Pentarşi

Pentarşi (Yunanca Grekçe: Πενταρχία, pentarhía, πέντε pénte, "beş", ve ἄρχειν arhein, "yönetmek"'ten) Doğu Ortodoks Kilisesi geleneğinde önemli yer tutan kilise yapılanması. Terim tam anlamını Doğu Roma İmparatoru I. Justinianus döneminde kazanmıştır. Bu modelde kilise patrikler tarafından yönetilen Roma İmparatorluğu'nun beş ana episkopos makamına bölünür: Roma, Konstantinopolis (İstanbul), İskenderiye, Antakya ve Kudüs.[3]

I. Justinianus dönemi Pentarşi'sine yönelik bir harita. Bugünkü Yunanistan'ın neredeyse tümü Roma'daki Kutsal Makam'ın otoritesi altındaydı. İmparator III. Leon İstanbul Rum Ortodoks Patrikhanesi'nin sınırlarını 8. yüzyılda batıya ve kuzeye çekerek genişletti.[1][2]

Pentarşi düşüncesi imparatorluktaki bu beş makamın politik ve eklesiyastik öneminden ortaya çıksa da evrensel ve özel yetkileri Roma İmparatorluğu'nun yönetim yapısına bağlıydı. Pentarşi yasal anlamda ilk kez 527-565 arası hüküm süren imparator I. Justinianus döneminde Novella 131'de ifade edilmiştir. 692'deki Quinisext Konsil bu ifadeye yasal bir tanıma getirmiş ve makamlara önemlerine göre sıralamıştır. Quinisext'ten sonra pentarşi Doğu Ortodokslukta felsefi olarak kabul edilirken Batı konsili ve pentarşi kavramını kabul etmemiştir.[4]

Tamamı Hristiyan kilisesinin önemli merkezlerinde bulunan ve Roma İmparatorluğu'nun önemli kentlerinde bulunan bu kiliselere diğer kiliseler üzerinde daha fazla otorite tanınmıştır. Roma, İskenderiye ve Antakya erken dönem Hristiyanlığın önemli merkezleriyken Konstantinopolis 4. yüzyılda imparatorluğun başkenti olması nedeniyle Roma'nın hemen arkasından ikinci makamdır. Kudüs ise erken dönem Hristiyanlıktaki öneminden dolayı seremonik bir şekilde yer kazanmıştır. Jüstinyen ve Quinisext Konsil o zamanlar güçlenen Sasani İran'ın Doğu'nun Kilisesi'ni sapkın oldukları gerekesiyle dışladı.

Kaynakça
  1. Deno John Geanakoplos, Byzantium: Church, Society, and Civilization Seen Through Contemporary Eyes (University of Chicago Press, 1984), s. 203
  2. A.P. Vlasto, The Entry of the Slavs into Christendom (Cambridge University Press, 1970 30 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., s. 308
  3. "Pentarchy". Encyclopædia Britannica. 25 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2010.
  4. "Quinisext Council" 7 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Encyclopædia Britannica
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.