aday yaptı, diğer iki aday Habsburglu Fredrick ve Bavyeralı Ludwig'di.
Fredrick'i desteklememek için John, seçmenlerin kurultayında Ludwig'e oy verdi. Louis, desteğinin karşılığı olarak, yeni imparator olarak, Çek devletinin Silezya ve Meissen ile Cheb bölgesi ve Yukarı Palatina bölgesindeki toprak taleplerine destek sözü verdi. Daha sonra 1319'da Brandenburg Ascania Hanedanı öldükten sonra John, Bautzen bölgesinin ve ardından 1329'da Görlitz bölgesinin kontrolünü yeniden ele geçirdi.[4]
Ölüm
John, Litvanya'da haçlı savaşı yaparken 1336'da oftalmiden görme yeteneğini 39 veya 40 yaşında kaybetti. Ünlü doktor Guy de Chauliac'ın yaptığı tedavinin olumlu bir etkisi olmadı. 1337'de Yüz Yıl Savaşının patlak verince, Fransa Kralı VI. Philippe ile ittifak kurdu ve hatta 30 Kasım 1338'den Kasım 1340'a kadar Languedoc valisi oldu. 1346'daki Crécy Muharebesi'nde John, Phillippe'nin gelişmiş muhafızlarını kontrol ederken, Alençon'lu II. Charles ve Flanders Kontu I. Louis'in büyük birliğini kontrol ediyordu.[5] John, savaş sırasında İngilizlere karşı savaşırken 50 yaşında öldürüldü.
Cronica ecclesiae Pragensis Benesii Krabice de Weitmile'ye göre, yardımcıları tarafından Crécy'de İngilizlere karşı verilen savaşın kaybedildiğini ve kendi hayatını kurtarmak için kaçması gerektiğini söylediğinde, John şöyle yanıt verdi: "Absit, ut rex Boemie fugeret, sed illuc me ducite, ubi maior strepitus certaminis vigeret, Dominus sit nobiscum, nil timeamus, tantum filium meum diligenter custodite. ("Bohemya kralının kaçması çok uzak. Bunun yerine, beni savaşın gürültüsünün en yüksek olduğu yere götürün. Tanrı bizimle olacak. Korkacak bir şey yok. Sadece oğluma iyi bak.")
John'un yerine en büyük oğlu Karl geçmiştir.
Kaynakça
- 'The Grand Ducal Family of Luxembourg' https://sip.gouvernement.lu/dam-assets/publications/brochure-livre/minist-etat/sip/livre/famille_grand-ducale/La_famille_grand-ducale-EN.pdf
- Teich, Mikuláš. Bohemia in History. New York: Cambridge University Press, 1998. 53–55. Baskı.
- Nowakowski Tomasz Tadeusz: Kazimierz Wielki a Bydgoszcz. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2003. 83-7322-527-7. , s. 73–74, 76, 79, 83, 165–171, 176
- Pánek, Jaroslav, ve Oldřich Tůma. A History of the Czech Lands. Prag: Karolinum Press, 2009. 121-25. Baskı.
- Neillands, Robin. The Hundred Years' War. Londra: Routledge, 1990. 100. Baskı.