Linux dağıtımları

GNU/Linux dağıtımı (kısaca dağıtım); Linux çekirdeği, GNU araçları ve bir masaüstü ortamının bir araya gelmesiyle, bu birlikteliği sürdürülebilir şekilde yönetecek bir yapılandırma araçları seti, yazılım güncelleme araçları vb. ile oluşturularak tam teşekküllü bir işletim sistemi haline gelen uygulamalar bütününü ifade eder.

Başlığın diğer anlamları için Linux (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Linux dağıtımlarının kronolojisi

Dağıtım kavramı, özgür yazılım felsefesinin çok alternatifli dünyasının bir sonucu olarak ortaya çıkmış, Linux'a özgü bir terimdir. Yaygınlıkları ve GNU/Linux dünyasına katkılarıyla öne çıkan bazı dağıtımlar vardır: Debian, Ubuntu, Red Hat, Fedora, Linux Mint, openSUSE bunlardan birkaçıdır.

Bir GNU/Linux sistemi bilgisayara kurulmadan CD-ROM veya USB Bellek üzerinden çalışabilecek şekilde de tasarlanabilmektedir. Bir dağıtımın bu şekilde kurulmadan kullanılabilen sürümüne "canlı sistem" (İng. live system), kullanıldığı medyalara göre de "canlı CD", "canlı USB" denilmektedir. Günümüzde pek çok dağıtımın kurulum medyası aynı zamanda canlı sistem özelliklidir. Bazı dağıtımlar ise sadece canlı sürümü ile yayınlanmaktadır. Bu alanda en çok bilinen dağıtım Debian temel alınarak hazırlanan Knoppix ve bir dağıtımı temel almamış olan Slax örnek olarak gösterilebilir.

Kullanıcılar açısından dağıtımları birbirinden ayıran en önemli faktörler dağıtımların kullandıkları paket yönetim sistemleri, masaüstü ortamları ve yönetim araçlarıdır. Paket yönetim sistemleri yazılımların kurulup kaldırılması için kullanılırken, masaüstü ortamları kullanıcıların sistem gereksinimleri ve ihtiyaç duydukları masaüstü araçları ve konforu açısından önemlidir. Örneğin bazı sunucu dağıtımlarında hiçbir masaüstü ortamı bulunmazken Ubuntu gibi ev-ofis amaçlı bazı dağıtımların farklı masaüstü seçenekleri ile kullanılabilme imkânı bulunmaktadır.

Dağıtım geliştirme modelleri de paket yönetim sistemleri açısında temelde üç grupta incelenebilir. Bu üç grup ikili paket yönetimi, kaynak paket yönetimi ve melez paket yönetimidir. İkili yöntemde paketler yazılımcıların kaynak kodlarından ilgili dağıtımın özelliklerine uygun şekilde derlenerek ikili hale dönüştürülür ve paket depolarından kullanıcılara sunulur. Kaynak paketlerde ise yazılımlar kaynak kodları ile depolarda bulunur, kullanıcılar derleme işlemini kendi bilgisayarlarında yaparlar. Bu şekildeki pek çok dağıtımın paket yönetim sisteminin yazılımların dağıtıma uygun derlenmesi için dağıtıma özgü bir derleme ve inşa sistemi vardır. Melez yöntemde ise bu iki yöntem de kullanılır.

Türkiye'de Fedora üzerinde geliştirilen Turkuaz, Gelecek ve Mandrake üzerinden geliştirilen Turkix, Armador OS 2006 gibi projelerden sonra TÜBİTAK bünyesinde Pardus isimli bir dağıtım geliştirilmektedir.

Finansal güç açısından; Novell tarafından geliştirilen SUSE Linux Enterprise ve Red Hat tarafından geliştirilen Red Hat Enterprise Linux dağıtımları milyar dolarlık bütçelere sahiptir. Aynı zamanda, Mandriva'ın arkasında ise dünya devi Vivendi-Universal şirketin bulunmaktadır. Popüler GNU/Linux dağıtımlarından Ubuntu ise Canonical şirketi tarafından finanse edilmektedir.

Mepis, Ubuntu, Yoper, Knoppix, Libranet, Linspire, Xandros ve Adamantix gibi birçok GNU/Linux dağıtılımında da baz olarak kullanılan Debian; Google da başta olmak üzere birçok web sitesi tarafından başlıca kullanılmaktadır.

Hazır dağıtımların yanı sıra, internet depolarından kaynak kodlar alınarak hazırlanan ve deneyimli kullanıcılara hitap eden bir dağıtım modeli daha bulunmaktadır. Bu dağıtımların en popüleri Gentoo, en geniş kapsamlısı Linux From Scratch, kurulumu en rahat olanı da Source Mage'dir. Bunun yanı sıra; Rock Linux kurulması halinde size özel bir dağıtıma dönüşebilmekte ve iso olarak CD'den kurulacak şekilde hazırlanıp sunulabilmektedir. Günümüzde sunulan birçok GNU/Linux dağıtılımı Rock Linux'de kurulmuştur ya da geliştirilmektedir.

Sayıları yüzleri bulan bu dağıtımlar gelişiminde temel aldıkları dağıtımlara göre şu şekilde sınıflandırılabilir;

Debian - Debian tabanlı dağıtımlar

Debian Geniş donanım platformu desteği olan köklü bir geçmişe sahip özgür bir dağıtımdır. Debian ve türevi dağıtımlar .deb dosya biçimi ile kullanılan paket yönetim sistemine sahiptir.

DağıtımAçıklama
64 Studio AMD64 Mimarisi üzerinde özel ses ve video üretimi amacıyla kullanılmaktadır.
AbulÉdu
Alinex
Baltix
BeatrIX Çek Cumhuriyetinde geliştirilen kolay kullanımı amaçlayan bir masaüstü dağıtımı.
Bharat Operating System Solutions Hindistan Resmi Kurumlarında kullanılan bir dağıtım.
CubeLinux
DeMuDi Multimedya üretimi için hazırlanmış bir dağıtım.
Dreamlinux Brezilye menşeli Morphix, Elive, Debian ve Kanotix temelli bir dağıtım. Masaüstü Mac OS X'e benzemektedir.
eBox Router/Firewall ve NAS/PDC amacıyla geliştirilen bir dağıtım.
Elive Enlightenment pencere yöneticisi kullanan bir canlı CD dağıtımı.
Feather Linux Knoppix tabanlı Fluxbox pencere yöneticisi kullanan bir dağıtım.
Finnix Canlı CD dağıtımı.
G2Linx
Gibraltar Router/firewall amaçlı bir dağıtım.
gnuLinEx İspanya menşeli bir dağıtım.
Kanotix Kolay kullanımı hedefleyen KDE Masaüstü ortamını kullanan kurulabilir bir canlı CD dağıtımı.
Knoppix İlk canlı CD dağıtımı.
LiMux
Linux Mint Eskiden Ubuntu üzerinde geliştirilen Linux Mint, Debian tabanına taşınma kararı almıştır.
Linspire Lindows olarak bilinen kolay masaüstü kullanımını hedefleyen bir dağıtım.
The Linux Router Project Router amaçlı bir dağıtım.
Maemo Taşınabilir Linux cihazları için geliştirme ortamı sunan bir dağıtım.
MEPIS Kurulabilir canlı CD dağıtımı.
NepaLinux Morphix tabanlı Nepal dilinde bir dağıtım.
OpenZaurus
Outernet Server
PAIPIX Portekiz menşeli Knoppix ve Kanotix tabanlı bir dağıtım.
Parsix Kanotix tabanlı kurulabilen canlı CD dağıtımı.
Pardus Türkiye menşeli ve TÜBİTAK-UEKAE ile başlayan halen TÜBİTAK- ULAKBİM tarafından desteklenen bir dağıtım.
PingOO Fransa menşeli ve sunucu sürümü de olan okullar gibi topluluk ve organizasyonlar için geliştirilen bir dağıtım.
PSUbuntu
Rxart
Satux JRSC tarafından geliştirilern Brezilya menşeli bir dağıtım.
Skolelinux Okullar için geliştirilmiş Norveç menşeli bir dağıtım.
sidux Kurulabilir ve canlı CD dağıtımı. Debian'ın kararsız(Sid) sürümünü kararlı hale getirmeyi amaçlayan bir dağıtımdır.
Symphony OS Mezzo masaüstü ortamı kullanan bir dağıtım.
Trisquel İspanya-GAliçya menşeli bir dağıtım.
Linux Tiger Mac OS X tarzında geliştirlen bir dağıtım.
Tuquito Arjantin menşeli bir dağıtım.
Ubuntu Londra merkezli Canonical Ltd şirketi tarafından geliştirilen, kolay ve son kullanıcıya dönük masaüstü kullanımını hedefleyen, GNOME masaüstü ortamı kullanmış, fakat daha sonra kendi .masaüstü ortamı olan UNITY geliştirilmeye başlanmıştır. 18.04 sürümünden itibaren GNOME 3 masaüstü ortamını kullanmaya başlamıştır. GNU/Linux dağıtımları arasında yaygın kullanılan bir işletim sistemidir.
UserLinux
Xandros Open Circulation Edition
Xebian XBox için geliştirilen bir dağıtım.

Knoppix - Knoppix tabanlı dağıtımlar

Knoppix, Debian tabanlı bir dağıtımdır.

DağıtımAçıklama
Buildix
Damn Small Linux Kurulabilen küçük bir canlı CD dağıtımı.
Kaella Fransızca'ya çevrilmiş Knoppix.
Feather Linux Küçük bir canlı sistem dağıtımı.
Kalango Brezilya menşeli bir dağıtım.
KnoppMyth
Kurumin Brezilya menşeli bir dağıtım.
Morphix GNOME masaüstü ortamı kullanan bir canlı CD dağıtımı.
Musix Özgür multimedya yazılımlarını barındıran bir dağıtım.

Ubuntu - Ubuntu tabanlı dağıtımlar

Ubuntu, Debian tabanlı bir dağıtımdır.

DağıtımAçıklama
Ubuntu Dünyanın en yaygın GNU/Linux dağıtımı. GNOME 3 masaüstü ortamını kullanmaktadır.
Xubuntu Ubuntu'nun Xfce kullanan versiyonu. Resmi olarak Canonical tarafından desteklenmektedir.
Kubuntu Ubuntu'nun Kde kullanan versiyonu. Resmi olarak Canonical tarafından desteklenmektedir.
Lubuntu Ubuntu'nun LXDE ve LXQt kullanan versiyonu.
GOS Ubuntu'nun Enlightenment kullanan versiyonu.
Ubuntu Studio Ubuntu'nun stüdyolar için geliştirilen versiyonu.
Edubuntu Ubuntu'nun eğitim amaçlı kullanılan versiyonu. (Geliştirilmesi durduruldu)
Sabily İslami GNU/Linux dağıtımı.
UbuntuCE Hıristiyanlar için GNU/Linux dağıtımı.
Ubuntu Satanic Edition Satanistler için GNU/Linux.
PinguyOS Pek çok şeyin hazır geldiği Ubuntu tabanlı bir GNU/Linux dağıtımı.
ZorinOS Windows'tan GNU/Linux'a geçen kullanıcılara Windows'u aratmamak için geliştirilen bir GNU/Linux dağıtımı.
GNewSense Sadece özgür araçların barındırıldığı %100 oranında özgür Ubuntu türevi.
ElementaryOS Elementary projesi tarafından geliştirilen bir Ubuntu türevi.
Chromixium Os Geleneksel masaüstünde Google’ın Chrome OS işlevselliğini sağlamak amacıyla yapılandırılan Ubuntu tabanlı GNU/Linux dağıtımı.

Gentoo - Gentoo tabanlı dağıtımlar

Gentoo Portage paket yönetim sistemine sahip ve sınırsız özelleştirilebilmeye imkân veren bir dağıtım.

DağıtımAçıklama
Gentoox XBox için bir dağıtım.
Knopperdisk Canlı USB amaçlı bir dağıtım.
Kororaa Kolay kurulumu hedefleyen bir dağıtım.
Pentoo Canlı CD dağıtımı.
Sabayon Linux Kurulabilen canlı sistem dağıtımı.
SystemRescueCD Veri kurtarma amaçlı canlı CD dağıtımı.
Ututo Arjantin menşeli bir dağıtım.
VidaLinux Anaconda yükleme sistemini kullanan bir dağıtım.

Fedora - Fedora tabanlı dağıtımlar

RPM Paket yönetim sistemini kullanan bir dağıtım.

DağıtımAçıklama
Aurox Polonya menşeli eğitim ve multimedya kullanımı amaçlı bir dağıtım..
Aurora SPARC Linux SUN Sparc mimarisi için bir dağıtım.
BLAG Linux and GNU
K12Linux and K12LTSP LTSP destekli bir dağıtım.
Linux XP Kolay kullanım ve yüklümü amaçlı bir dağıtım.
Linpus Linux Çin menşeli bir dağıtım.
Yellow Dog Linux PowerPC mimarisi için bir dağıtım.

Red Hat Enterprise Linux - RedHat tabanlı dağıtımlar

RPM Paket yönetim sistemini kullanan bir dağıtım.

DağıtımAçıklama
Asianux Sponsorlarca desteklenen uzakdoğu dilleri desteği veren bir dağıtım.
CentOS Sunucu amaçlı yaygın kullanılan bir dağıtım.
ClarkConnect Router/firewall amaçlı bir dağıtım.
Scientific Linux Fermilab ve CERN tarafından desteklenen mühendislik amaçlı bir dağıtım.
SME Server Kolay yönetimi amaçlayan CentOs tabanlı küçük bir dağıtım.
White Box Enterprise Linux

Diğer RPM tabanlı dağıtımlar
DağıtımAçıklama
aLinux Peanut Linux olarak da bilinen ev kullanımını amaçlayan bir değıtım.
ALT Linux Master, Compact ve Junior sürümleri olan Kril alfabesi destekli bir dağıtım.
Annvix Mandriva tabanlı güvenlik hedefleyen bir dağıtım.
Ark Linux kolay öğrenme ve kullanmayı amaçlayan bir dağıtım..
Berry Linux Fedora tabanlı Japonca destekli bir dağıtım.
CAElinux PCLinuxOS tabanlı mühendislik dağıtımı.
Caixa Mágica Portekiz menşeli bir dağıtım.
Caldera Linux SCO Firması tarafından satın alınan eski bir dağıtım.
cAos Linux Eski donanımlara destek veren bir dağıtım.
EduLinux Eğitim amaçlı bir dağıtım.
EnGarde Secure Linux Güvenlik amaçlı sunucu dağıtımı.
Lapis Türkiye menşeli, Gnome masaüstü ortamını kullanan, sistemin genelinde Zemberek imla denetimi ile imla denetimi yapabilen, kullanımı ve kurulumu basit PCLinuxOS tabanlı güzel bir dağıtım.
Linkat İspanya-Katalonya hükümetince desteklenen bir dağıtım.
Mandriva Linux Yaygın kullanılan ve kolay kullanımı amaçlayan bir dağıtım.
Mageia Bir Mandriva Linux çatallaması.
MCNLive Multimedya amaçlı Mandriva tabanlı canlı sistem dağıtımı.
PCLinuxOS Mandriva tabanlı bir dağıtım.
QiLinux İtalya menşeli sunucu sürümü de olan bir dağıtım.
Red Flag Linux Çin menşeli bir dağıtım.
Red Hat Linux Fedora Core ve Red Hat Enterprise Linux olarak bölünen eski bir dağıtım. Son sürümü 2003'te çıkmıştı.
SAM Linux XFce Masaüstü ortamı kullanan PCLinuxOS tabanlı bir dağıtım.
SUSE Enterprise Linux Novell Firmasınca desteklenen ve Avrupa'da yaygın kullanılan bir dağıtım.
Trustix Güvenlik amaçlı bir dağıtım..
Turbolinux
Vine Linux Japonca destekli bir dağıtım.
YOPER Yeni Zelanda menşeli bir dağıtım.

Slackware - Slackware tabanlı dağıtımlar

Yüksek ölçeklenebilirlik özelliği ile öne çıkan ve ileri seviye kullanıcıların veya GNU/Linux sistemleri öğrenmek isteyenlerin tercih ettiği bir dağıtım.

DağıtımAçıklama
Austrumi 50MB'lık canlı CD dağıtımı.
BasicLinux Eski 386 sistemler için tasarlanmış küçük bir dağıtım.
Frugalware
GoblinX
HostGIS
NimbleX
Slackintosh PowerPC mimarisi için bir dağıtım.
Slamd64 x86-64 mimarisi için bir dağıtım..
Bluewhite64 An unofficial port of Slackware to the x86-64 architecture.
SLAX Sadece canlı CD olarak kullanılması önerilen masaüstü dağıtımı.
Topologilinux MS Windows üzerinde çalışan bir dağıtım.
Truva Linux Slackware tabanlı Türkçe GNU/Linux dağıtımı.
Vector Linux Eski donanımlara desteği olan kolay kullanımı hedefleyen bir dağıtım.
Zenwalk Linux

SLAX - SLAX tabanlı dağıtımlar
DağıtımAçıklama
Arudius
DNALinux
SLAMPP

Arch Linux - Arch Linux tabanlı dağıtımlar

Pacman Paket yönetim sistemini kullanan bir dağıtım. Aşağıdaki dağıtımların birçoğu Arch linuxun kurulum aşamasını kolaylaştırma amaçlı geliştirilmiştir. Manjaro, Chakra, Antergos, Netrunner, Aura ve KaOS ise başlı başına özgün hale gelmiş ve son kullanıcı için en ideal formu almış dağıtımlardır.

DağıtımAçıklama
Manjaro Almanya-Avusturya-Fransa-Türkiye menşeli, son kullanıcıya hitap eden gelişmiş ve kolay bir dağıtım..
Antergos Son kullanıcıya hitap eden gelişmiş ve kolay bir dağıtım.. Gnome öntanımlı olmasının yanı sıra kurulumda dilediğiniz masaüstünü tercih etme ve netinstall kurulum gibi farklı bir seçenek veriyor.
KaOS KaOS, Arch tabanlı bir GNU/Linux dağıtımı değildir ancak pacman paket yöneticisini ve kendi topluluk depolarını kullanır. Sadece kde sürümü yayınlamaktadır ve genel olarak qt tabanlı yazılımları barındırmaya özen gösterir. Kullanımı kolay ve kararlı bir dağıtımdır.
Chakra Chakra Linux, Arch tabanlı bir dağıtımdır ve sadece kde masaüstü ortamını sunmaktadır. Arch tabanlı, kullanımı kolay ilk dağıtımlardandır. Diğer türevler Chakra linuxtan sonra çoğalmıştır. Arch linux eski geliştiricilerinden ve Manjaro Linux geliştiricisi Philip Muller, Chakra Linux'un ilk kurucularındandır.
Netrunner-OS Arch ve Manjaro tabanlı, kolay kullanım amaçlı bir dağıtım.
Aura Linux
Arch Linux Mobile
ArchLinux PPC
ArchPwn
Archboot
Archiso
Archiso-live
Archlive
Chaox
Firefly Linux
Larch
LinHES
Live.linuX-gamers.net
Maryan Linux 2
Mesk Linux
Archbang Linux
PoliArch
Evolution Linux
Bridge Linux
Archman Archman Gnu/Linux, Arch Linux tabanlı, Türkiye menşeli bir linux dağıtımıdır. Archman, kullanışlı, kolay, hızlı ve güçlü bir linux dağıtımıdır. Archman resmi sürümleri Xfce, KDE-Plasma, Mate ve LxQt masaüstü yönetimleri ile sizlere ulaşır. Bu masaüstü yönetimlerinin yanı sıra topluluktan gelen talepler doğrultusunda diğer masaüstü yöneticileri üzerine de çalışma yapılarak sürüm hazırlanabilir.

Başka bir dağıtımı temel almamış olan dağıtımlar

Kendine özgü paket yönetimi sistemiyle veya diğer özellikleri nedeniyle belli bir dağıtımı temel almamış olan dağıtımlar.

DağıtımAçıklama
Arch Linux Pacman paket yönetim sistemini kullanan, x86 ve amd64 mimarisini destekleyen, deneyimli kullanıcıların tercih ettiği bir dağıtım.
Coyote Linux Router/firewall amaçlı bir dağıtım.
CRUX i686 Mimarisi için optimize edilmiş, kaynak koddan kurulum sağlayan paket yönetim sistemi olan, hafif bir dağıtım.
DD-WRT Firewall için bir dağıtım.
DeLi Linux Eski sistemlerde çalışabilen bir masaüstü dağıtımı.
Devil-Linux Cd ile çalışan firewall/router/sunucu amaçlı bir dağıtım.
DSLinux Nintendo DS için bir dağıtım.
dyne:bolic Sadece özgür yazılımları barındıran bir canlı CD dağıtımı.
Familiar Linux iPAQ için bir dağtım.
Fli4l Floppy diskette çalışan router dağıtımı.
Foresight Linux Conary paket yönetim sistemi kullanan bir dağıtım.
FREESCO
GeeXboX Multimedya amaçlı bir dağıtım.
GoboLinux
Hikarunix Go oyunu için bir dağıtım.
IPCop Router/firewall amaçlı bir dağıtım.
iPodLinux Apple iPod için bir dağıtım.
Jlime HP Jornada için bir dağıtım.
Lunar Linux
Lycoris
MCC Interim Linux
MkLinux
Mobilinux
MontaVista Linux
NASLite
NimbleX
Nitix
OpenWrt
Pisi Linux Türkiye,Polonya,İspanya ve Hollanda'lı gönüllüler tarafından geliştirilen bir dağıtım. PiSi paket yöneticisi Pardus ile geliştirilmeye başlalanan Pardus 'un paket yöneticisidir.Daha sonra Pardus projesi Debian tabanına geçmiş ve paket yöneticisinin yanı sıra [Pardus (işletim sistemi)|[Pardus]] a özgü diğer alt projeler COMAR yönetim araçları YALI yükleme sistemi gibi rafa kaldırılmıştır. Daha sonra Projeler Pisi Linux adı altında toplanarak gönüllüler tarafından devam ettirilmiştir.COMAR sistem yönetimi gibi araçları kullanan, YALI yükleme sistemi ile kolay yükleme yapılabilen KDE masaüstü ortamı bulunan kolay kullanımı hedefleyen bir dağıtım.
PS2 Linux PS2 için bir dağıtım.
Puppy Linux Eski sistemlerde çalışabilen bir masaüstü dağıtımı.
Rocks Cluster Distribution
ROOT GNU/Linux
rPath
Sentry Firewall
SliTaz GNU/Linux
SmoothWall Router/firewall amaçlı yaygın kullanılan bir dağıtım.
Softlanding Linux System
Sorcerer
Source Mage GNU/Linux
Tinfoil Hat Linux
tomsrtbt
Tuga İtalya menşeli bir dağıtım.
Yggdrasil Linux/GNU/X

Farklı dağıtımlardan ekran görüntüleri

Ayrıca bakınız
  • DistroWatch: GNU/Linux dağıtımları hakkında bilgilerin, haberlerin, incelemelerin yer aldığı bir kaynak

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.