Madrid

Madrid, ([maˈð̞ɾið̞]) İspanya'nın başkenti[3] ve Madrid bölgesinin yönetim merkezi. İber Yarımadası'nın orta kesiminde yer alır. Madrid İstanbul, Londra, Berlin ve Paris'ten sonra Avrupa'nın en kalabalık beşinci şehridir.[4] İspanya Ulusal İstatistik Enstitüsü'ne (Instituto Nacional de Estadística de España) göre 2019 yılı itibarıyla şehir, 6.507.184 kişilik bir nüfusa sahiptir.[5]

Madrid
Başkent
Bayrak Mühür
Sloganlar: İspanyolca: "Fui sobre agua edificada, mis muros de fuego son. Esta es mi insignia y blasón" (On water I was built, my walls are made of fire. This is my ensign and escutcheon) [1][2]
Madrid haritası
Madrid Madrid'in İspanya'daki konumu
Ülke	İspanya
Kuruluş	9. yüzyıl
Alt idari birimler	Daraltılmış liste Centro Arganzuela Retiro Salamanca Chamartín Tetuán Chamberí Fuencarral-El Pardo Moncloa-Aravaca Latina Carabanchel Usera Puente de Vallecas Moratalaz Ciudad Lineal Hortaleza Villaverde Villa de Vallecas Vicálvaro San Blas Barajas
İdare
• Yönetici	Ana Botella (PP)
Yüzölçümü
• Başkent	10,506 km² (4.056 mil²)
• Kara	607 km² (234 mil²)
Rakım	667 m (2.188 ft)
Nüfus  (2018)
• Başkent	3,223,334
• Yoğunluk	5,293,69/km² (1.371.050/mil²)
• Kent	6,240,000
• Metropol	7.061.748
Zaman dilimi	UTC+01.00 (OAZD)
• Yaz (YSU)	UTC+02.00 (OAYZD)
Posta kodu	28001-28080
Alan kodu	34 (İspanya) + 91 (Madrid)
Resmî site www.munimadrid.es (İspanyolca) www.munimadrid.es (İngilizce)

İspanya'nın başkenti olan Madrid, İspanya Hükûmeti ve Bakanlıklarının genel merkezine ev sahipliği yapmaktadır. Bunun yanı sıra İspanya krallarının resmi ikametgahı, Genel Mahkemeler (Kongre ve Senato), Yüksek Mahkeme ve Anayasa Mahkemesi de başkent Madrid'de bulunmaktadır. Ekonomik olarak Londra, Paris ve Moskova'dan sonra Avrupa'nın dördüncü en zengin şehridir.[6] Madrid, Pekin ve Milano'dan sonra dünyanın en çok çokuluslu varlığına sahip 8. şehridir.[7][8] Şehir ayrıca uluslararası alanda, Dünya Turizm Örgütü, Uluslararası Menkul Kıymetler Komisyonları Örgütü, Iber-Amerikan Genel Sekreterliği, Uluslararası Iber-Amerika Gençlik Örgütü ve Kamu Yararı Gözetim Kurulu gibi örgütlerin genel merkezlerine ev sahipliği yapmaktadır. Şehirde çok sayıda müze bulunmaktadır. Bunların içerisinde Prado Müzesi (El Museo del Prado), dünyanın en büyük sanat galerisi olarak kabul edilmektedir.[9]

Coğrafya

Kışın Azca binalar

Zengin tarihi mirasının yanı sıra canlı bir kültür ve sanat merkezi olarak da önem taşır. Gelişmesi ve ülke ekonomisinde ağırlıklı bir rol kazanması yakın tarihlere rastlar. Metropolitan alanın yüz ölçümü 1.020 km² olup nüfusu 7 milyonu aşkındır.

Avrupa'nın en yüksek başkentlerinden biri olan Madrid, Orta Plato'nun dalgalı bir platosunda 635 m yükseklikte yer alır. Yüksek konumu ve hava kütlelerinin etkisine açık olması sebebiyle ani sıcaklık değişiklikleri sık görülür. Yaz ayları boğucu olup sıcaklık bazen 38 °C'ye kadar ulaşır. Yıllık ortalama sıcaklık 2°-24 °C arasında değişir.

Madrid'in idari hizmetleri, bankacılık ve sigortacılığa dayanan ekonomisine, ulaşım ağının merkezi olması ve turizmden kaynaklanan gelirler de önemli katkıda bulunur. II. Dünya Savaşı'ndan sonra sanayi gelişmiş, imalat sektörünün de ağırlığı artmıştır. Başlıca sanayi mamulleri arasında, demiryolu gereçleri ve traktör yapımı, dönüştürme metalurjisi, elektrikli gereçler yapımı, besin sanayii, tekstil, kimya, plastik maddeleri işleme, optik eşya, otomobil ve kamyon motoru yer alır.

Tarih

Madrycka katedra Almudena

Manzanares Irmağı'na bakan kayalık bir çıkıntı üzerinde kurulu Alhazar'ın çevresinde gelişen şehirden 932 tarihli kayıtlarda Arapça "su kanalı" anlamına gelen Macerit adıyla bahsedilir. 1083 yılında şehir Müslümanlar'dan Kastilya Krallığı'na geçti. Alhazar'ın 1466'daki depremde yıkılmasından sonra inşa edilen Orta Çağ kraliyet sarayı, şehrin gelişmesine yeni bir hız kazandırdı. 1561'de Kral Hristiyan II. Felipe İspanya'nın merkezinde olduğu için şehri başkent yapmayı uygun buldu. 1759-1788 arasındaki III. Carlos döneminde geniş cadde ve meydanların açılmasıyla planlı bir gelişme başladı. Napolyon Savaşları (1800-1815) sırasında Fransız işgali altına giren Madrid, Joseph Bonaparte'in tahta geçmesinden sonra başlayan millî ayaklanmada öncü bir rol oynadı. On dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısında şehre modern bir görünüm kazandıran planlı bir yapılaşma başladı. İspanya İç Savaşı (1936-1939) sırasında ağır bombardımanlara maruz kalan Madrid büyük bir yıkıma uğradı. Ancak bundan sonra geniş çaplı bir onarım dönemi başladı. Şehrin gelişmesi zamanla çevredeki banliyöleri de içine aldı. 1960'lardaki değişimlerde tarihi mirasa ağır darbeler indirilmekle beraber, sonraki yıllarda tarihi yapıları koruma tedbirleri alındı.

Kardeş ve "partner" şehirleri

Madrid

Madrid'in toplam 24 tane kardeş şehri var; bunlar aşağıda listelenmektedir.[10] Ayrıca Fransa'nın Paris şehri ile özel "partner" statüsünü paylaşmaktadır.

• Ankara, Türkiye
• Pekin, Çin
• Belgrad, Sırbistan
• Berlin, Almanya
• Bordeaux, Fransa
• Bogota, Kolombiya
• Brüksel, Belçika
• Karakas, Venezuela
• Havana, Küba
• Lizbon, Portekiz
• Managua, Nikaragua
• Mexico, Meksika
• New York, Amerika Birleşik Devletleri
• Nuakşot, Moritanya
• Panama, Panama
• Paris, Fransa
• Quito, Ekvador
• Rabat, Fas
• San José, Kosta Rika
• Santo Domingo, Dominik Cumhuriyeti
• Tegucigalpa, Honduras
• Trablus, Libya
• Varşova, Polonya

Kaynakça

1. "Los fuegos que conmocionaron Madrid". 20minutos.es (İspanyolca). 6 Eylül 2006. 7 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2009. (İspanyolca)
2. D. Ramón de Mesonero Romanos (1881). "El antiguo Madrid : paseos históricos-anedócticos por las calles y casas de esta villa". 23 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2009. (İspanyolca)
3. "Madrid". 24 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2009.
4. "Madrid". Indiana.edu. 10 Temmuz 2006. 12 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2009.
5. "Madrid: Población por municipios y sexo. (2881)". INE (İspanyolca). 7 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2020.
6. "España es el único país europeo que sitúa a dos ciudades entre las más ricas del mundo - Expansión.com". www.expansion.com. 26 Kasım 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2020.
7. "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 16 Ağustos 2013. Erişim tarihi: 11 Ekim 2020.
8. "/www.telecinco.es/informativos/economia". 4 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
9. COPE.es (5 Haziran 2020). "Recorremos el Museo del Prado para conocer la exposición única que ha preparado en su reapertura". COPE (İspanyolca). 19 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2020.
10. "Mapa Mundi de las ciudades hermanadas". Ayuntamiento de Madrid. 26 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.

Ayrıca bakınız

Wikimedia Commons'ta Madrid ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.

(İngilizce)

Real Madrid CF