Ondörtler

Ondörtler, 27 Mayıs Darbesinin ardından kurulan Millî Birlik Komitesi'nden daha sonra ihraç edilen 14 subaya verilen ad. İktidarı bırakma yanlısı olmayan ve temel birtakım siyasi reformlara karşı çıkan grubun liderliğini ise kurmay albay Alparslan Türkeş yapmıştır.[1]

Ondörtlerin Millî Birlik Komitesi'nden tasfiyesi 27 Mayıs rejiminin en önemli dönüm noktasını oluşturdu. Bu tasfiyeyle iktidarın seçimler yoluyla yeniden sivil yönetime devredilmesine karşı olan grup gücünü büyük oranda yitirirken, askeri yönetimin geçici olmasını savunan grup yönetimi kesin biçimde ele geçirmiş oldu.[1]

Arka plan

27 Mayıs Darbesinden sonra iktidarı ele geçiren ve Millî Birlik Komitesi'ni oluşturan subay kadrosu arasında siyasi bir amaç birliği yoktu. Komite içinde zamanla başlıca iki siyasi görüş biçimlendi. Birinci görüşe göre, 27 Mayıs müdahalesinin amacı demokratik sistemi yeniden kurmak, bunun için gereken hukuksal yapıyı oluşturmak, en kısa zamanda seçimleri yaparak iktidarı seçimle gelecek olan sivil yönetime devretmekle sınırlıydı. İkinci görüşe göreyse Türkiye'nin siyasi, sosyal ve ekonomik alanlarda yapısal sorunları vardı ve bunlar çözülmeden ülkede sağlıklı bir demokrasi kurulamazdı. Bu grup, iktidarın kısa sürede yapılacak seçimlerle yeniden sivillere bırakılmasını kabul etmiyor ve askeri yönetimin uzun süre daha devam etmesi gerektiğini öne sürüyordu.

Darbenin 14'ler ismiyle anılan bu grubun genel fikri eğilimleri ise: mevcut siyasi organizasyonlara, kendi ifadeleri ile "statükocu-muhafazakâr" olmaları nedeniyle ülkenin büyük sorunlarına köklü çözümler getiremeyeceği yönündedir. 14'lere göre, Türkiye'nin zaman kaybetmeye tahammülü yoktu ve bundan dolayı tarafsız ve güçlü bir Millî Birlik Komitesi iktidarı, sağlık hizmetlerinin sosyalizasyonundan başlayıp, toprak reformuna kadar uzanan bir dizi reform politikasını gerçekleştirene kadar yönetimde kalmalıydı. Bu reformu yürürlüğe geçirebilmek için ise "en az" dört yıllık iktidar dönemi öngörülüyordu.

Tasfiye

Cumhuriyet Halk Partisi genel başkanı İsmet İnönü, askeri yönetimin bir an önce sona erdirilmesi ve en kısa zamanda seçimlerin yapılarak iktidarın sivil yönetime devredilmesi yönünde ağırlığını koydu. İnönü'nün bu tutumu, Millî Birlik Komitesi içinde birinci görüş yanlılarının güçlenmesini sağladı. Komite içindeki anlaşmazlıkların siyasi bir bunalıma dönüşmesi üzerine, 13 Kasım 1960'ta Millî Birlik Komitesi Başkanı Orgeneral Cemal Gürsel bir bildiri yayımlayarak Millî Birlik Komitesi'nin çalışmalarının ülkenin yüksek çıkarlarını tehlikeye düşürecek bir duruma geldiğini, bu nedenle Türk Silahlı Kuvvetleri ile Millî Birlik Komitesi üyelerinin talepleri üzerine komiteyi feshettiğini açıkladı. Yeni oluşturulan Millî Birlik Komitesi'nde ise Fazıl Akkoyunlu, Rıfat Baykal, Ahmet Er, Orhan Erkanlı, Numan Esin, Orhan Kabibay, Mustafa Kaplan, Muzaffer Karan, Münir Köseoğlu, Muzaffer Özdağ, İrfan Solmazer, Şefik Soyuyüce, Dündar Taşer ve Alparslan Türkeş'e yer verilmedi. Millî Birlik Komitesi üyesi Korgeneral Cemal Madanoğlu'nun liderliğinde yapılan bu tasfiyeler ile bu kişiler Türk Silahlı Kuvvetleri'nden de emekli edilerek çeşitli görevlerle yurt dışına sürgüne gönderildiler.

Sonrası

14'ler, yurt dışında sürgünde bulundukları süre içerisinde mevcut fikirlerini geliştirmeye ve pratiğe geçirme yolları aramaya devam edecekti. Ancak bu arada ikiye ayrılacak ve Türkeş'in liderliğini kabul etmeyen Orhan Kabibay, Orhan Erkanlı, İrfan Solmazer Türkiye'ye döndükten sonra 1965'te Cumhuriyet Halk Partisi'nden seçimlere katıldı. Muzaffer Karan her iki grubun da dışında kalarak Türkiye İşçi Partisi'nden meclise girdi. Alparslan Türkeş, Rıfat Baykal, Numan Esin, Muzaffer Özdağ grubunun başını çektiği diğerleri ise Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi'ne katıldı.

Ondörtler sürgün yıllarında ülke hakkındaki düşüncelerini pratiğe geçirmek için Türkiye'ye döndükten sonra siyasal partiler yoluyla iktidar mücadelesinin daha verimli olabileceği konusunda hemfikir olmuşlardır.

Ondörtler
#İsimNotÖlüm Tarihi
1 Kurmay Albay Alparslan Türkeş 13 Kasım 1960 tarihinde Yeni Delhi'ye sürgün edildi 4 Nisan 1997
2 Kurmay Yarbay Orhan Kabibay 13 Kasım 1960 tarihinde Brüksel'e sürgün edildi 24 Temmuz 2002
3 Kurmay Binbaşı Orhan Erkanlı 13 Kasım 1960 tarihinde Meksiko'ya sürgün edildi 28 Mart 1995
4 Deniz Kurmay Binbaşı Münir Köseoğlu 13 Kasım 1960 tarihinde Stokholm'a sürgün edildi 19 Mart 2002
5 Kurmay Albay Mustafa Kaplan 13 Kasım 1960 tarihinde Lizbon'a sürgün edildi 26 Haziran 2017
6 Tank Binbaşı Muzaffer Karan 13 Kasım 1960 tarihinde Oslo'ya sürgün edildi 10 Ocak 2006
7 Kurmay Binbaşı Şefik Soyuyüce 13 Kasım 1960 tarihinde Kopenhag'a sürgün edildi Hayatta
8 Piyade Binbaşı Fazıl Akkoyunlu 13 Kasım 1960 tarihinde Kabil'e sürgün edildi 12 Şubat 1976
9 Deniz Kıdemli Yüzbaşı Rıfat Baykal 13 Kasım 1960 tarihinde Tel-Aviv'e sürgün edildi 9 Haziran 2000
10 Kurmay Binbaşı Dündar Taşer 13 Kasım 1960 tarihinde Rabat'a sürgün edildi 14 Haziran 1972
11 Kurmay Yüzbaşı Numan Esin 13 Kasım 1960 tarihinde Madrid'e sürgün edildi 6 Ocak 2020
12 Kurmay Yüzbaşı İrfan Solmazer 13 Kasım 1960 tarihinde Lahey'e sürgün edildi 25 Ekim 2008
13 Kurmay Yüzbaşı Muzaffer Özdağ 13 Kasım 1960 tarihinde Tokyo'ya sürgün edildi 6 Şubat 2002
14 Jandarma Yüzbaşı Ahmet Er 13 Kasım 1960 tarihinde Trablusgarp'a sürgün edildi 29 Mayıs 2017

Kaynakça
  1. Sina Akşin (Ocak 2020). Kısa Türkiye Tarihi. Milli Birlik Komitesi ve Bazı Değerlendirmeler. Türkiye İş Bankası. ss. 259-260. ISBN 9789944881722.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.