IV. Henri (Fransa kralı)

Bearn Prensi ve Fransa Kralı IV. Henri (13 Aralık 1553, Pau, Bearn, Navarre - 14 Mayıs 1610, Paris, Fransa), 1589-1610 yılları arasında Fransa kralı, 1572-1610 yılları arasında Naverra Kralı.

IV. Henry
Frans Pourbus le Jeune tarafından portresi (1610)
Fransa Kralı
Hüküm süresi	2 Ağustos 1589 – 14 Mayıs 1610
Taç giymesi	27 Şubat 1594 Chartres Katedrali
Önce gelen	III. Henry
Sonra gelen	XIII. Louis
Navarra Kralı
Hüküm süresi	9 Haziran 1572 – 14 Mayıs 1610
Önce gelen	III. Jeanne
Sonra gelen	II. Louis
Eş(leri)	Fransa Prensesi Margaret (e. 1572; b. 1599) Marie de' Medici (e. 1600)
Çocukları	Fransa Kralı XIII. Louis İspanya Kraliçesi Elisabeth Savoy Düşesi Christine Orléans Dükü Nicolas Henri Orléans Dükü Gaston İngiltere Kraliçesi Henrietta Maria Gayrimeşru: Vendôme Dükü César Elbeuf Düşesi Catherine Henriette
Tam ismi Henri de Bourbon
Hanedan	Bourbon
Babası	Navarra Kralı Antonie
Annesi	Navarra Kraliçesi III. Jeanne
Doğum	13 Aralık 1553 Pau, Navarra Krallığı
Ölüm	14 Mayıs 1610 (56 yaşında) Paris, Fransa Krallığı
Defin	1 Temmuz 1610 Paris, Fransa
Dini	Protestanlık 1553-1595 Katoliklik 1595-1610
İmza

Burbon hanedanından gelen ilk kraldır. Nantes Fermanı'nı yayımlayarak (1598) Fransa'da din ayrımcılığına geçici de olsa son vermiştir. 1610'da akıl hastası bir papaz tarafından bıçaklanarak öldürülmüştür.

Hayatı

IV. Henri 13 Aralik 1553'te Bearn Viskontlugu merkezi olan Pau'da, daha önce Navarra hükümdarı olan anneannesinin şatosu olan, "Pau Şatosu"'da doğdu. Babası Vendome Dükü Antoine de Bourbon ve annesi Jeanne d'Albert'ın (1555'ten sonra Navarra kraliçesi) idi. Navarra Kralı olan II. Henri (Navarra) uzun zamandır kendi tahtını veliahtı olan Jeanne d'Albert'den sonra miras bırakacağı bir erkek torun beklemekte idi. Gelecekte Fransa Kralı olacak Henri 4 Mart 1554'te Pau Satosu Sapeli'nde Armagnac Kardinali tarafından Katolik Kilisesi mensubu olarak vaftiz edildi. Vaftiz babaları, büyük babası olan Navarra Kralı II. Henri ve Fransa Kralı Henri idi ve vaftiz anneleri Fransa Kraliçesi Catherine de Médicis1 ve Rohan Kontunun dul karisi teyzesi "Isabeau d'Albret" idi. Ama vaftize istirak etmeyen Fransa Kralı yerine Henri'nin amcasi (yani babasi Vendome Kontu'nun erkek kardeşi olan) Vandome Kardinali tarafından temsil edilmekteydi.

Henri çocukluğunu Coarraze'de bulunan kırsal şatoda geçirdi. Burada köylülerle birlikte avlara katildi. Eğitimini Protestan Kalvinci dinsel inançlı olan annesi Jeanne d'Albert sağladı ve oğlunu gayet sıkı olan Protestan Reformcu Kalvinci ahlak kaideleri ve inançları ile yetiştirdi. Henri 1560'ta annesi Kalvinci olarak vaftiz edilince Protestan oldu.

1560'ta olen kardeşi Fransa Kralı II. François yerine tahta cikan genç IX. Charles annesi {{Catherine de Medici]] naipliginde Fransa'yi yönetime başladı. Naip Catherine de Medici, Navarra Krallığı'nin düşman olmasını önlemek için kral veliahti olan Jeanne d'Albert'in kocası olan Antoine de Bourbon'un Paris'te sarayda yaşamasını istedi. Bunun için oğlu Henri de 1561'de Fransa kralı IX. Charles'ın Paris'teki sarayına gitti ve burada kendi yaşında olan saraylı prens ve asillerle yaşadı. Ailesi Henri'nin hangi din eğitimi alacağından çakışmakta olup annesi onun siki Protestan Kalvinist ve babasi ise Katolik olarak eğitilmesini istemekteydi.

1562-1563'teki Birinci Fransa Din Savaşı sırasında Henri, Farrere Dusesi "Renee de France" veliligi altında Montagris bölgesinde korunma altında yaşadı. Bu savaş sırasında 1562'de babası Vendome Dükü Antoine de Bourbon Protestanların Rouen kuşatması sırasında savunmacı Katolik ordusu içinde bir tüfek kursunu yarası alarak 17 Kasım'da öldü.

Birinci Fransa Din savaşı sona erdikten ve babasının ölümünden sonra Henri, hükümdar olan annesinin yönetimde olan Navarra Krallığı'nin Fransa'ya dost olmasını garanti etmek nedeniyle, bir rehine olarak Fransa sarayında tutuldu. Henri'nin bir Katolik olarak eğitimi ile naip ve ana kralice olan Catherine de Medicis gayet yakından ilgilendi ve onu nominal olarak 1563'te Guyenne bölgesi valisi yaptırdı. 1564-1566 döneminde Fransa Kralı IX. Charles ülkesini yakından tanımak için tüm Fransa'yi gezmek hedefi ile bir Grand Tur'a çıktı ve bu turda Henri kraliyet ailesinin yanında tüm Fransa'yı gezdi.

Henri iki yıl boyunca hiç görmediği Navarra Kraliçesi olan annesinin yanına Bearn'a 1566 geri döndü. Burada Henri de Navarra ismini taşıyan Henri, Protestan bir eğitim gördü. 1568'de annesinin onu İkinci Fransız Din Savaşları'na sokmaya karar verdi ve önce Navarra'daki ilk askeri kampanyaya "gözlemci" olarak katildi. Sonra Üçüncü Fransız Din savaşları sırasında La Rochelle'e geçip ve Protestanların önderi olan amcası Conde 1. Prensi Louis de Bourbon'un yanında karargâh subayı oldu. Kısa süre sonra Huguenot'lar (yani Fransız Protestanları), Jarnac (13 Mart 1569) ve Moncontour'da (3 Ekim 1569) yenilgilere uğradılar. Jarnac Muharebesinde protestan ordusu komutanı olan Conde 1. Prensi Louis de Bourbon' oldu. Henri, annesi tarafından Protestan birliklerin başkomutanı ilan edildi; ancak asıl komuta Fransız ünlü komutan Amiral Gaspard de Coligny'deydi. Bu yüzden Henri, 26 Haziran 1570 tarihli Katoliklere karşı Protestan ordusunun galip geldiği Arney-le Duc Muharebesi'ne değin bir savaş deneyimi kazanamadı.

Ağustos 1570'te imzalanan Saint-Germain Anlaşması'yla Huguenot'lara geniş özgürlükler verildi.

Fransa Ana Kraliçesi Catherine de Medicis, Henri'nin Fransız prensesi Marguerete de Valois'la evlenmesinin barışı güçlendireceğini umuyordu. Bu amaçla Henri annesine başvurdu. Henri'yle Marguerete de Valois'ın evlenmesine karar verildi. 9 Haziran 1572'de annesi Navarra Kraliçesi Jeanne Paris'te ölünce Henri Navarre Kralı oldu ve bu Krallık için III. Henri ismini taşımaya başladı. Ama Fransa'da Henri de Navarre ismiyle bilinmekteydi

Henri de Navarre ile Margeret de Valois'in evlilik toreni 18 Agustos 1572'de Paris'te Notre Dame Katedrali'nde yapıldı. Ancak bu evlenmenin hemen ardından Paris'ten başlayarak 24 Ağustos 1572'de Saint Barthelemy Katliamı gerçekleşti. Bu katliamda Paris'te binlerce Protestan katledildi ve sonraki günlerde Paris dışındaki bölgelerde yaşayan binlerce Protestan da olduruldu. Henri'nin evlenme törenine iştirak için gelmiş olan birkaç bin Protestan davetliler bile bu katliamdan kurtulamadan öldürüldüler. Henri Katolik'lige dönüşmeyi kabul ettiğini bildirdi ve yeni karısının da ona destek sağlaması ile hayatini gayet kıl payı olarak kurtardı.

Bundan sonra Paris'te Krallık sarayında yaşaması şart koşuldu. Burada politikaya katılıp Fransa Kralı IX. Charles'in kardeşi olan François d'Alençon ile işbirliğine başladı. 1573'te Krallık ordusunun başlattığı Protestan ordusunun merkezi olan la Rochelle kalesinin kuşatmasına katolik Krallık ordusu ile katildi. Fakat François d'Alençon Fransa Kralı IX. Charles ve Ana Kraliçe Catherine de Médicis'in yönetiminden hoşnutsuzdu ve bu "Hoşnutsuzlar (Malcontents)" bir klik kurup devlet idaresini ele alıp Fransız protestanlara daha toleransli bir devlet yönetim politikası uygulamaya karar verdiler. İlk komplo Mart 1574'te uygulanacaktı ama bu bastırıldı İkinci komplo 10 Nisan'da uygulanmaya karar verildi. Ama bu da başarısız kaldı. Henri ve Francois d'Alencon Nisan 1574'te Vincenne Satosu'nda tutuklamaya alındılar. Kral bu komplo organize edenlere karşı gayet merhametli davrabn=ndi ve komplocuların idam edilmelerini önledi. Fakat yine sarayda kalmaları ve yasamaları şart koşuldu.

30 Mayıs 1574'te kral IX. Charles oldu ve yeni kral olarak en yaşlı olan kardeşi III. Henri Frnsa Krallığı tahtına geçirildi. III. Henri Polonya Krallık adayı olduğu Polonya'da bulunmaktaydı ve uzun bir seyahatten sonra Fransa'ya dondu. 2 Eylul'da Chambery kardeşi Francois d'Alencon ve kuzeni Navarra Kralı olan Henri tarafından karşılandı. Bu yeni kral kafilesi Lyon'a varmış iken yeni kral III. Henri komplocuları af ettiğinin ilan etti. 3 Şubat 1575'te Reims Katedrali'nde yapılan III. Henri'nin Guise Kardinali tarafından kutsal tac giydirilmesi törenine katıldılar.

Üç yıl Paris'te sarayda rehine kaldıktan sonra, Besinci Fransa Din savaşı nedeni ile çıkan kargaşalıktan faydalanan Henri de Navarra 1576 başlarında Paris'teki saraydan kaçıp Batı Fransa'ya kaçtı. Orada Protestan gerilla birliklerine katildi. 5 Şubat 1576'da Tours'ta katliamdan kurtulmuş olan Protestanlar önünde Katoliklikten ayrılıp tekrar Protestan olduğunu ilan etti.

Evlilik ve meşru çocukları

IV. Henri 18 Ağustos 1572'de ikinci derece kuzeni olan Margaret Valois'lı ile evlilik yaptı. Bu evlilik çocuksuz oldu. 1599'da bu nedenle evlilik resmen sona erdirildi. 17 Aralık 1600'da Kral IV. Henri Mari de' Medici ile evlendi. Bu evlilikten 6 tane çocukları oldu:

İsim	Doğum	Ölüm	Notlar
XIII. Louis, Fransa Kralı	27 Eylül 1601	14 Mayıs 1643	Evlilik: Anne Avusturyalı 1615'te
Elisabeth Bourbon, İspanya Kraliçesi	22 Kasım 1602	6 Ekim 1644	Evlilik: IV. Felipe, İspanya Kralı, 1615'te
Christine Marie Fransalı, Savoya Düşesi	10 Şubat 1606	27 Aralık 1663	Evlilik : I. Victor Amadeus, Savoya Dükü, 1619'de
Nicolas Henri, Orleans Dükü	16 Nisan 1607	17 Kasım 1611	-
Gaston, Orleans Dükü	25 Nisan 1608	2 Şubat 1660	1. evlilik: Marie de Bourbon, Montpensier Düşesi, 1626'de 2. evlilik: Marguerite Lorraineli 1632'de
Henrietta Maria, İngiltere, İskoçya ve İrlanda Kralı	25 Kasım 1609	10 Eylül 1669	Evlilik: I. Charles, İngiltere, İskoçya ve İrlanda Kralı, 1625'te

Armaları

Kral IV. Henri'nin armaları hayatı boyunca yeni yüksek asalet rütbesi ve hükümdarlık yüklenince aldığı değişik armalar:

• 
  1562'den itibaren ,
  Bearn Prensi ve Vendome Dükü
• 
  From 1572'den itibaren,
  Navarre Kralı
• 
  1589-1789,
  Fransa ve Navarre Kralı
  Sonraki Fransa kralları tarafından da kullanılmıştır>
• 
  1589-1789,
  IV. Henri ve Bourbon Henedanı Fransa Kralları için Büyük Kraliyet Arması )

Resimler galerisi

• 
  IV. Henri ailəsi ile birliktə
• 
  1589'de basılmış bir yarım ekü sikkesi üzərində IV. Henri resmi.
• 
  IV. Henri at üzerinde.
• 
  IV. Henri otoportresi 1575
• 
  IV. Henri portresi Ressam: Frans Pourbus der Jüngere .
• 
  Paris'te Sen Nehri üzerinde Pont-Neuf köprüsünde IV. Henri bronz heykeli. İlk kurulma: Yeniden konulmasi: 1818
• 
  IV. Henri Pont-Neuf'deki heykelinin diğer bir görünümü
• 
  IV. Henri'nin doğum yeri olan Pau'da heykeli.
• 
  IV. Henri otoportresi
• 
  IV. Henri'nin bir tablosu. Tabloda Henri antik Roma mitolojisi tanrısı Mars olarak gösterilmekter.

Kaynakça

Dış kaynaklar

• Baird, Henry M. (1886). The Huguenots and Henry of Navarre (2 cilt) (İngilizce). New York: Charles Scribner's Sons. 2 cilt (online Cilt 1 & Cilt 2) Google Books.
• Buisseret, David (1990). Henry IV, King of France (İngilizce). New York: Routledge. ISBN 0-04-445635-2.
• Cameron, Keith, (Ed.) (1989). From Valois to Bourbon: Dynasty, State & Society in Early Modern France (İngilizce). Exeter: University of Exeter. ISBN 0-85989-310-3.

Dış bağlantılar

• Henri IV - Le Règne interrompu29 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Fransa Kültür ve İletişim Bakanlığı tarafından hazırlanıp yayımlanan websitesinde

}