Müslüman Mindanao Özerk Bölgesi

Müslüman Mindanao Özerk Bölgesi (kısaca ARMM) Filipinler'in güneyinde Mindanao Adalar grubunda yer alan, Müslümanların çoğunlukta olduğu özerk bir bölgeydi. Özerk bölge Müslümanların çoğunlukta olduğu 5 ilden oluşur. Bu iller Basilan, Lanao del Sur, Maguindanao, Sulu ve Tawi-Tawi'dir . Cotabato Şehri her ne kadar kendi yetkisinin dışında olsa bile bölgesel başkentidir. Müslüman Mindanao Özerk Bölgesi 21 Ocak 2019 yapılan halkoylamasında Bangsomoro Organik Yasası'nın onaylanmasından sonra yerini Bangsamoro Özerk Bölgesine bıraktı.[1]

Müslüman Mindanao Özerk Bölgesi Rehiyong Awtonomo ng Muslim Mindanao (Filipince)
1989-2019
Bayrak Arma
Filipinler'deki konumu
Tür	Özerk bölge
Başkent	Cotabato (Hükûmetin geçici ve fiili makamı Parang de jure hükûmet merkezi, (1995–2001)
Tarihî dönem	1989–2019
• Kuruluşu	1 Ağustos 1989
• Bangsamoro'ya bağlanması	26 Şubat 2019
Nüfus
• 2015 sayımı	3,781,387
Öncüller Ardıllar Zamboanga Yarımadası Soccsksargen Bangsamoro
Günümüzdeki durumu	Bangsamoro

Coğrafik Konumu

Müslüman Mindanao Özerk Bölgesi, Mindanao adası ve Sulu Takımadaları olmak üzere iki coğrafi alana ayrılır. Lanao del Sur ve Maguindanao illeri Mindanao adasında yer alır. Basilan, Sulu ve Tawi-Tawi illeri ise Sulu Takımadalarında bulunur.

Tarih

Filipinler tarihinin büyük bir kısmında, bölge ve Mindanao adasının çoğu bölümü kültürleri ve kimlikleri konusunda Filipinler'den ayrı bir gelişim süreci yaşadı. Bölge, 15. yüzyılda İspanyolların gelişine kadar Müslüman Filipinlilerin anayurduydu.[2] Müslüman Arapların 1380'de Tawi-Tawi'ye gelmeleriyle beraber bölgede İslamiyet yayılmaya başladı. Bölgede 1457'de Sulu Sultanlığı 1515'te de Maguindanao Sultanlığı adıyla 2 İslam devleti kuruldu.[3] Filipinler'in çoğu İspanyol hakimiyeti altındayken bu sultanlıklar bağımsızlıklarını ve düzenlerini korudu ve kuzeydeki sahil kasabalarına yapılan İspanyol taarruzlarını geri püskürttü. 19. yüzyılın son çeyreğine kadar İspanyol varlığı Sulu Sultanlığı tarafından resmen tanınmıyordu. Bölgede askeri karakolların bulunduğu alanlarla sınırlı zayıf bir İspanyol idaresi vardı. 1898 deki İspanya Amerika savaşını kaybeden İspanya 1898 Paris Antlaşmasıyla bölgeyi ABD'ye bıraktı.[4] Bölgede yaşayan Müslümanlar 400 yıldan fazla bir süreden beri sırasıyla İspanyol Amerikalı Japon ve Filipin orduları ile mücadele etti.

Müslüman Mindanao Özerk Bölgesinin (ARMM) kurulması

Filipinler meclisi 1 Ağustos 1989 tarihinde Müslüman Mindanao özerk Bölgesinin kurulması için bir kanun çıkardı.[5] Kanuna göre bölgedeki 13 il ve 10 şehirde yeni kurulacak özerk bölgeye katılıp katılmama konusunda halk oylaması yapılmasına karar verildi.[6] Yapılan halk oylaması sonucunda Lanao del Sur , Maguindanao , Sulu ve Tawi-Tawi olmak üzere 4 il yeni kurulan özerk bölgeye katılma yönününde oy kullandı. Böylece özerk bölge Cotabato şehrinde 6 Kasım 1990'da yapılan törenle resmen tanındı ve Cotabato Şehri geçici başkent yapıldı. 14 Ağustos 2001 tarihinde yapılan halk oylaması sonucunda Basilan ili de özerk bölgeye katıldı.[7] Bu karardan sonra Müslüman Mindanao Özerk bölgesindeki il sayısı beşe yükseldi.

Siyasi Bölümler

№	İl	Merkez	Nüfusu (2015)	Yüzölçümü km²	Nüfus Yoğunluğu km²'ye
1	Basilan	Lamitan	346.579	1.103,50	310
2	Lanao del Sur	Marawi	1.045.429	3.872,89	270
3	Maguindanao	Buluan	1.173.933	4.871,60	240
4	Sulu	Jolo	824.731	1.600,40	520
5	Tawi-Tawi	Bongao	390.715	1.087,40	360
	Bütünü		3.781.387	12.535,79	300

Siyaset

Yasama yetkisi

Bölge, bölgesel başkan (vali) tarafından yönetilir. Başkan ve başkan yardımcısı doğrudan yürütme kurulu tarafından seçilmiştir. Bölgesel kanunlar bölge meclisi tarafından çıkarılır ve meclis üyeleri tarafından kabul edilir. Oylama açıktan yapılır. Bölgesel seçimler genellikle Filipin Kongresinden çıkacak yasaya bağlı olarak genel seçimlerden (ulusal ve yerel) bir yıl sonra yapılır.

Dönem	Bölge Valisi	Vali Yardımcısı
1990-1993	Zacaria Candao	Benjamin Loong
1993-1996	Lininding Pangandaman	Nabil Tan
1996-2001	Nurallaj Misuari	Guimid P. Matalam
2001	Alvarez Isnaji
2001-2005	Parouk S. Hussin	Mahid M. Mutilan
2005-2009	Zaldy Ampatuan	Ansaruddin-Abdulmalik A. Adiong
2009-2011	Ansaruddin-Abdulmalik A. Adiong	Reggie M. Sahali-Generale
2011-2019	Mujiv S. Hataman	Haroun Al-Rashid Lucman II

Yürütme yetkisi

ARMM Valiliğinin, tek meclisli bir bölgesel yasama meclisi vardı. Her seçim bölgesi bu bölgesel meclise 3 temsilci gönderiyordu. Meclis 6'sı Lanao del Sur (Marawi Şehri dahil), 6'sı Maguindanao, 6'sı Sulu, 3'ü Basilan ve 3'ü de Tawi-Tawi ilinden gönderilen toplam 24 temsilciden oluşuyordu.

Bölgesel Meclis ARMM Hükümetinin yasama organıydı. Meclis üyeleri 3 yıllığına seçiliyordu. Bir üye üst üste en fazla 3 defa seçilebiliyordu. Bölgesel Yasama meclisi, dış ilişkiler, ulusal savunma ve güvenlik, posta servisi, para basma ve maliye ve para politikaları, adalet, karantina, gümrük ve tarife, vatandaşlık, vatandaşlığa kabul, göç ve sınır dışı etme , genel denetim, ulusal seçimler, denizcilik, kara ve hava taşımacılığı, iletişim, patentler, ticari markalar, ticari unvanlar ve telif hakları, dış ticaret ve İslamiyetle ilgili konuların dışındaki alanlarda yasama yetkisine sahipti. 2019 yılının Ocak ve Şubat aylarında yapılan halk oylamalarının ardından ardından Bölgesel Meclisin varlığı sona erdi. Bu meclisin yerine kurulan Bangsamoro Özerk Meclisi ilk toplantısını 29 Mart 2019'da gerçekleştirdi.[8]

Kaynakça

1. "Arşivlenmiş kopya". 6 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2020.
2. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 13 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2020.
3. http://isamveri.org/pdfdrg/D00033/1995_c31/1995_c31_3/1995_c31_3_GOKSOYIH.pdf
4. "Arşivlenmiş kopya". 21 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2020.
5. https://perspektif.eu/2019/11/01/filipinlerin-unutulmus-muslumanlari-morolar-ve-istiklal-mucadelesi/
6. https://www.readcube.com/articles/10.7596/taksad.v7i2.1521
7. https://www.democraticprogress.org/wp-content/uploads/2012/12/PhilippinesPaper-Turkish.pdf
8. "Arşivlenmiş kopya". 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2020.