Macbeth

Macbeth (İngilizce telaffuz: [məkˈbɛθ]; tam adıyla The Tragedy of Macbeth), William Shakespeare'in en kısası olmasının yanında en önemli trajedilerinden biridir. Tüm dünyadaki hem profesyonel hem de amatör tiyatrolar tarafından sıkça sahneye konulur.

Macbeth
1884 Thomas Keene Macbeth rolünde
Yazar	William Shakespeare
İlk gösterim	1606
Ülke	İngiltere
Orijinal dil	İngilizce
Tür	Trajedi
Zaman ve mekân	1040-1057 dönemi, İskoçya

1623'te yayınlanan Birinci Folyo baskısından Macbethin baş sayfası

Oyunun, bir kısmı Raphael Holinshed'in ve İskoç filozof Hector Boece'nin İskoç Kralı Mac Bethad (Macbeth) hakkında yazdıklarına dayanır. Macbeth'in hikâyesi, genellikle güç düşkünlüğü ve arkadaşlara ihanet konularında örnek bir hikâye olarak gösterilir.

Karakterler

Macbeth IV.Perde I.Sahne'de cadı kadınların sihirle bir ruh ortaya çıkarmaları Ressam: William Rimmer

• III. Duncan – İskoçya kralı
  • III. Malcolm – Duncan'ın büyük oğlu
  • III. Donald (Donalbain) – Duncan'ın küçük oğlu
• Macbeth – Kral Duncan'ın ordusunda bir general. Cawdor Baronu, Glamis Baronu, daha sonra İskoçya kralı
  • Lady Macbeth – Macbeth'in karısı
• Banquo – Macbeth'in arkadaşı ve Kral Duncan'ın ordusunda bir general
  • Fleance – Banquo'un oğlu
• Macduff – Fife Baronu
  • Lady Macduff – Macduff'ın karısı
  • Çocuk - Macduff'ın oğlu
• Lennox – Bir İskoç lordu
• Ross – Bir İskoç lordu
• Angus – Bir İskoç lordu
• Mentieth – Bir İskoç lordu
• Caithness – Bir İskoç lordu
• Siward – Northumberland Dükü, İngiliz kuvvetlerinin generali
  • Genç Siward – Siward'in oğlu
• Seyton – Bir hizmetkar ve bakıcı
• Hecate – Cadıların başı/Büyücülük Tanrıçası
• Üç Cadi Kadin
• Üç Katil
• Mesaj kuriyeri
• İngiliz Doktor
• İskoç Doktor

Konu

Macbeth ve Banquo Üç cadı ile karşılaşır.

Oyun, şimşek ve gökgürültüleri arasında, Üç Cadı'nın bir sonraki buluşmalarının Macbeth'le olmasına karar vermeleriyle başlar. Bir sonraki sahnede, yaralı bir asker, İskoç Kralı Duncan'a, Macbeth (Glamis Baronu) ve Banquo'nun ayaklanan Macdonald tarafından yürütülen Norveç ve İrlanda güçlerini bozguna uğrattıklarını bildirir.

Macbeth ve Banquo, bir açıklıkta gezinirlerken, Üç Cadı onları bazı kehanetlerle karşılarlar. Her cadı Macbeth'i ayrı selâmlar: ilki, Glamis Baronu; ikincisi, Cawdor Baronu; sonuncusu da, Bir sonraki kral diye. Cadılar, aynı zamanda Banquo'nun bir kraliyet hanedanına babalık edeceğini bildirirler. İki adam bunlar hakkında düşünürlerken, Cadılar kaybolur. Kral'dan mesaj getiren ve başka bir baron olan Ross, o anda gelir ve Macbeth'in yeni rütbesinin Cawdor Baronluğu olduğunu bildirir. Böylece ilk kehanet yerine gelmiş olur. Diğer kehanetlerin de yerine geleceğine inanan Macbeth'te, kral olma hırsı oluşmaya başlar.

Macbeth, karısına yolladığı bir mektupta, Cadıların kehanetlerinden bahseder. Kral Duncan, Macbeth'in Inverness'deki şatosunda kalmak isteyince, Macbeth'in karısı Lady Macbeth, Duncan'ı öldürüp kocası için tahtı sağlamlaştırmak adına planlar yapar. Macbeth, kralı öldürmek konusundaki endişelerini dile getirse bile, Lady Macbeth onu ikna eder.

Cinayet

O gece, Macbeth Duncan'ı dramatik bir şekilde öldürür. Lady Macbeth, Duncan'ın öldürüldüğü kanlı bıçağı, kralın uyuyan uşaklarının üzerine koyarak, onları katil gibi göstermeye çalışır. Ertesi sabah, bir İskoç asilzade olan Lennox ve Fife Baronu Macduff şatoya gelirler. Kapıcı kapıyı açar ve Macbeth onları kralın odasına götürür. Burada Macduff, Duncan'ın cesedini bulur. Bunun arkasından Macbeth, sahte bir öfkeyle, daha masumluklarını kanıtlayamamış uşakları öldürür. Şüphe uyandırıcı olaydan kendi canlarının da yanabileceğini sezen Duncan'ın çocuklarından Malcolm, İngiltere'ye; kardeşi Donalbain ise İrlanda'ya kaçar. Tahtın gerçek velihatlarının ani kaçışı, babalarının katilleri onlarmış gibi gösterir ve bundan yararlanan Macbeth, ölü kralın hısmı olduğundan, kendini yeni İskoç Kralı olarak ilan eder.

Başarısına rağmen Banquo'nun kralların atası olacağı fikrinden hoşnut olmayan Macbeth, onu kraliyet yemeğine çağırır ve onunla oğlu Fleance'ın gece ata bineceklerini öğrenir. Banquo ve Fleance'ı öldürmek için üç adam tutar. Bu adamlar Banquo'yu öldürmekte başarılı olsalar da Fleance'ı ellerinden kaçırırlar. Yemekte, Banquo'nun hayaleti ortaya çıkar ve Macbeth'in yerine oturur.

Banquo'nun hayaleti

. Bu normal olmayan hallerden rahatsız olan Macbeth, Cadılara tekrar gider. Cadılar, üç ruh çağırırlar ve bu ruhlar Macbeth'e Macduff'a dikkat etmesini, Macbeth'e kadın tarafından doğurulan hiç kimsenin zarar veremeyeceğini ve Büyük Birnam Ormanı'nın Dunsinane Tepesi'ne gelmediği sürece Macbeth'in kaybolmayacağını bildirirler. Bundan sonra, o sıralarda sürgünde olan Macduff'ın yokluğundan yararlanan Macbeth, Macduff'ın şatosundaki herkesi - Macduff'ın karısı ve çocukları da dahil - katleder.

Macbeth ve Lady Macbeth

Lady Macbeth, kocasıyla birlikte işlediği suçların vicdan azabından yıkılır ve oyundaki ünlü bir sahnede, uyurgezer haldeyken, ellerinden hayali kan izlerini çıkarmaya çalışır.

İngiltere'de, Malcolm ve Macduff, İskoçya'ya karşı bir istila planlarlar. Malcolm, Macduff ve İngiliz Siward ile birlikte Dunsinane Şatosu'na karşı bir saldırı başlatır. Birnam Ormanı'nda kamplarlarken, askerlere ağaçları kesip, onları kamuflajda kullanmaları konusunda bir talimat verilir; böylece Cadıların ikinci kehaneti de yerine gelmiş olur. Bu sırada, karısının öldüğünü öğrenen Macbeth (ki ölümünün sebebi açık değildir; ancak bazıları tarafından intihar ettiği düşünülmektedir), ünlü bir nihilist konuşma yapar.

Malcom'ın ordusu şatoya girdikten sonra, İngiliz Siward'ın oğlu, Macbeth tarafından öldürülür. Macbeth, daha sonra Macduff'la yüzleşir. Ancak Macbeth, bir kadın tarafından doğurulmuş herhangi biri tarafından öldürülemeyeceğini bildiği için bundan hiç endişelenmez. Bunu Macbeth'in ağzından duyan Macduff, "annemin rahminden / Vakitsiz koparıldım" (Yani, annesinin doğal doğumundan önce sezaryen ile doğmuş ve böylece aslında doğurulmamıştır.) diyerek, Macbeth'in, geç de olsa, Cadılar tarafından yanlış yöneltildiğinin farkına varmasını sağlar. Yine de dövüşmeye devam eden Macbeth'in, dövüşün sonunda, kafası Macduff tarafından kesilir ve böylece Cadıların son kehaneti de gerçekleşmiş olur.

Oyunun son perdesinde, Malcolm, gerçek hak sahibi olarak İskoç Kralı olarak taçlandırılır ve böylece İskoçya tekrar huzura kavuşur.

Cadıların Banquo hakkındaki kehanetinin ("Sen krallara baba olacaksın") Malcolm ile gerçekleşmesiyle gerçek hayatta bir bağlantı olup olmadığı tartışılsa da, halk, o dönemin kralı olan I. James'in, sözde Banquo'nun neslinden geldiğini varsayıyordu.

Film uyarlamaları

• Macbeth, John Emerson tarafından 1916'da çekilmiş film.
• Macbeth, Orson Welles'in hem çekip hem de Jeanette Nolan, Roddy McDowall ve Dan O'Herlihy ile birlikte oynadığı 1948 filmi.
• Joe Macbeth, 1955'te, oyunun kurgusunun Chicago'da bir çete savaşı olarak değiştirildiği kara film versyonu.
• Throne of Blood, Akira Kurosawa tarafından Feodal bir Japonya'ya göre kurgusunun değiştirildiği ve ünlü Çin-doğumlu Toshiro Mifune'u kadrosunda barındıran, 1957 filmi.
• Macbeth, Roman Polanski tarafından çekilen 1971 filmi.
• Macbeth, Philip Casson tarafından 1978'de yönetilmiş, kadrosunda Ian McKellen ve Judi Dench'i bulunduran tiyatro versiyonu.
• Men of Respect, kurgusunun, güncel İngilizce'yle New York'taki bir mafya güç savaşına göre uyarlandığı, 1991 versyonu.
• Macbeth, Jeremy Freeston ve Brian Blessed'in çektiği Jason Connery'nin Macbeth'i, Helen Baxendale'in de Lady Macbeth'i canlandırdığı 1997 versyonu.
• In the Flesh, Anonio Passolini ve Stuart Canterbury'nin 1998'de çekilen pornografik versyonu.
• Scotland, Pa., 1975'teki bir hamburger standında geçip kara mizahı kullanan, 2001 yılında çekilmiş bir bağımsız film.
• Maqbool, Mumbai yeraltı dünyasında geçen, 2004'te çekilmiş bir Hint versyonu.
• Macbeth, ABD'nin totaliteryen bir hükûmet tarafından yönetildiği alternatif bir dünyada geçen, bir 2005 bağımsız filmi.
• 2005 yapımı "ShakespeaRe-Told": BBC televizyonunun hazırladığı 4 adet Shakespeare oyununun günümüzde geçen uyarlamalarından oluşan serinin 2.bölümü. Bu "Macbeth" uyarlamasında Joe Macbeth karısı ile ünlü bir şefin restaurantında çalışmaktadır.Ancak hırs Joe'yu ve karısını yavaş yavaş ele geçirirken restaurant da kana boyanır. Macbeth rolünde James Mcavoy yer almaktadır.9 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Macbeth, Geoffrey Wright tarafından 2006'da çekilen uyarlamada, Avustralya'daki acımasız bir çete savaşına göre kurgu değiştirilmiş.
• Macbeth, Can Doğan tarafından 2008'de DVD formatında çekilen 99 dakikalık Türkçe uyarlamada, İstanbul'un çeşitli yerlerinde geçen bir mafya hesaplaşmasına göre kurgulanmıştır...

Türkçeye çeviriler

• Macbeth. Çev. Aytaç Balkaya. Mısır: Matbaa-i ictihad, 1909.
• Makbet. Çev. Mehmet Şükrü. İstanbul, 1931.
• Macbeth. Çev. Orhan Burian. 1946. İstanbul: Cumhuriyet Yayınları, 1999.
• Macbeth. Çev. Sabahattin Eyüboğlu. 1962. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1967.
• Macbeth. Çev. Nazım Engin. İstanbul: Şehir Operası Yayınları, 1964.
• Macbeth. Çev. Bülent Bozkurt. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2000.
• Macbeth. Çev. Can Doğan. İstanbul: Mitos - Boyut, 2007.
• Macbeth. Çev. Nakip Can Kaçmaz. Afyonkarahisar: Dönüşüm Yayınları, 2019

Dış bağlantılar

• 20 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Wikisource'da Macbeth oyununun tam metni İngilizce.