Türk Silahlı Kuvvetleri

Türk Silahlı Kuvvetleri (kısaca TSK), Türkiye'yi karadan, havadan ve denizden gelebilecek her türlü saldırıya karşı korumakla görevli olan askerî kuvvet. Yaptırım gücünü, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'ndan alır. Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığı Türkiye Büyük Millet Meclisi adına Cumhurbaşkanı tarafından temsil edilir.[11] Türk Kara Kuvvetleri, Türk Hava Kuvvetleri, Türk Deniz Kuvvetlerinden oluşmaktadır.[12] 10 Temmuz 2018 tarihinden itibaren genelkurmay başkanlığı görevini Yaşar Güler yürütmektedir. Toplam güç ve sayı bakımından dünyanın 8,[4] NATO'nun ise en büyük 2. ordusudur.[13]

Türk Silahlı Kuvvetleri
Türk Silahlı Kuvvetleri amblemi
Kuruluş	MÖ 209 (sembolik)[1] 3 Mayıs 1920 (TBMM Orduları)
Birimler	Kara Kuvvetleri Komutanlığı Hava Kuvvetleri Komutanlığı Deniz Kuvvetleri Komutanlığı
Karargâh	Genelkurmay Başkanlığı Bakanlıklar, Ankara
Website	tsk.tr
Komuta
TBMM adına Başkomutan	Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan
Millî Savunma Bakanı	Hulusi Akar
Genelkurmay Başkanı	Orgeneral Yaşar Güler
Genel Bilgiler
Askerlik yaşı	20
Zorunlu askerlik	6 Ay
Askere alınması mümkün olan vatandaş sayısı	21.079.077 (2010) erkek, yaş 16-49[2], 20.558.696 (2010) kadın, yaş 16-49[2]
Askere alınmaya uygun olan vatandaş sayısı	17.664.510 (2010) erkek, yaş 16-49[2], 17.340.816 (2010) kadın, yaş 16-49[2]
Her sene askerlik yaşına genel vatandaş sayısı	700.079 (2010) erkek, 670.328 (2010) kadın
Etkin personel sayısı	735.000 [3]
Rezerve personel sayısı	380.000 [4]
Dış personel sayısı	Afganistan'da 1.500  Irak'ta ~1.030[5]  Bosna-Hersek'te 480[6]  Kosova'da 380  Somali'de 200[7]  Libya'da 35
Maliye
Harcamalar	20 milyar $ (2020)
GSYİH paydası	%1,7 [8]
Sanayi
Yıllık ithalat	1,2 milyar $[9]
Yıllık ihracat	1,2 milyar $[10]
İlgili maddeler
Tarih	Türk askerî tarihi
Rütbeler	Türk rütbe dereceleri

Türk ordusunun kuruluş tarihi Hun Hükümdarı Mete Han'ın tahta çıkış tarihi olan MÖ 209 olarak kabul edilmiştir. Türk ordusunun kökleri Hun İmparatorluğu'na dayanmaktadır. Büyük Selçuklu İmparatorluğu ve Osmanlı İmparatorluğu gibi Türk devletlerinin ordu geleneği Türk Silahlı Kuvvetlerinde sürdürülmektedir. Türk Silahlı Kuvvetlerine son hâlini Mareşal Mustafa Kemal Atatürk vermiştir. Osmanlı İmparatorluğu'nun Birinci Dünya Savaşı'nda yenilmesi sonrası İtilaf Devletleri Türk ordularını dağıtmış, Anadolu'yu işgale başlamıştır. Başkomutan Mustafa Kemal Atatürk orduyu yeniden toplayarak Anadolu'da Türk Kurtuluş Savaşı'nı başlatmıştır ve modern Türk ordusunun ilk zaferi İtilaf Devletleri'ne karşı olmuştur.

Modern Türk ordusu daha sonra 1950 yılında Kore Savaşı'na Şimal Yıldızı adı verilen bir tugayla katılmıştır. Tugay; Pusan, Suvan, Kumhwa, Elco bölgelerinde gerçekleşen savaşlarda boy göstermiştir. Kunu-ri Muharebesi sırasında gerçekleştirilen direniş ile birlikte 8. Amerikan Ordusu'nun tümüyle Çin ordusu tarafından yok edilmesini engellemiştir. 1960'lı yıllarda Kıbrıs'ta Türklere karşı saldırılar başlayınca Kıbrıs'a operasyon için hazırlıklara başlamış ve 1974'te Kıbrıs Barış Harekâtı'nı gerçekleştirmiştir. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin kuruluşunda önemli rol oynamıştır.

1980'li yıllarda PKK'nın kurulmasıyla birlikte Türkiye sınırları içinde PKK ile mücadeleye başlamıştır. 1990'lı yıllarda mücadeleyi Kuzey Irak'a taşımış ve Kuzey Irak'ta Çelik Harekâtı, Çekiç Harekâtı gibi sınır ötesi operasyonlar gerçekleştirmiştir. 1995 yılında Yunanistan ile yaşanan Kardak Krizi'nde kayalıklara çıkan Türk komandoları adaya Türk bayrağı dikmiştir, bu durum Yunanistan genelkurmay başkanını istifa ettirmiştir. 1998 yılında PKK'nın kurucusu Abdullah Öcalan'ın Suriye'de bulunması sebebiyle Suriye'yle ilişkiler gerilmiş, Türk ordusu bu gelişmelerin üstüne Suriye sırına yığınak yapmıştır. Baskılar sonucu Adana Mutabakatı imzalanmış ve Türk ordusunun baskısı sonucu Abdullah Öcalan Suriye'den sınır dışı edilmiştir.

2008 yılında Kuzey Irak'a PKK ile mücadele amacıyla Güneş Harekâtı'nı gerçekleştirmiştir. İlerleyen yıllarda PKK'nın Türkiye doğusuna yaptığı yığınakları ortadan kaldırabilmek amacıyla Hendek operasyonlarını yapmıştır. Hendek operasyonlarının ardından Suriye İç Savaşı'na müdahalede bulunmuş Fırat Kalkanı Harekâtı ile Halep'in kuzeyinde bulunan IŞİD varlığını bitirmiş, YPG'nin Menbic ile Afrin kantonunu birleştirmesini engellemiştir. 2017 yılında İdlib'e girip gözlem noktaları oluşturmaya başlamıştır. 2018 yılında Afrin'e operasyon gerçekleştirip YPG'yi Afrin'den atmıştır. Afrin'de YPG'ye operasyon gerçekleştirdiği tarihlerde Kararlılık Harekâtı'nı başlatmış Kuzey Irak'a yeni bir askeri operasyonda bulunmuştur. Kararlılık Harekâtı Pençe Operasyonları ile genişletilmiştir ve Türk ordusu Kuzey Irak'ta belirli bölgeleri kontrol etmeye başlamıştır. Pençe Operasyonları sürerken Fırat'ın doğusunda bulunan YPG'ye Barış Pınarı Harekâtı ile müdahalede bulunmuş, 8 gün sürdürülen harekâtta 4820 kilometrekare alanı kontrol etmiştir. İdlib'de Türk birliklerine Rus ordusunun ve Suriye ordusunun saldırıları sonrası Türk Silahlı Kuvvetleri Bahar Kalkanı Harekâtı'nı da icra etmiştir.

Türk ordusu günümüzde Türkiye Cumhuriyeti tarafından terör örgütü olarak tanınan PKK'ya karşı Irak'ın kuzeyinde Pençe Operasyonları'nı sürdürmektedir diğer yandan İkinci Libya İç Savaşı'na direkt olarak dahil olmuştur ve taraflardan birisi olan Ulusal Mutabakat Hükümeti'ne danışmanlık yardımında bulunmaktadır.

Tarihi

I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı İmparatorluğu 7 cephede savaşa 2.850.000 kişiyi silah altına alarak girdi. Bu ordu 70 piyade, 2 süvari tümeninden oluşan 24 kolordulu 9 ordu birliğiydi. Mondros Mütarekesi'nden sonra zorunlu terhislerle 50.000 kişiye inmişti. Ancak Osmanlı ordusunun kalan iki kolordusundan biri Suriye cephesinden Ankara'ya konuşlanan Ali Fuat Paşa komutasındaki 20. Kolordu, diğeri ise Kafkas Cephesinde Erzurum'da konuşlandırılmış Kâzım Karabekir komutasındaki 15. Kolordu'ydu.

Türk Kurtuluş Savaşı sırasında ve sonrasında bu kolordular ve Kuvâ-yi Milliye birlikleri TBMM tarafından düzenli hale getirilerek modern Türk ordusunun temelleri atılmıştır. Kurtuluş Savaşı modern Türk ordusunun katıldığı ve kazandığı ilk savaş kabul edilebilir. Türkiye Cumhuriyeti kurulduğunda bu ordular yeni bir yapılandırmayla Türk Silahlı Kuvvetleri adını almıştır. Türk ordusu Cumhuriyet tarihi boyunca birçok isyan bastırmış, Kore Savaşı ve Kıbrıs Harekâtı'nda savaşmış, PKK'ya karşı operasyonlar yapmıştır. Ayrıca Afganistan, Kosova, Lübnan, Somali gibi birçok ülkeye uluslararası askeri kuvvetlere destek amaçlı asker göndermiştir.[14][15]

Kurtuluş Savaşı

Kurtuluş Savaşı'nda Ankara Hükûmeti'ne bağlı Türk piyadeler.

I. Dünya Savaşı'ndan yenik çıkan Osmanlı İmparatorluğu'nun İtilaf Devletleri'nce işgali sonucunda Mîsâk-ı Millî sınırları içinde ülke bütünlüğünü korumak için girişilen çok cepheli siyasi ve askeri mücadele. 1919-1922 yılları arasında gerçekleşmiş ve 11 Ekim 1922'de imzalanan Mudanya Mütarekesi ile fiilen, 24 Temmuz 1923'te imzalanan Lozan Antlaşması ile resmen sona ermiştir ve Mîsâk-ı Millî hedeflerine büyük ölçüde ulaşılmıştır. Ağustos 1922'de Türk kuvvetleri 207.941 kişiydi.[16] Batı, Doğu, Güney cephelerinde savaştı. Çatışmalar Batı cephesinde I. İnönü Muharebesi ve II. İnönü Muharebesi, Kütahya-Eskişehir Muharebeleri, Sakarya Meydan Muharebesi, Büyük Taarruz, Başkomutanlık Meydan Muharebesi'dir.

Kore Savaşı

Kore harekâtı sırasında gözlem yapan Türk askeri

Türkiye Cumhuriyeti, 1950 yılında başlayan Kore Savaşı'na fiilen katılmış ve 1950'den 1953'e kadar tugay büyüklüğünde bir kuvvetle Kuzey Kore'ye karşı savaşmıştır. Sovyet baskısına karşı müttefikler arayan ve bu sebeple NATO'ya girmek isteyen Türkiye, bu isteklerini daha kolay elde etmek ve Amerika'ya yakınlaşmak amacıyla Kore Savaşı'na bir tugay yollamıştır.[17][18]

Kıbrıs Harekâtı

20 Temmuz 1974'te Başbakan Bülent Ecevit’in emriyle Türk Silahlı Kuvvetlerinin Kıbrıs'ta başlattığı askeri harekat iki aşamalı olarak gerçekleştirilmiş, birinci aşamasında Kıbrıs'ın adasına havadan paraşütlü askerlerin uçaklarla indirilmiş ve denizden Türk Deniz Kuvvetleri'ne ait savaş gemileriyle Türk askeri karaya çıkarılmıştır. Birinci harekat sonunda ateşkes ilan edilmiş ve Cenevre'de barış görüşmeleri başlamıştır ancak barışın sağlanamayacağı kesinleşince ikinci ve son harekât Bülent Ecevit’in "Ayşe Tatile Çıksın" parolasıyla 13 Ağustos'ta Türk birlikleri tarafından başlatıldı. Türk birlikleri 14 Ağustos'ta Lefkoşa'ya, 15 Ağustos'ta Lefke ve Mağusa'ya girdi. Harekât neticesinde bir taraftan Mağusa'ya diğer taraftan Lefke'ye varılarak Türk tarafının sınırları çizildi. Harekatın sonucunda Rum birlikleri mağlup edilmiş ve Kıbrıs'ın kuzeyinde Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti kurulmuştur.[19]

Terör ile mücadele

Türk Silahlı Kuvvetleri, PKK ile 1980'li yıllardan beri mücadele etmektedir. Millî Savunma Bakanlığı verilerine göre 1984-2009 arasında 5821 TSK askeri, 775 emniyet görevlisi, 1350 köy korucusu, 4.828 sivil çatışma ve saldırılarda hayatını kaybetmiş, bununla birlikte yaklaşık 28.000 PKK militanı öldürülmüştür.[20] Bu mücadele çerçevesinde PKK'nın iki numaralı adamı Şemdin Sakık 14 Nisan 1998'de, elebaşı Abdullah Öcalan ise 15 Şubat 1999'da yakalanmışlar, yargılama süreçlerini takiben vatana ihanet suçundan müebbet hapis cezası ile cezalandırılarak cezaevine konulmuşlardır. Yine Türk Silahlı Kuvvetleri 1991 yılından beri Kuzey Irak'taki PKK kamplarına yönelik Süpürge, Kazıma, Atmaca, Çelik, Tokat, Çekiç, Şafak ve Güneş kod adlı sınır ötesi harekâtlar düzenlemiştir.

Kardak Krizi

Türk bandıralı bir geminin Kardak Kayalıkları'nda karaya oturması sonucu Türk ve Yunan kurtarma ekipleri arasında anlaşmazlık çıkınca patlayan krizdir ve iki ülkeyi savaşın eşiğine getirmiştir. Türk Sualtı Taarruz komandoları, Kardak kayalıklarının etrafını saran Yunanistan Donanmasını aldatarak Kayalıklara çıkarma yapmıştır. Olayı 4 saat sonra ABD'den öğrenen Yunanistan Genelkurmay Başkanının istifası ile sonuçlanmıştır. Gerginliği NATO ve ABD araya girerek önlemiştir.

Suriye Krizi

Akçakale ilçesine düşen top mermileri sonucunda 5 Türk vatandaşı ölmüş, bunun üzerine Türk Silahlı Kuvvetleri radar ve F-16 savaş uçakları ile tespit edilen askeri noktalara T-155 Fırtına obüsleriyle karşı ateş açmıştır.

1990'lı yıllarda PKK lideri Abdullah Öcalan'ın Suriye içinde serbestçe dolaşması ve PKK'nın kamplarının burada bulunması Türkiye ile Suriye'yi karşı karşıya getirdi. Türk Ordusu Suriye sınırına doğru kaydırıldı.Çeşitli askeri ve siyasi baskılara dayanamayan Suriye bu tutumundan vazgeçerek Öcalan'ı sınır dışı etmiştir. Türkiye-Suriye ilişkileri on yıllar sonra 22 Haziran 2012 tarihinde Hatay sınırında eğitim uçuşunu icra etmekte olan TSK'ya ait F-4 Phantom tipi eğitim uçağı Suriye Silahlı Kuvvetleri tarafından düşürülmesi ile tekrar krize girmiş, Suriye uçak düşürdükten sonra uçağın Türkiye'ye ait olduğu anladıklarını iddia etmiş, olay sonrası dönemin Türkiye Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan "TSK'nın angajman kurallarının değiştiğini" açıklamıştır. Bu kararda devam eden Suriye İç Savaşında Türkiye'nin Suriye muhalefetinin yanında olması ve bu yüzden ilişkilerin gerilmesi de etkili olmuştur. Uçağın parçalarının ve pilotların naaşlarının bulunmasından sonra 6. Kolordu'ya bağlı birlikler ve 4 Tank Taburu sınıra doğru kaydırılmış, sınır hattına uçaksavarlar ve Gaziantep Havalimanı'na askeri statü verilerek Füze rampaları yerleştirilmiştir.

Akçakale Olayı olarak bilinen, 3 Ekim 2012'de Suriye'den ateşlenen bir top mermisi Türkiye'nin Şanlıurfa kentinin Akçakale ilçesine düştü. Olayda beş sivil Türk vatandaşı hayatını kaybetti. Türk Silahlı Kuvvetleri "yeni angajman kuralları çerçevesinde" anında karşılık vermiş ve Suriye'den atılan top mermisinin ateşlendiği askeri birlik 9 adet top atışıyla etkisiz hale getirilmiştir. Daha sonra Türkiye Büyük Millet Meclisi'nden Suriye için tezkere kararı çıktı. Türk Silahlı Kuvvetleri Suriye sınırına hava savunmada kullanılan silahların ağırlıkta olduğu askeri yığınak yaptı. Suriye Devleti olayın ardından hayatını kaybeden siviller için taziye dileklerini sunarak özür diledi.

16 Eylül 2013'te Suriye'ye ait Mil Mi-17 helikopter sınır ihlali yaptığı için Malatya'dan havalanan 2 Türk jeti tarafından füzeyle vuruldu.[21][22] Bir yıl sonra 23 Mart 2014'te Hatay sınırında, sınır ihlali yapan 2 adet MİG-23 Suriye savaş uçakları, izlemeye alındı Suriye hava sahasında kuzeye doğru uçuşu Türk sınırına on deniz mili mesafeden itibaren Türk hava sahasına yaklaştığına ilişkin dört kez ikaz edildi fakat ikinci uçak uyarıyı dikkate almayarak Türk hava sahasına girerek yaklaşık bir kilometre kadar hava sahasını ihlal etti, daha sonra batıya doğru yönelerek 1,5 kilometre kadar Türk hava sahasında uçmaya devam etti. Bu esnada bölgede hava devriye görevinde havada hazır bulunan iki adet Türk F-16 uçağından birisi, angajman kuralları gereğince saat 13.14'te Suriye uçağına füze atmış ve isabet alan Suriye uçağı sınırın 1200 metre güneyinde ve Suriye topraklarında yer alan Kesep bölgesine düşürülmüştür.[23][24]

Rusya savaş uçağının düşürülmesi

24 Kasım 2015 tarihinde saat 09:20 civarında Hatay Yayladağı bölgesinde Türk Hava Sahasını ihlal eden Rusya Federasyonu'na ait SU-24 tipi savaş uçağı, Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) tarafından Türk hava sahasına girmeden önce beş dakika içerisinde 10 kez ikaz edilmesine rağmen Türk Hava Sahasını ihlal etti. Bunun üzerine, bölgede hava devriye görevinde bulunan TSK'ya ait iki F-16 uçağı, daha önce hükûmet tarafından ilan edilen angajman kuralları çerçevesinde, Rus savaş uçağını saat 09.24'te düşürdü.[25]

Uçaktan atlayan pilotun Suriye Haber Ajansı (SANA) paraşütle atlayarak kurtulmayı başardığını yazdı.

Görevi

"Askeri Güvenlik Bölgesi Girilmez" yazılı, Türkiye'de askeri birliklerde kullanılan bir askeri tabela.

Türk Silahlı Kuvvetleri, Türkiye devletini yurt dışından gelecek tehdit ve tehditlere karşı savunma ve caydırıcılık görevini üstlenmiş olan silahlı devlet kuruluşudur.[11] Yaptırım gücünü Türkiye Anayasası'ndan alır. Genelkurmay Başkanlığı ile Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanlıkları Millî Savunma Bakanına bağlıdır. Genelkurmay Başkanı ile Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanları Millî Savunma Bakanına ayrı ayrı bağlı ve sorumludur. Genelkurmay Başkanlığı ile Kuvvet Komutanlıklarının teşkilatı bakanlık kadro ve kuruluşunda gösterilir.[11]

Rölyefi

Türk Silahlı Kuvvetleri rölyefi altta üç parçaya bölünmüş ve Türkiye'nin ulusal renkleri olan kırmızı (ortada) ve beyazın (yanlarda) olduğu üstünde Türk bayrağının ve Türk ulusunun simgesi olan hilal ve yıldız, yanında Türk Hava Kuvvetleri'ni temsilen iki kanat altında Türk Kara Kuvvetleri'ni temsilen bir miğfer ve çapraz iki kılıç, onun da altında Türk Deniz Kuvvetleri'ni temsilen de büyük bir deniz çapası bulunmaktadır.

Komuta kademesi

Genelkurmay Başkanlığı

Genelkurmay Başkanlığı, Türk Silahlı Kuvvetlerinin komuta merkezidir.

Türk Silahlı Kuvvetlerini komuta eden Türkiye'deki en üst düzey askeri birimdir. Savaşta Başkomutanlık görevini Cumhurbaşkanı adına yerine getirir.[11] Kuvvetlere komuta etmek, savaşa hazırlanmasında personel, haber alma, harekat, yapılanma, eğitim-öğretim ve lojistik hizmet ilkeleri ve programları Genelkurmay Başkanlığının sorumluluklarıdır.

Kara Kuvvetleri Komutanlığı

Türk Kara Kuvvetleri, Türk Silahlı Kuvvetlerinin en büyük kuvvetidir. Bünyesinde 4 Ordu, 14 Kolordu, 8 Mekanize Tümen, 11 Zırhlı Tugay, 23 Mekanize Piyade Tugayı, 15 Motorize Piyade Tugayı, 8 Komando Tugayı, 4 İnsani Yardım Tugayı, 5 Topçu Tugayı bulunur. Ayrıca Kıbrıs'ta Kıbrıs Türk Barış Kuvvetleri adı altında yaklaşık bir kolordu seviyesinde yaklaşık 60.000 Personel bulundurmaktadır. Anayasa ile tayin edilmiş olan Türkiye Cumhuriyeti'nin korunması ve kollanması ile ilgili kendisine verilen görevleri yerine getirir. Türk Kara Kuvvetindeki asker (er ve erbaş) sayısının 550.000 üstünde olduğu sanılmaktadır.

Hava Kuvvetleri Komutanlığı

Görevi başındaki Türk Hava Kuvvetleri'ne ait bir F-16 Fighting Falcon.

Türk Hava Kuvvetleri, Türk Silahlı Kuvvetlerinin en büyük 2. kuvvetidir. 1949 yılında kurulan ve şu anda envanterinde 2000'in üzerinde uçak, helikopter ve insansız hava aracı barındıran, barışta Türk Hava Sahası'nı savunan, savaşta kara ve deniz kuvvetlerine destek veren kuvvettir.

Deniz Kuvvetleri Komutanlığı

TCG Bayraktar (L-403)

Türk Deniz Kuvvetleri, Türk Silahlı Kuvvetlerinin en büyük 3. kuvvetidir. Türkiye'yi denizden gelebilecek her türlü tehditlere karşı savunmak ve ülkenin denizle alakalı menfaatlerini korumak ve kollamakla görevli kuvvettir. Deniz Kuvvetleri 27 Savaş Gemisi, 14 Denizaltı, 9 Korvet, 108 Hücumbot, 23 Füze Saldırı Gemisi, 102 Sahil Güvenlik Botu ve 21 Mayın Gemisi ile Karadeniz, Ege ve Akdenizde saygı duyulan bir askeri güçtür. Ayrıca bu kuvvet Karadeniz Ege ve Akdenizde caydırıcı bir güçtür. 55.000 aktif çalışanı ile personel sayısı bakımında dünyanın 8. büyük deniz kuvvetidir. Fakat envanter bakımından bu sıralama değişir. Bu güç, envanter bakımından 3. sıradadır.[26] Donanma Komutanlığı, Kuzey Deniz Saha Komutanlığı, Güney Deniz Saha Komutanlığı, Deniz Eğitim ve Öğretim Komutanlığı olmak üzere dört ana ast komutanlıktan oluşur.[27]

Yurt dışındaki askerî üsler

Temmuz 2018 tarihi itibarıyla Türkiye'nin kendi toprakları dışında toplam 3 bin 190 askeri personeli bulunmaktadır. Başta NATO üyeliği olmak üzere birçok uluslararası örgüte üyeliğinden doğan sorumlulukları gereği[28] yurtdışında birçok defa geçici olarak asker bulunduran Türkiye'nin üyesi olduğu örgütlere bağlı olmaksızın yurt dışında sürekli olarak bulunan tek[29] askeri üssü Kıbrıs Türk Barış Kuvvetleri'dir. Ayrıca 2015 yılında Katar'da Tarık Bin Ziyad Kışlası kurulmuştur.[30][31] Sudan Devleti'nin Sevakin Adasını Türkiye'ye devretmesinin ardından burada deniz üssü inşaatına başlamıştır.[32][33]

Ülke	Açılış	Durum	Birlik	Personel sayısı	#
KKTC	1 Ağustos 1976	Açık	Kıbrıs Türk Barış Kuvvetleri	yaklaşık 40.000
Katar	Ekim 2015	Açık	Katar TSK Kara Unsur Komutanlığı	yaklaşık 3.000	[34]
Somali	30 Eylül 2017	Açık	Özel Kuvvetler Komutanlığı	200+
Başika, Irak		Açık	Özel Kuvvetler Komutanlığı	500+	[35]
Cerablus, Suriye		Yapılıyor	Özel Kuvvetler Komutanlığı	500+	[36][37][38]

Eğitim üsleri

Türkiye'nin halihazırda kurulu ya da kurulma aşamasında olan yurt dışındaki askeri üsleri dışında Azerbaycan ve Arnavutluk'ta askeri eğitim vermek için geçici olarak kurulu askeri eğitim üsleri bulunmaktadır. 2015 yılında Irak'ın Musul şehrinde askeri eğitim vermek için askeri eğitim üssü kuruldu. Başika Kampı olarak adlandırılan askeri üsse 600 silahlı Türk askeri çıkartıldı.[39] Türkiye'nin Bosna-Hersek'te EUFOR kapsamında bulunan Fatih Sultan Mehmet Kışlası bulunmaktadır.Somali'de Türk Eğitim Merkezinde Somali ordusuna subay ve astsubay yetiştirilmektedir.[40][41]

Türk siyasetindeki rolü ve tartışmalar

TSK, iç güvenliğin tehdit altında olduğunu ifade ederek zaman zaman sivil yönetime müdahale etmiştir.[42] Bu müdahalelerde temel hukuki dayanak Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu'nun 35. maddesinde yer alan "Madde 35 - Silahlı Kuvvetlerin vazifesi; Türk yurdunu ve Anayasa ile tayin edilmiş olan Türkiye Cumhuriyetini kollamak ve korumaktır."[43] hükmü olmuştur. Ancak 12 Eylül Darbesi'nin yargılanması için hazırlanan iddianamede bu maddenin darbeye meşruiyet kazandırmayacağı ve hiçbir kanun maddesinin anayasanın üzerinde olamayacağının altı çizildi. Devlet düzeninin temel kurumlarından TBMM ve tüm hak ve özgürlükleri ortadan kaldırmak için 35. maddeyi gerekçe göstermenin hukuka aykırılığa kılıf bulma gayreti olduğu aktarıldı.

TSK 1960 ve 1980 yıllarında iki kez yönetime el koymuş, 1971 ve 1997 yıllarında ise hükûmeti istifaya zorlamıştır.

2007 yılından sonra Türk Silahlı Kuvvetlerinin bazı muvazzaf ve emekli mensupları, darbe planı ve ülkeyi kontrol atına almak amaçlı kaos planlarına ilişkin davalarla ilgili olarak yargılanmaya başlanmıştır. Bu davalar arasında Sarıkız, Ayışığı, Yakamoz ve Eldiven darbe teşebbüsü iddiaları, Balyoz darbe planı ve İrticayla Mücadele Eylem Planı, Ergenekon davaları bulunmaktadır.

Askerî kurumlar

Eğitim

Eğitim ve Doktrin Komutanlığı,[1] Deniz Eğitim ve Öğretim Komutanlığı[44] ve Hava Eğitim Komutanlığı[45] personel yetişrmekle ilgili TSK'nın barındırdığı eğitim kurumlarıdır. İlk kez 1789 yılında Osmanlı Padişahı III. Selim zamanında Harbiye-i Umumiye adıyla kurulmuş olan Askerî liseler TSK'ya subay yetiştirmekteydi. 2016 yılında alınan kararla askeri liseler kapatılmıştır.[46][47] 1848 yılında Osmanlı Padişahı Abdülmecid zamanında kurulan Harp Akademileri, Türk Silahlı Kuvvetleri'ne bağlı lisansüstü düzeyde eğitim ve öğretim veren bir eğitim kurumudur. 1898 yılında Osmanlı Padişahı II. Abdülhamid döneminde kurulan daha sonra merkezi 1948 yılında Ankara'ya taşınan Gülhane Askeri Tıp Akademisi ise Türk Silahlı Kuvvetleri'ne sağlık bilimleri alanında askeri personel yetiştirmekteydi. 15 Ağustos 2016'da alınan bakanlar kurulu kararlarına göre Gülhane Askeri Tıp Akademisi kapatılarak Sağlık Bakanlığına devredilmiştir.[48][49][50] 14 Kasım 2016'da alınan karalar doğrultusunda Kara Harp Okulu, Hava Harp Okulu, Deniz Harp Okulu ve Kara-Hava-Deniz-Bando Astsubay Meslek Yüksek Okulu Milli Savunma Üniversitesi'ne bağlanmıştır.[51][52][53][54][55][56]

Yargı

Askerî mahkemeler askerî hukuk hükmü altında olan askeri personel için ceza belirler. Genellikle askeriyede disiplin ihlalini önlemek içindir. Yine Askerî Yargıtay, Askerî mahkemeler tarafından verilen karar ve hükümlerin son inceleme merciidir. 4 Temmuz 1972 tarih ve 1602 sayılı kanunla kurulan Askerî Yüksek İdare Mahkemesi (Askerî Danıştay) ise Türkiye'de askerî idari yargı alanında faaliyet gösteren mahkemedir.2017 yapılan halk oylamasıyla Askeri Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi ve askeri mahkemeler kaldırılmıştır.[57][58]

OYAK Holding

Kısaltması OYAK olan ordu yardımlaşma kurumu 27 Mayıs darbesinden sonra[59] kurulmuş, özel hukuk hükümlerine bağlı, TSK mensuplarının yardımlaşma ve emeklilik fonudur. OYAK'ın yönetiminde sivil devlet memurlarıyla birlikte muvazzaf askerler de vardır. Temsilciler Meclisi yönetiminde hizmet veren dört general bulunur. İlk sermayesi Osmanlı Devleti'nin subayların ihtiyaçlarını karşılamak için oluşturduğu fondan 50 bin altın devredilerek oluşturulmuş[60] OYAK, kurumlar vergisinden muaf tutularak KİT'lere tanınmayan bir hak tanınmıştır. Bunu devletin OYAK'a bir katkısı olarak gören bazı kişiler bu durumun, piyasada aynı işi yapan şirketler açısından serbest rekabeti bozduğunu iddia ederler.[61]

Müzeler

Türk Silahlı Kuvvetlerinin ziyaret edilebilir üç müzesi de İstanbul'dadır. Harbiye, İstanbul'da bulunan Harbiye Askeri Müzesi 54.000 m²lik bir alan üzerinde kurulu 18.600 m²lik binasıyla bir yapılar kompleksidir. Geniş bir alana yayılan Mekteb-i Harbiye binası, Osmanlı Devleti’ne subay yetiştirmek amacıyla kurulmuş ve 1862’de inşa edilmiştir. Yine Türkiye'nin denizcilik alanında en büyük askerî müzesi İstanbul Deniz Müzesi'dir. Koleksiyonunda yaklaşık 20.000 adet eser bulunmaktadır. Deniz Kuvvetleri Komutanlığı'na bağlı olan İstanbul Deniz Müzesi Türkiye'de kurulan ilk askeri müzedir. 1897 yılında, dönemin Bahriye Nazırı Hasan Hüsnü Paşa'nın emirleri ile Tersane-i Amire'de (Osmanlı Devlet Tersanesi Kasımpaşa, İstanbul'da) küçük bir binada "Müze ve Kütüphane İdaresi" ismi ile kurulmuştur.

Yeşilköy'de askeri havalimanının bitişiğinde yer alan ve Türk hava kuvvetlerine ait uçakların sergilendiği İstanbul Havacılık Müzesi'si I. Dünya Savaşı sonunda, en eskisi 1912 yılına ait olmak üzere muhtelif milletlere ait tayyareler ile hangarlarda I. Dünya Savaşı devamınca Almanlar tarafından yapılan her tip tayyareden bir, iki ve üçer adet bulunması Hava Kuvvetleri Müfettişliği'nce bir hava müzesi kurma kararı alınmasına neden olmuştur. 16 Ekim 1985 tarihinde ziyarete açılmıştır.

Vakıflar

Er ve erbaşlardan çatışmada ölen veya herhangi bir nedenle hayatını kaybedenlerin bakmakla yükümlü oldukları yakınları ile gazi ve engelli Mehmetçiklere sosyal ve ekonomik destek sağlamak amacıyla 17 Mayıs 1982 tarihinde TSK Mehmetçik Vakfı kurulmuştur. Yine aynı amaç doğrultusunda Türk Silahlı Kuvvetleri; Elele Vakfı, Güçlendirme Vakfı, Dayanışma Vakfı, Sağlık Vakfı ve Eğitim Vakfı vardır.

Orduevleri ve Gazinolar

Orduevleri, otel ve/veya sosyal tesisler olup kullanımı subay, astsubay ve 2012 yılından itibaren uzman erbaşlara mahsustur. Tesisin tipine göre içinde otel odaları, restoran, çay ve pasta salonları, spor salonu, öğrenci etüt salonu, düğün salonu, çeşitli davet ve kokteyl salonları, çocuk oyun salonları, kadın ve erkek kuaför salonları, yüzme havuzu, sauna, fin hamamı, otopark ve kütüphane bulunabilir. Harbiye Orduevi ve Eskişehir Subay Orduevi bulundukları semtle özgünleşmiş bilinen büyük orduevlerindendir.

Askerî madalya ve nişanlar

• Savaş Takdirnamesi[62]
• TSK Şeref Madalyası[62][62]
• TSK Hizmet Övünç Madalyası[62][62]
• TSK Üstün Cesaret ve Feragat Madalyası[62][62]
• TSK Üstün Hizmet Madalyası[62][62]
• TSK Başarı Madalyası[62][62]
• TSK Liyakat Madalyası[62][62]
• TSK Şeref Nişanı[62][62]
• TSK Övünç Nişanı[62][62]
• TSK Liyakat Nişanı[62][62]

Rütbeler

Türk Kara Kuvvetleri rütbeleri

NATO Kodu	OF-10		OF-9		OF-8		OF-7		OF-6		OF-5		OF-4		OF-3		OF-2		OF-1						OF-1c
Türkiye (Değiştir)
	Mareşal		Genelkurmay Başkanı	Orgeneral	Korgeneral		Tümgeneral		Tuğgeneral		Albay		Yarbay		Binbaşı		Yüzbaşı		Üsteğmen OF-1a			Teğmen OF-1b			Asteğmen

NATO Kodu	OR-9						OR-8		OR-7		OR-6						OR-6c							OR-5						OR-4		OR-3		OR-2						OR-1
																																								İşaret Yok
	Astsubay Kıdemli Başçavuş						Astsubay Başçavuş		Astsubay Kıdemli Üstçavuş	Astsubay Üstçavuş	Astsubay Kıdemli Çavuş			Astsubay Çavuş			Astsubay Astçavuş							Uzman Çavuş						Çavuş		Uzman Onbaşı		Onbaşı						Er

Türk Deniz Kuvvetleri rütbeleri

NATO Kodu	OF-10		OF-9		OF-8		OF-7		OF-6		OF-5		OF-4		OF-3		OF-2		OF-1						OF-1c
Türkiye (Değiştir)
	Büyükamiral		Oramiral		Koramiral		Tümamiral		Tuğamiral		Albay		Yarbay		Binbaşı		Yüzbaşı		Üsteğmen OF-1a			Teğmen OF-1b			Asteğmen

NATO Kodu	OR-9						OR-8		OR-7		OR-6						(?)				OR-5		OR-4				OR-3		OR-2		OR-1
																															İşaret Yok
	Astsubay Kıdemli Başçavuş						Astsubay Başçavuş		Astsubay Kıdemli Üstçavuş	Astsubay Üstçavuş	Astsubay Kıdemli Çavuş			Astsubay Çavuş			Astsubay Astçavuş				Kıdemli Uzman Çavuş	Uzman Çavuş	Çavuş				Kıdemli Uzman Onbaşı	Uzman Onbaşı	Onbaşı		Er

Türk Hava Kuvvetleri rütbeleri

NATO Kodu	OF-10		OF-9		OF-8		OF-7		OF-6		OF-5		OF-4		OF-3		OF-2		OF-1						OF-1c
Türkiye (Değiştir)	Dengi Yok
			Orgeneral		Korgeneral		Tümgeneral		Tuğgeneral		Albay		Yarbay		Binbaşı		Yüzbaşı		Üsteğmen OF-1a			Teğmen OF-1b			Asteğmen

NATO Kodu	OR-9						OR-8		OR-7		OR-6		OR-5		OR-4				OR-3		OR-2						OR-1
																																İşaret Yok
	Astsubay Kıdemli Başçavuş						Astsubay Başçavuş		Astsubay Kıdemli Üstçavuş	Astsubay Üstçavuş	Astsubay Kıdemli Çavuş	Astsubay Çavuş	Astsubay Astçavuş					Uzman Çavuş		Çavuş				Uzman Onbaşı		Onbaşı						Er

Resim galerisi

• 
  Türk Deniz Komandoları, ortak bir tatbikatta Amerikan amfibi hücum gemisinde
• 
  Türkiye'nin de üretim projesinde bulunduğu F-35A Lightning II [63]
• 
  MİLGEM kapsamında F-511 TCG Heybeliada gemisi
• 
  IDEF '07 Savunma Fuarı'nda sergilenen Jandarmanın da kullandığı Otokar Cobra aracı
• 
  İstanbul Boğazı'nda bir sahil güvenlik botu
• 
  TR 122 topçu roketi
• 
  Türkiye'nin de üretim projesinde bulunduğu AİRBUS A400M ATLAS
• 
  Altay ana muharebe tankı
• 
  T129 ATAK
• 
  T-155 Panter kendinden tahrikli obüs topu

Kaynakça

1. "Kara Kuvvetleri Komutanlığı". www.kkk.tsk.tr. 12 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.
2. "The World Factbook - Turkey" (İngilizce). Central Intelligence Agency. 9 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2011.
3. Yetim, Fatih (3 Şubat 2020). "Dünyanın en güçlü orduları 2020 raporu: TSK 13'üncü sıraya geriledi". euronews. AFP. Erişim tarihi: 11 Ekim 2020.
4. "2020 Türkiye Askeri Gücü". Global Fire Power. 28 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2020.
5. Ergan, Uğur (6 Aralık 2015). "Kuzey Irak'ta 2 bin Türk askeri". Ankara: Hürriyet. 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2015.
6. "Barışı Destekleme Harekâtı". tsk.tr. 19 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2015.
7. "Türkiye'nin Somali'de açtığı yurt dışındaki en büyük üssü hakkında tüm merak edilenler". BBC News Türkçe. 6 Ekim 2017. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.
8. "Trends in world military expenditure, 2012 - SIPRI Publications - İngilizce". 15 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2014.
9. "TIV of arms imports to Turkey, 2008-2009". Stockholm International Peace Research Institute. 25 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2010.
10. "SSM Performance Report". Undersecretariat for Defense Industries. s. 82. 2 Mart 2012 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2010.
11. "Başkomutanlık Türkiye Büyük Millet Meclisinin manevi varlığından ayrılamaz ve Cumhurbaşkanı tarafından temsil olunur" (PDF). 25 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.
12. "Kuvvetler yapısı". Türk Silahlı Kuvvetleri. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.
13. "NATO Üye Devletleri Askeri Gücüne Göre". Global Fire Power. 28 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2020.
14. "Somali'deki Türk askeri eğitim üssü 152 mezun verdi". www.aa.com.tr. 25 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2020.
15. "Türk askeri Kosovalı çocukların yüzünü güldürdü". www.trthaber.com. 8 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2020.
16. T.C. Genelkurmay Başkanlığı Harp Tarihi Resmi Yayınları No:1 - Türk İstiklal Harbi Cilt II Batı Cephesi 6. Kısım
17. "Türk askerinin büyük kahramanlık gösterdiği Kore Savaşı, 65 yıl önce sona erdi". www.trthaber.com. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.
18. "'TSK Kore Savaşı'nda yanımızda oldu'". www.aa.com.tr. 22 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.
19. https://www.yenicaggazetesi.com.tr/service/amp/kibris-baris-harekati-46-yilinda-iste-harekatin-bilinmeyenleri-290463h.htm
20. Çalışlar, Oral (5 Eylül 2009). "En çok 'şehit' Şırnak'tan". Radikal. Erişim tarihi: 12 Şubat 2010.
21. "Türk jeti Suriye helikopterini vurdu". NTVMSNBC. 16 Eylül 2013.
22. "Suriye helikopterini Türk jetleri düşürdü!". HABERTÜRK. 16 Eylül 2013.
23. "Sınır ihlali yapan Suriye uçağı düşürüldü Milliyet.com 23 Mart 2014". 23 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2014.
24. "Suriye uçağı düşürüldü Habertürk.com 23 Mart 2014". 23 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2014.
25. Türk hava sahasını ihlal eden Rus savaş uçağı Türk F16 uçakları tarafından düşürüldü http://www.internetajans.com/bolge/tsk-sinir-ihlali-yapan-rus-jetini-vurdu-h295133.html 25 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
26. "Navy personnel (most recent) by country" (İngilizce). nationmaster.com. 22 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2010.
27. "Türk Deniz Kuvvetleri'nin görevleri". Türk Deniz Kuvvetleri. 26 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2010.
28. "Türkiye'nin Yurt Dışındaki Askeri Üsleri". Yolcuemsali.com. 7 Ekim 2014. 1 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2016.
29. "Türkiye Katar ve Somali'de Yeni Asker Üssü Kuruyor". Haberler.com. 29 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
30. "Türkiye'den Katar'da yeni askeri üs". Ahaber. 16 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.
31. "Son dakika: İşte Türkiye'nin Katar'daki askeri üssü". www.hurriyet.com.tr. 23 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.
32. Şafak, Yeni (3 Ocak 2018). "Türkiye'nin yurt dışındaki askeri üsleri! Türkiye'nin kaç tane askeri üssü var". Yeni Şafak. 3 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.
33. Şafak, Yeni (27 Nisan 2019). "Türkiye'nin Sevakin Adası anlaşması iptal mi olacak - Türkiye'yi Sudan'da kim istemiyor". Yeni Şafak. 27 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.
34. Galip Dalay (17 Haziran 2015). "Türkiye neden Katar'da askeri üs kuruyor?". Al Jazeera. 4 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2016.
35. Tolga Tanış (5 Temmuz 2016). "İşte Başika'daki Türk üssü". Hürriyet. 10 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2016.
36. "Arşivlenmiş kopya". 20 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2017.
37. "Arşivlenmiş kopya". 20 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2017.
38. "Arşivlenmiş kopya". 20 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2017.
39. Uğur Ergan. "Musul'a 600 asker". Hürriyet. 26 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
40. "TSK, Somalili subay ve astsubay adaylarını böyle eğitiyor". Sabah. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.
41. "Somali'deki Türk askeri eğitim merkezi dördüncü mezunlarını verdi". www.aa.com.tr. 7 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.
42. "Hükûmet ve TSK İlişkisi". Bianet. 5 Mart 2014. 17 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2014.
43. "Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu, Kabul Tarihi: 04 Ocak 1961". 26 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2011.
44. "Türk Deniz Kuvvetleri Komutanlığı". www.dzkk.tsk.tr. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.
45. "Hava Teknik Okullar Komutanlığı". www.hvkk.tsk.tr. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.
46. "Erdoğan: "Askeri liseler ihtiyaç kalmadığı için kapatıldı"". Yeni Çağ Gazetesi. 30 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.
47. "Erdoğan'dan 'askeri liseler' açıklaması: Kapatıldı diye propaganda yapıyorlar". Milli Gazete. 31 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.
48. "GATA'nın adı değiştirildi". www.haberturk.com. 28 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.
49. "Ankara GATA'nın ismi değişti". www.trthaber.com. 28 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.
50. "Resmi Gazete'de yayımlandı, Gülhane Askeri Tıp Fakültesi'nin adı değişti". CNN Türk. 8 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.
51. "Hava Harp Okulu Tarihçe". www.hho.edu.tr. 23 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.
52. "Askeri okullar kapatıldı, Milli Savunma Üniversitesi kuruldu - Gündem". www.hurriyet.com.tr. 19 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.
53. "Kara Harp Okulu Tarihçe". www.kho.edu.tr. 1 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.
54. "Milli Savunma Üniversitesi-Kara Astsubay Meslek Yüksekokulu Tarihçe". msu.edu.tr. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.
55. "Milli Savunma Üniversitesi-Deniz Astsubay Meslek Yüksekokulu Tarihçe". msu.edu.tr. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.
56. "Deniz Kuvvetleri Tarihçe". www.dho.edu.tr. 23 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.
57. "Askeri Yargıtay ve AYİM kaldırıldı". Milliyet. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.
58. "Hâkimler ve Savcılar Kurulu Birinci Dairesinin 28/07/2017 Tarih ve 1036, 1037 ve 1038 Sayılı Kararnameleri". www.hsk.gov.tr. 1 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.
59. "205 sayılı Yasa". 21 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2011.
60. Acar, Erkan (11 Temmuz 2006). "OYAK kapatılmalı". Zaman Turkuaz. Yeni Asya. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2008.
61. "Oyak, Brüksel'de bazılarını dehşete düşürüyor". 3 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2011.
62. "Madalya ve Nişanların Verileceği Durumlar ve Kimlere Verilebileceği". 5 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2012.
63. "NTV-MSNBC: F-35 uçakları. Ekim 31, 2006". 20 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2010.

Dış bağlantılar

• Türk Silahlı Kuvvetleri Resmî İnternet Sitesi3 Mayıs 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Diğerleri

• Global Security (İngilizce)
• Türkiye Gaziler Vakfı resmî internet sitesi