Konjenital hastalıklar

Konjenital hastalıklar kümesi içerisinde yer alan agenezis (aplazi), displazi, malformasyon ya da deformasyon niteliğindeki morfolojik bozuklukların bir bölümünde, hastanın yaşama yetisinin olmadığı görülür.[1] Çoğu sendromların temelini konjenital malformasyonlar ve bunların neden olduğu klinik bulgular oluşturur.

  • Agenezis (agenesis) ya da aplazi (aplasia), bir dokunun ya da organın konjenital eksikliğidir.
  • Displazi (dysplasia) bir dokunun ya da organın yapısal bozuklukları olduğunu niteler.
  • Malformasyon, bir dokunun ya da organın konjenital biçim bozukluğudur.
  • Deformasyon, bir dokunun ya da organın edinsel kökenli anatomik biçim bozukluklarını niteler.
  • Hipoplazi (hypoplasia), bir dokunun ya da organın konjenital olarak küçük kalmasıdır.
  • Atrofi (atrophia), doğumsal olarak normal olan bir dokunun ya da organın sonradan küçülmesidir.

Konuyla ilgili çalışmaların bir bölümünde malformasyon ile deformasyon ve hipoplazi ile atrofi kavramları karıştırılmakta, birbirlerinin yerine kullanılmaktadır.

Sağlık bilimlerindeki tanımlamalar arasında sıkça kullanılan kavramların amaçlarından biri de saptanan patolojinin edinsel ya da doğumsal niteliğini açıklamaya yöneliktir: Edinsel ya da Kalıtsal.

  • Edinsel (kazanılmış) olguların büyük bölümü çevresel faktörlerin neden olduğu patolojilerdir.
  • Doğumsal (konjenital) hastalıkların büyük bir bölümünün arka planında genetik köken yer alır; bu grup içindeki olgular “kalıtsal hastalıklar” olarak nitelendirilmektedir.
  • Doğumda ve doğumu izleyen yıllar içinde belirti vermeyen kimi patolojiler kalıtsal kökenli olabilir.

Sınıflandırma

Konjenital hastalıkların 3 türü vardır;[2]

1. Non-genetik konjenital hastalıklar (malformasyonlar)

1.1. İnfeksiyon hastalıklarından kökenli malformasyonlar (TORCH)[3]

1.2. Annenin gebelikteki sorunlarından kökenli malformasyonlar[4]

1.3. Kimyasal maddelerden kökenli malformasyonlar[5]

1.4. Fiziksel etkilerin neden olduğu malformasyonlar[6]

2. Genetik kökenli hastalıklar (kromozom anomalileri, gen mutasyonları)[7]

3. Multifaktöryel nedenli hastalıklar (çevresel faktörler+multipl gen mutasyonları)[8]

Bulgular

1.1. İnfeksiyon hastalıklarından kökenli malformasyonlar (TORCH)[3][9]

Non-genetik konjenital hastalıklar (malformasyonlar) kümesinin bir elemanıdır. Gebe annenin bebeğinde konjenital anomalilere yol açan 4 önemli konjenital infeksiyon hastalığı bilinmektedir. TORCH nitelemesi hastalığa neden olan etkenleri baş harflerinden türetilmiştir:

Benzer malformasyonlara neden olabilen öteki infeksiyonlar: Sifilis, Hepatit B, Kabakulak, Gonore, Parvovirüs, Varicella, HIV (AIDS)

Malformasyonlar-Sekeller:

  • Gelişme geriliği
  • Mikrosefali
  • Beyinde kalsifikasyon odakları
  • Zeka geriliği
  • İşitme kaybı
  • Hepatosplenomegali
  • Kanama/pıhtılaşma sorunları
  • Kalp anomalileri
  • Göz anomalileri
  • Neden olan etkene özgü infeksiyon hastalığı bulguları

1.2. Annenin gebelikteki sorunlarından kökenli malformasyonlar[4][10][11]

Neden olabilen faktörler:

Patolojiler ve Malformasyonlar:

1.3. Kimyasal maddelerden kökenli malformasyonlar[12]

Neden olabilen maddeler:

Patolojiler ve Malformasyonlar:

  • Fötal alkol sendromu (FAS)
  • Öğrenme güçlükleri
  • Gelişme ve zeka geriliği
  • Kalp anomalileri
  • Yüz ve kulak malformasyonları
  • Dişlerde boyanma ve erken çürümeler
  • Abruptio placentae
  • Prematüre doğum
  • Beyin kanaması
  • Nöral tüp anomalileri

1.4. Fiziksel etkilerin neden olduğu malformasyonlar[12]

Neden olabilen etki:

Patolojiler ve Malformasyonlar:

  • Dişlerde mine ve dentin kusurları
  • Mikrosefali
  • Zeka geriliği

2. Genetik kökenli hastalıklar (kromozom anomalileri, gen mutasyonları)

Gen mutasyonları, canlı organizmanın bütünlüğü, morfolojisi ve işlevleri üzerinde irreversibl olumsuz etkileri olan olgulardır. Karsinojenler, radyasyon, çevre kirliliği, virüsler gibi çevresel faktörler gen mutasyonlarının önemli nedenleridir. Bir başka neden ise, DNA replikasyonunda rastlantısal olarak gerçekleşen çarpıklıklardır. Kromozom anomalileri ve gen mutasyonları, günümüze dek belirlenmiş olan sendromların büyük bölümünün ana nedenleridir.[12]

  • Gen mutasyonuyla birlikte esansiyel proteinlerin işlevleri de değişir.
  • Gen mutasyonları edinsel ya da kalıtsaldır. Edinsel mutasyonlarda çevresel faktörler etkindir.
  • Kalıtsal mutasyonlar ise ebeveynlerin bir sonraki kuşağa kromozomları ve DNA’ları ile aktardıkları mutasyonlardır.
  • Gen mutasyonu ile DNA dizilimi bozulur, genin niteliği değişir. Böylece, canlı organizmanın genom yapısı da değişir. Bu tür gen mutasyonlarının ilk aşaması, dişi yumurtasındaki ya da spermdeki DNA’larda oluşan mutasyonlardır; bu gibi olgularda, anne ya da babada genetik hastalıkla ilgili bulgu görülmez. Ailesel ya da kalıtsal hastalık tablosu, gen mutasyonuyla dünyaya gelen bebek ile başlar ve ondan sonraki kuşaklara da aktarılır. Bu aşamadan sonra “kalıtsal bir sendrom ya da hastalık” tablosu oluşur.
  • Doğumdan sonraki gen mutasyonlarının çok büyük bir bölümü tümörlerin önemli bir nedenidir.

İnsan organizmasındaki patolojilerin bir bölümü çevresel olumsuzluklardan etkilenen genetik faktörlerin neden olduğu sonuçlardır. Çevresel etkilerle oluşan malformasyonlarla sıkça karşılaşırız: dudak-damak yarıkları, nöral tüp defektleri, konjenital kalça çıkığı. Çevresel faktörlerden etkilenen genlerdeki mutasyonlara bağlı patolojiler kalıtsal nitelik kazanabilirler.

3. Multifaktöryel nedenli hastalıklar (çevresel faktörler + multipl gen mutasyonları)

Multifaktöryel nedenli patolojilerin başlıcaları şunlardır:[13]

Gen mutasyonlarına neden olabilen çevresel faktörler:

  • Çevre kirliliği (kanserojen maddeler)
  • Alkol
  • Tütün
  • Madde kullanımı (esrar, eroin, kokain, amfetamin)
  • Beslenme (toksik etkili katkı maddeleri)
  • Yaşam biçimi
  • İlaçlar
  • İnfeksiyonlar

Kaynakça
  1. Wilson G, Cooley WC. Preventive Management of Children with Congenital Anomalies and Syndromes. Cambridge University Press, Cambridge, 2000
  2. https://www.maksillofasiyalsendromlar.org/kalitim-terminoloji0
  3. Neu N, Duchon J, Zachariah P. TORCH Infections. Clinical Perinatology, 42: 77–103, 2015
  4. https://www.maksillofasiyalsendromlar.org/non-genetik-1b
  5. https://www.maksillofasiyalsendromlar.org/non-genetik-1c
  6. https://www.maksillofasiyalsendromlar.org/non-genetik-1d
  7. https://www.maksillofasiyalsendromlar.org/kalitim-genetik
  8. https://www.maksillofasiyalsendromlar.org/multifactorial
  9. https://www.maksillofasiyalsendromlar.org/non-genetik-1a
  10. Cohen MM Jr. Malformations of the Craniofacial Region: Evolutionary, Embryonic, Genetic, and Clinical Perspectives. American Journal of Medical Genetics (Seminars in Medical Genetics), 115:245–268, 2002
  11. Bermejo-Sanchez E, Cuevas L, Amar E, et al. Amelia: a multi-center descriptive epidemiologic study in a large dataset from the International Clearinghouse for Birth Defects Surveillance and Research, and overview of the literature. American Journal of Medical Genetics Part C: Seminars in Medical Genetics, 157C: 288-304, 2011
  12. Deciphering Developmental Disorders Study. Large-scale discovery of novel genetic causes of developmental disorders. Nature, 519: 223-228, 2015
  13. Kumar V, Abbas AK, Aster JC. Robbins and Cotran Pathologic Basis of Disease. 9th edt., Elsevier Saunders, Philadelphia, 2015

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.