Osmanlı alfabesi
Osmanlı alfabesi (Osmanlı Türkçesi: الفبا elifbâ), 1928'de Latin tabanlı Türk alfabesi kabul edilinceye dek Osmanlı Türkçesini yazmak için kullanılmış bir Fars-Arap alfabesi uyarlamasıdır.
Batı Türkçesi adını verilen Oğuzca; Osmanlı Türkçesi-Azerbaycan Türkçesi ile birlikte olan müşterek devresini, hemen hemen 15. yüzyılın ortalarına kadar sürdürür. Ancak bu zamandan sonradır ki, Selçuklular devrinin sonunda yer alan ve Eski Anadolu Türkçesi adı ile anılan her iki ağzın müşterek oldukları zaman görülen bazı ayrılıkların bir kısmı Osmanlı, bir kısmı da Azericede umumîleşerek 16. yüzyıldan başlamak üzere iki ağzın kesin çizgilerle ayrılmasına sebep olur. Bunun yanında her iki şivenin komşularından alınan sözcükleri, Arapça ve Farsça olanlar hariç, Azerbaycan ve Osmanlı Türkçelerinde anlaşmadan çıkacak, ikinci bir ayrılığı ortaya çıkarır.
Harfler
Elif ortada ve sonda A olarak okunur. başta A veya E olarak okunur. Vav harfi ortada ve sonda o, u, ü, ö sesleri vermek için kullanılır. Bazen de V olarak kullanıldığı olur. Güzel he sözcük içinde E harfi vermek için ve de he sesi almak için kullanılır. Sözcüğe ı, i ile başlanacaksa, elif ve Ye harfini yan yana getirilerek ı, i sesi alınır.
| Tek başına | Sözcük sonunda | Sözcük ortasında | Sözcük başında | Adı | Günümüz Türkçesiyle |
|---|---|---|---|---|---|
| ﺍ | ﺎ | — | elif | a, e | |
| ﺀ | — | hemze | ', a, e, i, u, ü | ||
| ﺏ | ﺐ | ﺒ | ﺑ | be | b |
| ﭖ | ﭗ | ﭙ | ﭘ | pe | p |
| ﺕ | ﺖ | ﺘ | ﺗ | te | t |
| ﺙ | ﺚ | ﺜ | ﺛ | se | s |
| ﺝ | ﺞ | ﺠ | ﺟ | cim | c |
| ﭺ | ﭻ | ﭽ | ﭼ | çim | ç |
| ﺡ | ﺢ | ﺤ | ﺣ | ha | h |
| ﺥ | ﺦ | ﺨ | ﺧ | hı | h |
| ﺩ | ﺪ | — | dal | d | |
| ﺫ | ﺬ | — | zel | z | |
| ﺭ | ﺮ | — | re | r | |
| ﺯ | ﺰ | — | ze | z | |
| ﮊ | ﮋ | — | je | j | |
| ﺱ | ﺲ | ﺴ | ﺳ | sin | s |
| ﺵ | ﺶ | ﺸ | ﺷ | şın | ş |
| ﺹ | ﺺ | ﺼ | ﺻ | sat, sad | s |
| ﺽ | ﺾ | ﻀ | ﺿ | dat, dad | d, z |
| ﻁ | ﻂ | ﻄ | ﻃ | tı | t |
| ﻅ | ﻆ | ﻈ | ﻇ | zı | z |
| ﻉ | ﻊ | ﻌ | ﻋ | ayın | 'a, h |
| ﻍ | ﻎ | ﻐ | ﻏ | gayın | g, ğ |
| ﻑ | ﻒ | ﻔ | ﻓ | fe | f |
| ﻕ | ﻖ | ﻘ | ﻗ | kaf | k |
| ﻙ | ﻚ | ﻜ | ﻛ | kef | k, g, ğ, n |
| ﮒ | ﮓ | ﮕ | ﮔ | gef[1] | g, ğ |
| ﯓ | ﯔ | ﯖ | ﯕ | nef, sağır kef, nazal ne[2] | n |
| ﻝ | ﻞ | ﻠ | ﻟ | lam | l |
| ﻡ | ﻢ | ﻤ | ﻣ | mim | m |
| ﻥ | ﻦ | ﻨ | ﻧ | nun | n |
| ﻭ | ﻮ | — | vav | v, o, ö, u, ü | |
| ﻩ | ﻪ | ﻬ | ﻫ | he | h, e, a |
| ﻻ | ﻼ | — | lamelif[3] | la | |
| ﻯ | ﻰ | ﻴ | ﻳ | ye | y, ı, i |
Latinizasyon (romanizasyon)
Latinizasyon genel olarak Latin alfabesi dışındaki ses sistemlerinin Latin Alfabesine çevrilmesini ifade eder.
| Osmanlıca Latinizasyon | |||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Arapça: ي | Arapça: و | Arapça: ه | Arapça: ن | Arapça: م | Arapça: ل | Arapça: ݢ | Arapça: ݣ | Arapça: ك | Arapça: ق | Arapça: ف | Arapça: غ | Arapça: ع | Arapça: ظ | Arapça: ط | Arapça: ض | Arapça: ص | Arapça: ش | Arapça: س | Arapça: ژ | Arapça: ز | Arapça: ر | Arapça: ذ | Arapça: د | Arapça: خ | Arapça: ح | Arapça: چ | Arapça: ج | Arapça: ث | Arapça: ت | Arapça: پ | Arapça: ب | Arapça: ا | Arapça: ء |
| Y | V | H | N | M | L | G | Ň | K | Q | F | Ģ | Ă | Ż | Ṫ | Ḋ | Ṡ | Ş | S | J | Z | R | Ž | D | X | Ḩ | Ç | C | Š | T | P | B | A, E | Ä,U, İ |
Başka bir versiyon ise şu şekildedir:
| Osmanlıca Latinizasyon | |||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Arapça: ي | Arapça: و | Arapça: ه | Arapça: ن | Arapça: م | Arapça: ل | Arapça: گ | Arapça: ڭ | Arapça: ك | Arapça: ق | Arapça: ف | Arapça: غ | Arapça: ع | Arapça: ظ | Arapça: ط | Arapça: ض | Arapça: ص | Arapça: ش | Arapça: س | Arapça: ژ | Arapça: ز | Arapça: ر | Arapça: ذ | Arapça: د | Arapça: خ | Arapça: ح | Arapça: چ | Arapça: ج | Arapça: ث | Arapça: ت | Arapça: پ | Arapça: ب | Arapça: ا | Arapça: ء |
| Y | V | H | N | M | L | G | Ñ | K | Ķ | F | Ģ | Ă | Ż | Ṫ | Ḋ | Ṡ | Ş | S | J | Z | R | Ď | D | X | Ḩ | Ç | C | Ť | T | P | B | A, E | Ä,U, İ |
- Š=Ť ve Ž=Ď harfleri Peltek seslerdir; dil ucu ile dişlerin arasından çıkar.
- Alfabede Osmanlıcaya Farsçadan geçen üç noktalı harflere de yer verilmiştir.
- Arapçada Osmanlıcanın aksine üç tane sesli harf vardır: Ä, İ ve U.
- Ä Harfi: Farklı dillerde veya şive ve lehçelerde, "A veya E" olarak seslendirilebilmektedir (Tersine bir gösterim de doğrudur; Ä: A+E).
- U Harfi: Farklı dillerde veya şive ve lehçelerde, "U veya Ü" olarak seslendirilebilmektedir.
- İ Harfi: Farklı dillerde veya şive ve lehçelerde, "I veya İ" olarak seslendirilebilmektedir.
- Klasik Arapçada gerçekte "I" ve "Ü" sesleri yoktur. Bunlar Osmanlıcadaki söyleyişlerde sesli harflere bitişik durumdaki sessiz harflerin kalın ve ince olmasına bağlı olarak ortaya çıkar. Örneğin; ال-خالق sözcüğünün Arapçadaki doğru telaffuzu Hálik şeklindedir. Ancak Türkçede Hálık olarak yazılıp okunduğuna sıklıkla rastlanır. Yine de bu aksana dayalı ses değişimi Arapça açısından bir aykırılık teşkil etmez. Yani aslında Arapçada böyle bir ayrım bulunmadığı halde Osmanlıcada şu durumlarla karşılaşılabilir:
- Kalın sessiz harflere bitişik sesli harfler kalın seslere kayar (A, I, U).
- İnce sessiz harflere bitişik sesli harfler ince seslere kayar (E, İ, Ü).
- Arapçada A ve E için farklı harfler yoktur. Aslında bu sesler arasında fark da bulunmaz. Bu nedenle her iki ses Ä (Æ) harfi ile karşılanır. Örneğin: Sälâ sözcüğü Arapçanın bazı şive ve lehçelerinde Salâ olarak telaffuz edilirken Türkçede Sela olarak söylenir. Aslında her iki kelime de birbirinin aynıdır. Yine de bu aksana dayalı ses değişimi Arapça açısından bir aykırılık teşkil etmez. Osmanlıcada ise Kalın sessiz harflere bitişik sesli harfler A'ya kayarken, ince sessiz harflere bitişik sesli harfler E'ye doğru kayar. Ancak bu da kesin bir kural değildir.
- Ä harfi aslında A ve E arası bir ses (Kapalı E sesi: "Ə") olmasına ve Klasik Arapçadaki orijinal telaffuz bu şekilde yapılmasına karşın Osmanlıcada aksana bağlı olarak E veya A seslerine dönüşebilir (Ä: A+E).
- Ayrıca bu seslerin uzun biçimleri de kullanılır: Â, Î ve Û.
Latinize Sesler Örnek Türkçe Uzun Örnek-1 Örnek-2 Ä A, E Yämin Yemin  Kazâ Hâlâ U U, Ü Mulk Mülk Û Mûzip Sükûn İ I, İ Sihhat Sıhhat Î Îlan Dînî
- Her ne kadar Türkçeye geçen kelimelerde I ve Ü görünse de bu sesler, Türkçe içerisinde dönüşerek ortaya çıkmıştır. Aslında Arapçada bulunmazlar.
- Arapçada O ve Ö harfleri yer almaz. Örneğin Ömer ismi gerçekte Umar olarak yazılır ve telaffuz edilir.
- Harflerin seslendirilmesi Hareke adı verilen işaretler ile yapılır. Fakat Harekelerin kullanımı neredeyse sadece Kur'an ve Arapça öğretim kitaplarına sınırlıdır. Bunlar gazete ve kitaplarda genellikle kullanılmaz.
- ث: Peltek T sesidir (Ť). Arapçadaki T harfinin peltek biçimidir. Aslında peltek S sesi ile aynıdır. Her iki peltek ses de (T̃ ve S̃) dilin dişlerin arasına değdirilmesiyle çıkarıldığı için aralarındaki farkı anlamak mümkün değildir ve hatta böyle bir fark yoktur. Örneğin: Es̃er...
- ذ: Peltek D sesidir (Ď). Arapçadaki D harfinin peltek biçimidir. Aslında Peltek Z sesi ile aynıdır. Her iki peltek ses de (D̃ ve Z̃) dilin dişlerin arasına değdirilmesiyle çıkarıldığı için aralarındaki farkı anlamak mümkün değildir ve hatta böyle bir fark yoktur. Örneğin: Z̃eka...
- ص: Vurgulu S sesidir (Ṡ). Bu harfin çeşitli dillerdeki adı Tsad (Tsade) olarak bilinir. Sert ve dolgun bir S sesi verir. Bu harf Türkçede mevcut değildir. Ancak Arapçadan Osmanlıcaya geçen kelimelerde yer alır. Örneğin: Ṡahib, Ṡadaka, Ṡabır, Ṡabun, Huṡuṡ.
- ض: Vurgulu D sesidir (Ḋ). Bu harfin adı Dzad (Dzade) olarak da telaffuz edilir. Sert ve dolgun bir Z ses verir. Bu harf Türkçede mevcut değildir. Ancak Arapçadan Osmanlıcaya geçen kelimelerde yer alır. Örneğin: Ramaḋan, Kaḋı, Kaḋa, Ḋarb, Ḋarbe, Arḋ...
- ح: Ha harfi, boğazın tam ortası sıkılarak gırtlaktan çıkarılır (Ⱨ). Örneğin: Maⱨrem (Mahrem)... Boğazdan gelen gırtlaksı, hafif boğumlu bir H sesidir. Türkçede karşılığı olmayan bu sese en uygun örneklerden birisi de Ⱨacı (Hacı) sözcüğüdür. Türkçede çoğunlukla normal H harfine kayar ve o şekilde seslendirilir.
- خ: Hı sesi boğazın gırtlağa yakın bölümünden boğazı hırıldatmak suretiyle çıkarılan bir sestir (X). Türkçedeki Xalı (Halı), Xala (Hala), Xoroz (Horoz) sözcüklerinin bu harfle yazılması doğru ses değerlerine örnek teşkil eder. Normal H sesinden biraz daha sert ve hırıltılıdır. Standart H sesi hiçbir engele takılmadan çıkarken, bu ses boğazın üst kısmında titreşir. Örneğin: Bakmak sözcüğü Azericede, ayrıca İç ve Doğu Anadoluda Baḥmaḥ şeklinde telaffuz edilir ancak kelimenin içindeki h harfleri gırtlaktan ve hırıltılı olarak çıkartılır. Çaxmax (Çaḥmaḥ; Çakmak), Yanmax (Yanmaḥ; Yanmak) gibi...
- Ṫ: Arapça'daki Dı/Tı (ط) harfinin karşılığıdır. Türkçede bulunmayan D ve T arası bir sestir. Örneğin: Ṫarık, Ṫarikat... Ancak Anadolu Türkçesinde normal D veya T harfi ile bu fark ortadan kalkmıştır. Bu harfi içeren kelimelerin büyük bir kısmı halk ağzında D ile de karşılanabilen T sesini de ihtiva eder. Örneğin, Osmanlıca'da طاش (Ṫaş: Taş/Daş), طوز (Ṫuz: Tuz/Duz)... Geçmişteki Ṫavar (Davar), Ṫamga (Damga) kelimelerinin bu harf ile yazılması halinde doğru ses değerlerine örnek teşkil eder.
- Ż: Arapçadaki Zı (ظ) sesini karşılar. Türkçede bulunmayan Z ve S arası vızıltılı bir sestir. Örneğin: Żan, Żalim, Żafer... Ancak Anadolu Türkçesinde normal Z harfi ile bu fark ortadan kalkmıştır.
- Ayın (ع) gırtlaksı bir ses olup, kesinlikle sessiz bir harftir. Türkçede bu ses yoktur. (Tükçede normal A sesi ile farkı ortadan kalkmıştır). Yeryüzündeki bazı dillerde Ayın'a benzer sesler Ă ile gösterilir. Türkçede ise Arapça'dan gelen sözcüklerde çok nadiren kesme işareti ile kullanılır. Örneğin: Măruf (Ma'ruf).
- Ayın (ع) harfinin çekimli (harekeli biçimleri) Ŭ ve Ĭ olarak gösterilir. Örneğin: Ŭmum, Ĭtır...
- Gayın (غ) hırıltılı bir G sesidir (Ģ). “Yumuşak-G” (Ğ) harfine benzer ama sert ve hırıltılıdır. Almanların gırtlaktan çıkan R harfinin taşıdığı ses değerine benzer (Ř). Uniform Türk Alfabesi'nde Ƣ harfi ile gösterilir. Batı Anadolu Türkçesinde Ğ sesine dönüşmüştür, ancak Türkiye’nin doğu bölgelerinde yaygındır. Örneğin: Doģan (Doğan). Buradaki Ğ hırıltılı olarak söylenir. Bu nedenle Yumuşak Ğ harfinini aksine Arapçada kelime başında da yer alabilir. Mesela: Ģayb (Gayb)...
- Kaf-ı Nûni (ڭ) genizden çıkarılan N ve G karışımı bir sestir (Ň, Ñ). Üç noktalı Kef harfidir. Bazen de NG/NĞ olarak öngörülür. Pek çok ağızda N veya Ğ sesine dönüşmüştür. Örneğin: İç Anadolu’da, özellikle Sivas yöresinde Saňa, Baňa, Deňiz sözcükleri. Pek çok kaynakta Tengri veya Tengiz olarak yazılan sözcükler aslında Teñri ve Teñiz şeklinde okunur.
- Q: Anadolu Türkçesindeki gırtlağa yakın olarak çıkarılan kalın K harfini gösterir. Örneğin: Qomşu (Komşu)... Bazı Türki dillerde ise yine kalın K sesine yakın olarak gırtlaktan çıkarılan kalın bir G sesini karşılar. İç Anadolu ve Doğu Anadolu ağızlarında yaygın olarak kullanılır. Azeri Türkçesinin resmi harflerinden birisidir. Arapçadaki Kaf (ق) harfini karşılar. Örneğin: Qadın (Kadın) sözcüğünün okunuşu "Gadın" şeklindedir. Baştaki G sesi gırtlaktan ve kalın bir tonla söylenir. (Kimi lehçelerde ise ve bu sese oldukça yakın olan kalın gırtlaksı bir K sesi olarak okunur ve söylenir.)
- ق harfi aslında şive veya lehçeye dayalı aksana bağlı olarak birbirine dönüşebilen iki sesi birden içerir:
- Tunus ve Cezayir Arapçasında Türkçedeki gırtlaktan söylenen G harfine benzeyen bir sesi karşılamak için üç noktalı ڨ harfi kullanılır. Bu harf Q ile karşılanır.
- Mağrip (Tunus ve Cezayir) Arapçasında kalın K sesini göstermek için noktasız Kaf (ٯ) harfi kullanılır. Bu harf (Ⱪ, Ķ) ile karşılanır.
- Aynı kaynağa yakın olarak çıkarılan ح (Ⱨ) ve ٯ (Ⱪ) harfleri Türkçede, kendilerine yakın olan diğer seslerden ayrımları en zor yapılan harfler arasındadır. Çünkü hem ses değeri hem de çıktıkları kaynak açısından bakıldığında normal biçimleri ile kalın biçimleri arasında bir yerde duran bu harfler sıklıkla iki yöne doğru kayarak kendilerine yakın seslerden farkları Türkçede ortadan kalkar.
Uzatılan Harflerin Çevrilmesi
- Düzeltme İmi (ˆ) Türkçede yalnızca sesli harflerin üzerine gelir. Harfin uzun okunmasını sağlar. Örneğin: Hala (babanın kızkardeşi) ve Hâlâ (henüz, sürekli).
Duraklanan Harflerin Çevrilmesi
- Vurgu İmi (´): Sert ve vurgulu bir söyleyiş kazandırır. Vurgu İmini tüm sessiz harflere uygulamak mümkündür. Mesela; Ý, Ć, Ś, Ź, Ŕ, Ĺ, Ń, Ḱ, Ẃ, Ḿ, Ṕ harfleri gibi... Türkçede vurgulu okuyuş ancak sessiz harflerde duraklayarak mümkündür. Böylece aslında vurgu iminin birinci işlevi olan vurgulama sağlanmış olur. Örneğin: Hać (Hacc), Haḱ (Hakk)... Böylece sessiz harflerde bir duraksama yaptırır. Örneğin: Aý Han ve Ayhan sözcüklerinin okunuşlarındaki farklılıkta olduğu gibi. Ayrıca Eḱmek ve Ekmek sözcüklerinin okunuşlarındaki farklılıklar yine örnek olarak verilebilir. Anadolu Türkçesinde kesme işareti biçiminde yabancı dillerden -özellikle Arapça'dan- gelen bazı kelimelerin aksanlı (duraklayarak) okunmasını sağlar. Burada asıl yapılan şey üzerine geldiği sessiz harfte bir duraklama sağlayıp, diğer heceye sesli harf ile başlamaktır. Örneğin: Kıt́a, Kuŕa, Meĺun... Türk Afabesinde bu kelimeleri bu biçimde yazabilmek için aksan işareti yerine, -belki de birbirlerine çok benzedikleri için- kesme işareti (‘) kullanılmıştır. Fakat Türkçede heceyi sessiz harfle bitirip sesli harfle başlamak Anadolu Türkçesinin yapısına uygun olmadığı için zaten söyleyişte de bu biçimler genelde tercih edilmez ve heceler kesintisiz düz okunur.
İnceltilen Harflerin Gösterilmesi
- Aksan İmi (ˋ): Sola yatık olarak kullanılır. Sözcüğün aksanlı olarak seslendirilmesine imkân tanır. Türkçede aksanlı okuyuş ancak bazı harflerin inceltilmesiyle mümkündür. Türkçede fonetik gösterge olarak sessiz harflerde kullanılabilir. K, G, L gibi harflerin inceltilmesini sağlar. Örneğin: Rüzg̀ar, Derg̀ah, Tezg̀ah, Yadig̀ar, G̀ah, Lal̀, Hal̀, Rol̀, Gol̀. Ancak bazı dillerde harfin ses değerini de değiştiren bir göstergedir. Türkçede ise yalnızca kelimelerdeki ses değerini göstermeye yarayan ve aslında etkisiz olan bir işarettir.
Yarı-sesli harfler
Araçada Ayn harfi Yarı-Sesli (harekesiz biçimi ise kesinlikle sessiz) bir harftir. Bu harfin Türkçeye çevirisi daima bir problem olmuştur. Çünkü Arapçayı veya Arapça seslerin çıkış yerlerini yeterince bilmeyen bir kişinin bu sesi normal A harfi zannetmesi veya karıştırması kaçınılmazdır. Bu harfin çekimli biçimleri Türkçede Kısaltma İmi ile gösterilir.
- Kısaltma İmi ( ˘ ): Harflerin kısa bir söyleyiş kazandırılarak telaffuzlarını sağlar. Sesli harflerde bu kısalık ancak gırtlaksı sesler çıkarmakla mümkündür. Bu nedenle sesli harflerde gırtlaksı sesleri temsil eden bir işaret haline gelmiştir. Çok hızlı ve kısa olarak söylenen Ă-aa, Ĭ-ıh, Hă!, Hĕ!, Hĭ!, Ăh... gibi ünlemler bu kısalığı anlamak için örnek olarak gösterilebilir. Ayrıca bu sesli harfler Arapçadaki gırtlaktan çıkarılan Ayın (ع) harfinin türevleri (çekimli / harekeli biçimleri) olduğu için gırtlaksı harfleri göstermek için de kullanılır. Örneğin: Ĭlm (İlim)...
- Ă: Romancada ve Çuvaşçada ayrıca İtelmencede ve Hantıcada yer alır. (Bu dillerde I-A arası bir sestir.)
- Ĕ: Çuvaşçada bulunur. Romanya alfabesinde 1904'te kaldırılmıştır. (Bu dillerde İ-E arası bir sestir.)
- Ĭ: Çuvaşçanın resmi olmayan Latin alfabesinde Rusçadan geçen kelimelerde kullanılır. Pinyin alfabesinde de yer alır.
- Ŭ: Belarus ve Esperanto alfabesinde bulunur. W'ye benzeyen kısa, gırtlaksı ve yarı-sesli bir U harfidir.
Türkçede Kısaltma İmi özellikle el yazısında İnceltme İmi ile karışma ihtimali nedeniyle sesli harflerde tercih edilmemiştir.
Sayılar
Eski Osmanlı hakimiyetindeki Ortadoğu ülkelerinde Arap geleneğine dayalı telefon tuşları
| Sayılar | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Arapça: ٠ | Arapça: ۱ | Arapça: ۲ | Arapça: ٣ | Arapça: ٤ | Arapça: ٥ | Arapça: ٦ | Arapça: ٧ | Arapça: ٨ | Arapça: ٩ | Arapça: ۱٠ |
| 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
Yazı biçemleri
El yazması eserleri el yazısıyla çoğaltan kimselere müstensih, bir hattat öğretmenin, aynısını yazmaları için öğrencilerine verdiği yazı örneği'ne de meşk denilir. Arap alfabesinden geliştirilen, Osmanlı Türkçesinde kullanılan yazı biçemleri:
Dîvânî
Dîvânî, sülüs ve tâlik (ta'lik) yazı şekillerini içerir. 16. yüzyılda farklı büyüklükte celî dîvânî adında idari işlerde ve Osmanlı İmparatorluğunda resmi yazışmalarda kullanılmıştır. 18. yüzyılda basitleştirilmiş ve (kırması dîvânî ) geliştirilmiş ve Osmanlı Saltanatının sonuna dek saray'da kullanılmıştır. Bir bakıma tevki[4] e, bir bakıma ta'like benzeyen son derece hareketli, karmaşık, özel bir yazı türü. (Fatih döneminde belirmiş, Yavuz döneminde gelişmiştir. Yalnız buyrultularda kullanılır.)[5]
Dîvânî el yazısı kendi altında ikiye ayrılır:
- celî dîvânî
- rik'a dîvânî
Muhakkak
muhakkak yazım
(Arapça: محقق) Arap alfabesinde geliştirilen, sülüs yazının yatkın ve yatay bölümleri daha uzun olan türüne verilen ad.[6] Önceleri sadece çok az levhalarda ve bazı besmelelerde ve Muhammed bin Abdullah isminin yazımında kullanılmış, fakat 16. yüzyıldan sonra pek kullanılmamıştır.
Nesih
nesih yazım
Arap alfabesinde geliştirilen, özellikle Osmanlılar tarafından yazmalarda kullanılan, yumuşak, köşeleri yuvarlaklaşmış, işlek bir yazı türü.[7] dür. (Arapça: نسخ, nasakha, naskh) de denilen yazı şekli 1928 yılına kadar daha çok Kur'an ve ilmî eserlerin çoğaltılmasında kullanılmıştır.
Rik'a
(Arapça: الرقعة) Arap alfabesinde geliştirilen, Nesih'in dendansız, yuvarlak ve kıvrak bir türüne verilen isim[8] olup, Osmanlı İmparatorluğunda kullanılan günlük basit el yazısı biçimidir. Onaylar genellikle rika ile yazılmıştır.
rik'a yazım
Kaynakça
- Klaus Kreiser, Christoph Neumann Kleine Geschichte der Türkei, 2009, S. 21).
- Edith G. Ambros/P. A. Andrews/Çiğdem Balim/L. Bazin/J. Cler/Peter B. Golden/Altan Gökalp/Barbara Flemming/G. Hazai/A. T. Karamustafa/Sigrid Kleinmichel/P. Zieme/Erik Jan Zürcher, Artikel Turks, in: Encyclopaedia of Islam, Brill, digitale Edition, Abschnitt II.i Languages – Introduction .
- Margarete I. Ersen-Rasch Türkische Grammatik: für Anfänger und Fortgeschrittene, S.1 Online
- Celia Kerslake Ottoman Turkish in Lars Johanson,Éva Csató The Turkic languages, S. 180
- Korkut Buğday Osmanisch, S. xvii.
- Celia Kerslake Ottoman Turkish in Lars Johanson,Éva Csató The Turkic languages, S. 179
- Celia Kerslake Ottoman Turkish in Lars Johanson,Éva Csató The Turkic languages, S. 180
- Simon Ager, Turkish Alphabet, Omniglot
- Pedersen, Thomas Таблица разных систем транслитерации османского алфавит (Ottoman Turkish) (англ.) (PDF). Transliteration of Non-Roman Scripts (4 October 2002). Архивировано из первоисточника 19 апреля 2012.
- Pihan, A. P. Notice sur les divers genres d'écriture ancienne et moderne des Arabes, des Persans et des Turcs. — Paris, 1856
Dipnotlar
- Gef harfinin diyakritik işareti çoğu zaman yazılmaz. Osmanlı Türkçesindeki "gef" harfinin tek başına veya sözcük sonundaki yazılışı aslında kef harfi ile neredeyse aynıdırı. Sadece üstten bir çizgi eklenir. Ancak mevcut kodlamalarda bu öngörülmemiş.
- Nef harfinin diyakritik işareti çoğu zaman yazılmaz.
- Lamelif de bazen bir harf yerine koyulur ancak, harf değildir. Lam ve elif harflerinin yan yana yazılmış şeklidir.
- Resmî belgelerde kullanılan bir yazı türüne verilen ad. TDK BSTS / Kitaplıkbilim Terimleri Sözlüğü 1974
- TDK BSTS / Kitaplıkbilim Terimleri Sözlüğü 1974
- TDK BSTS / Kitaplıkbilim Terimleri Sözlüğü 1974
- TDK BSTS / Kitaplıkbilim Terimleri Sözlüğü 1974
- TDK BSTS / Kitaplıkbilim Terimleri Sözlüğü 1974
- Büyük Türkçe Sözlük "Tevki" 28 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Türk Dil Kurumu
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Türk Lehçeleri Sanal Klavyesi (Osmanlıca transkripsiyon işaretlerini kapsamaktadır)
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.