Mengü Timur

Mengü Timur ya da Mangu Temür ; 1266-1280 yılları arasında Altın Orda Devleti Hanı.

Mengü Timur
Altın Orda Devletinin Hanı
Hüküm süresi	1266-1280
Önce gelen	Berke Han
Sonra gelen	Tuda Mengü
Eş(leri)	Kongratlı Ölcey Üşinli Sultan Hatun Kutukuy Hatun Çiçek Hatun Tötlin Hatun Tatyun Hatun Kutlu Hatun?
Çocukları	Saraybuğa Tuğrulca/Toğrılca Tokta Bürlük
Hanedan	Altın Orda Hanedanı
Babası	Togan/Tutukan

Batu Han’ın torunu Togan/Tutukan'ın oğludur. Berke Han'ın varis bırakmadan ölmesiyle 1266 yılında Altın Orda tahtına çıktı. Hükümdarlığının ilk yılında, Venedik ve Cenevizlilerle ticarî ilişkiler başlatarak 1266 yılında Cenevizliler’e, Kefe’de koloni kurmalarına ve buranın kendi yöneticileri tarafından idare edilmesine izin verdi.[1] Onun dönemine kadar Altın Orda hanları Büyük Moğol İmparatorluğu adına para basarken, Mengü Timur tahta geçtiği yıl Kırım'da kendi adına gümüş sikke bastırarak[2] Büyük Moğol Hanlığından bağımsızlığını ilan etti.

İktidarının ilk yıllarında Berke Han'ın İlhanlılarla mücadelesini sürdürdü. Her iki tarafında ağır kayıplar verdiği savaşı kaybettikten sonra 1267/68 yılı gibi İlhanlı hükümdarı Abaka Han ile barış yaptı.[3] 1269 yılında Ögeday hanesinden Kaydu ile Çağatay Han Gıyaseddin Barak arasındaki mücadelede Kaydu’yu destekleyerek ona sağladığı askeri güçle Barak Han'ın güçlerini yenmesini ve ilerleyen yıllarda da Kaydu'nun de facto olarak Çağatay hanı olmasını sağladı.[4]

1271 yılına gelindiğinde, VIII. Mihail'in Altın Orda ve Memlükler'in karşılıklı elçi göndermelerini engelleme faaliyetleri nedeniyle Berken Han’ın yeğeni ve Kırım’da özerk bir yapıyı idare eden Emîr Nogay komutasında İstanbul üzerine sefer düzenletti. Sefer sonucunda Bizans'ın elçilerin geliş gidişine engel olması sorunu ortadan kalktı.

Mengü Timur İlhanlılarla mücadele, Büyük Moğol Hanlığındaki iç çatışmalar ve Bizans'la ilişkiler konusunda yoğun çaba sarf ederken Rus knezlikleri üzerindeki otoriteyi de devam ettirmek istiyordu. 1274’de Altın Orda’dan bağımsız olan son knezlik Smolensk’i de Altın Orda Devletinin vasalı yaptı. 1275/76 yılında da tüm Rus topraklarında nüfus sayımı yaptırdı.[5]

1280 yılında boynunda çıkan muhtemelen bir çıban yarası sonrasında hayatını kaybetti.

Kaynakça

1. Özcan, Altay Tayfun (2014). "Timur'un Elçisi Sultaniyeli Johannes ve Libellus de Notitia Orbis Adlı Eserinden Bazı Parçalar" (PDF). Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi. 33 (55). Kaynakca.info. s. 141. Erişim tarihi: 21 Ocak 2020.
2. “Crimea’s silver coining of djuchid period.”, Money Museum Russia. URL: http://muzeydeneg.ru/eng/?p=662. Erişim: 24 Ocak 2020
3. de Tiesenhausen, W (1941). "Altınordu Devleti Tarihine Ait Metinler(Tercüme:İsmail Hakkı İzmirli)). İstanbul: Maarif Matbaası. s. 354.
4. Grousset, René (2011). "Stepler İmparatorluğu Attila, Cengiz Han, Timur (Tercüme:Halil İnalcık)-Yayına Hazırlayanlar:Ertuğrul Tokdemir, Mustafa Dönmez). Ankara: Türk Tarih Kurumu. s. 399. ISBN 978-975-16-2408-6.
5. History of Smolensk, Rusmaia Russian Travel Agency,URL: http://rusmania.com/central/smolensk-region/smolensk/history/. Erişim: 2018-06-15