Millî Birlik Komitesi

Millî Birlik Komitesi, 27 Mayıs 1960 tarihinde Demokrat Parti hükûmetini askeri darbe ile devirerek siyasi iktidarı ele alan ve sonradan başına Orgeneral Cemal Gürsel'in getirildiği Türk Silahlı Kuvvetleri'ne mensup 38 kişilik bir cuntadır.[1]

Millî Birlik Komitesi
MBK
Genel bilgiler
Kuruluş tarihi 27 Mayıs 1960
Kapanış tarihi 27 Ekim 1961
Türü Yasama ve yürütme organı
Kurucu Meclisin üst kanadı
Yönetici(ler)

Tarihçe

38 kişilik komitenin üye sayısı 12 Eylül 1960 tarihinde, üyelerinden İrfan Baştuğ'un Ankara-İstanbul karayolunda trafik kazasında ölmesi sonrasında, 37 kişiye düştü. Orgeneral Cemal Gürsel'in onayıyla Korgeneral Cemal Madanoğlu'nun yürüttüğü bir tasfiye sonucu, demokratik yaşama geçişe karşı çıkarak ordunun yönetimde kalmasını savunan Alparslan Türkeş liderliğindeki 14 üyenin; yurt dışına "görevli" olarak gönderilmesi ile üye sayısı 23'e düştü.[1] Tasfiye edilen bu gruba "ondörtler" denmektedir. Bu işlem için komite 13 Kasım 1960 tarihinde kendini feshetti ve 14 üyesini görevden alarak yeni bir komite halinde tekrar kuruldu. Görevden alınan üyeler dünyanın değişik yerlerinde iki yıllık mecburi hizmetle görevlendirilerek sürgüne gönderildiler. 6 Haziran 1961 tarihinde Cemal Madanoğlu'nun Silahlı Kuvvetler Birliği'nin yönetime ağırlığını koyması üzerine istifa ederek emekliye ayrılmasıyla üye sayısı 22'ye düştü.

Komite; çıkardığı ilk kanunla birlikte 1924 Anayasası'nın birçok hükmünü değiştiren geçici bir anayasal süreç başlattı. Bu süreçle beraber yeni bir anayasa düzenlenmesine dair çalışmalar da başlamış oldu. Hazırlanan yeni anayasanın 9 Temmuz 1961 tarihinde kabulü ile, 15 Ekim 1961 tarihinde yapılan genel seçimlerden sonra seçilen milletvekilleri ile kurulan TBMM 12. Dönemi, 25 Ekim 1961 tarihinde toplanarak askerî rejime ve dolayısıyla Millî Birlik Komitesi'ne son verdi. Komite üyeleri, yeni anayasa gereği kurulan Cumhuriyet Senatosu'nun kayd-ı hayat şartıyla (yaşam boyu) tabii üyeleri oldular.

Milli Birlik Komitesi, görevine şu yemini ederek başlamıştır:

"Bir karşılık beklemeden, ahlâk, adalet, hukuk ve insan hakları prensiplerinden ve vicdani kanaatlerimden başka bir sınırla bağlı olmaksızın kendimi Türk Milletine adadım. Vatanın ve Milletin mutluluğuna ve Milletin egemenliğine aykırı bir ülkü gütmeyeceğim. Demokratik Cumhuriyeti yeni Anayasaya göre düzenlemek ve iktidarı yeni Meclise devretmek ülküsüne bağlılıktan ayrılmıyacağım. Bunun için şerefim, namusum ve bütün mukaddesatım üzerine andiçerim."[2]

Millî Birlik Komitesi üyeleri
#İsim27 Mayıs 1960 Tarihindeki GöreviDaha Sonraki GöreviÖlüm Tarihi
1 Orgeneral Cemal Gürsel Türk Kara Kuvvetleri Komutanı[3] Türkiye Cumhurbaşkanı 14 Eylül 1966
2 Orgeneral Fahri Özdilek 1. Ordu Komutanı Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi 13 Mart 1989
3 Korgeneral Cemal Madanoğlu KKK Lojistik Başkanı Emekli 28 Temmuz 1993
4 Tuğgeneral Sıtkı Ulay Harp Okulu Komutanı Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi 14 Haziran 1997
5 Tuğgeneral İrfan Baştuğ Genelkurmay Başkanlığı Personel Başkanı Ankara Valisi 12 Eylül 1960
6 Kurmay Albay Ekrem Acuner KKK Harekât Şube Müdürü Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi 3 Ocak 2003
7 Kurmay Yarbay Refet Aksoyoğlu KKK Harekât Şubesi Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi 27 Kasım 2003
8 Tuğgeneral Mucip Ataklı Kara Harp Akademisi Öğretmeni Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi 19 Kasım 1984
9 Hava Kurmay Binbaşı Emanullah Çelebi Hava Harp Akademisi Öğrencisi Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi 4 Temmuz 2014
10 Kurmay Binbaşı Vehbi Ersü 43. Süvari Alayı II. Grup Komutanı Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi 19 Ağustos 1982
11 Kurmay Binbaşı Suphi Gürsoytrak 1. Ordu 608. Topçu Taburu Komutanı Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi 30 Eylül 2011
12 Kurmay Yarbay Kadri Kaplan MSB Genel Sekreterliği Harekât Subayı Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi 21 Ocak 2019
13 Kurmay Yarbay Suphi Karaman KKK Personel Başkanlığı Erkân Şube Müdürü Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi 15 Nisan 2004
14 Kurmay Yüzbaşı Kamil Karavelioğlu Kara Harp Akademisi Öğrencisi Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi 5 Eylül 2012
15 Kurmay Albay Osman Köksal Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı Komutanı Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi 1 Kasım 1982
16 Kurmay Albay Fikret Kuytak KKK Harekât Şube Müdürü Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi 8 Ağustos 1962
17 Kurmay Albay Sami Küçük Madrid Ataşemiliteri Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi 8 Eylül 2011
18 Kurmay Yarbay Sezai Okan Genelkurmay Plan ve Prensipler Şubesi Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi 19 Nisan 1991
19 Tuğgeneral Mehmet Özgüneş 61. Tümen Topçu Komutanı Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi 28 Ocak 1992
20 Deniz Kurmay Binbaşı Selahattin Özgür Deniz Harp Akademisi Öğrencisi Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi 14 Mart 2007
21 Kurmay Binbaşı Şükran Özkaya 3. Zırhlı Tugay Piyade Tabur Komutanı Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi 3 Şubat 2014
22 Hava Kurmay Albay Haydar Tunçkanat Hava Harp Akademisi Öğretmeni Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi 14 Temmuz 2002
23 Kurmay Yarbay Ahmet Yıldız 4. Tümen 13. Topçu Taburu Komutanı Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi 2 Eylül 2009
24 Kurmay Albay Muzaffer Yurdakuler Genelkurmay CENTO Şubesi Müdürü Cumhuriyet Senatosu Tabiî Üyesi 22 Ocak 1995
25 Kurmay Albay Alparslan Türkeş KKK NATO Şubesi Müdürü Yeni Delhi Hükûmet Müşaviri 4 Nisan 1997
26 Kurmay Yarbay Orhan Kabibay Genelkurmay CENTO Şubesi Subayı Brüksel Hükûmet Müşaviri 24 Temmuz 2002
27 Kurmay Binbaşı Orhan Erkanlı Kara Harp Akademisi Öğretmeni Meksiko Hükûmet Müşaviri 28 Mart 1995
28 Deniz Kurmay Binbaşı Münir Köseoğlu Deniz Harp Akademisi Öğrencisi Stokholm Hükûmet Müşaviri 19 Mart 2002
29 Kurmay Yarbay Mustafa Kaplan 28. Tümen Harekât Şube Müdür Vekili Lizbon Hükûmet Müşaviri 26 Haziran 2017
30 Tank Binbaşı Muzaffer Karan Tank Taburu Harekât ve Eğitim Subayı Oslo Hükûmet Müşaviri 10 Ocak 2006
31 Kurmay Binbaşı Şefik Soyuyüce İstanbul 1. Asayiş Bölgesi Kurmay Başkanı Kopenhag Hükûmet Müşaviri Hayatta
32 Piyade Binbaşı Fazıl Akkoyunlu Genelkurmay Muhafız Taburu Komutanı Kabil Hükûmet Müşaviri 12 Şubat 1976
33 Deniz Kıdemli Yüzbaşı Rıfat Baykal Ankara Personel Okulu Karargâh Birliği Komutanı Tel-Aviv Hükûmet Müşaviri 9 Haziran 2000
34 Kurmay Binbaşı Dündar Taşer 5. Zırhlı Tugay 1. Tank Taburu 2. Bölük Komutanı Rabat Hükûmet Müşaviri 14 Haziran 1972
35 Kurmay Yüzbaşı Numan Esin 86. Piyade Alayı 1. Bölük Komutanı Madrid Hükûmet Müşaviri 6 Ocak 2020
36 Kurmay Yüzbaşı İrfan Solmazer Kıdemli Personel Yüzbaşı Lahey Hükûmet Müşaviri 25 Ekim 2008
37 Kurmay Yüzbaşı Muzaffer Özdağ 202. Piyade Alayı Subayı Tokyo Hükûmet Müşaviri 6 Şubat 2002
38 Jandarma Yüzbaşı Ahmet Er Zeytinburnu İlçe Jandarma Komutanı Trablus Hükûmet Müşaviri 29 Mayıs 2017

Ayrıca bakınız

Dipnotlar
  1. Sina Akşin (Ocak 2020). Kısa Türkiye Tarihi. Milli Birlik Komitesi ve Bazı Değerlendirmeler. Türkiye İş Bankası. ss. 259-260. ISBN 9789944881722.
  2. "T.C. Resmi Gazete" (PDF). 12 Haziran 1960. 12 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2020.
  3. İzmir'de zorunlu izinli.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.