İstanbul Rum Ortodoks Patrikhanesi

İstanbul Rum Ortodoks Patrikhanesi (Modern Yunanca: Grekçe: Οἰκουμενικὸν Πατριαρχεῖον Κωνσταντινουπόλεως, Oikoumenikòn Patriarcheîon Konstantinoupóleos, Modern Yunanca telaffuz: [ikumenikˈon patriarˈxion konstantinuˈpoleos]; Ekümenik Patrikhane, Fener Rum Patrikhanesi, Konstantinopolis Ekümenik Patrikhanesi ya da Rum Ortodoks Patrikhanesi[2], Ortodoks Hristiyanlığı temsil eden Doğu Ortodoks Kilisesi'ni oluşturan 14 otosefal kiliseden biri. Günümüzde İstanbul-Yeni Roma Başepiskoposu ve Ekümenik Patriği I. Bartholomeos tarafından yönetilmektedir.

İstanbul Rum Ortodoks Patrikhanesi
İstanbul Rum Ortodoks Patrikhanesi
Kurucu Andreas
Bağımsızlık 330'da Heraclea Metropolitinden
Tanınma Ortodoks
Başpiskopos İstanbul-Yeni Roma Başepiskoposu ve Ekümenik Patrik I. Bartholomeos
Yönetim İstanbul, Türkiye'nin çoğu, Aynoroz Dağı, Girit, Kuzey Yunanistan'ın bir bölümü, Oniki Adalar ve diasporadaki Rum Ortodoks Kiliseleri
Merkezi Aya Yorgi Patrikhane Kilisesi, İstanbul
Dil Fransızca, İngilizce, İspanyolca, Türkçe, Yunanca
Üyesi Türkiye'de ~5.000, Yunanistan'da ~3.800.000, diasporada ~1.500.000, Toplamda ~5.305.000
Episkoposları 125 (73 görevde, 52 unvan)
Yönetimi ABD'de 525,[1] Avustralya'da 117, Türkiye'de 6
Keşişler ~1,800 (Aynoroz)
Manastırlar 20 (ABD),[1] 32 (Aynoroz), 8 (Avustralya), 6 (Meteora)

Doğu Roma İmparatorluğu'nun başkentinde bulunması ve günümüzde de Ortodoks kiliselerinin çoğunun ana kilisesi olması nedeniyle Ortodokslukta özel bir yeri vardır. Ekümenik Patrik diğer Doğu Ortodoks episkoposları arasında "Primus inter pares" (eşitlerin birincisi) unvanını taşır ve Papa'nın aksine tamamıyla özerk olan otosefal kiliselere müdahale etmez. Buna rağmen dünyadaki yaklaşık 300 milyon Ortodoks Hristiyan'ın temsilcisi ve dini lideri olarak görülür.[3][4][5]

Tarihi

1453 yılında İstanbul'un Fethi'nden sonra, gayrimüslim olan toplumların yaşayışına dair düzenlemeler, Fatih Sultan Mehmet'in çıkardığı fermana bağlanmış, böylece Fener Rum Patrikhanesi de denilen Rum Ortodoks Patrikhanesi’nin yasal statüsü süreklilik kazanmıştır. Fermanın içeriği ise şöyledir: "Kimse, Patrike tahakküm etmesin, kim olursa olsun hiçbir kimse kendine ilişmesin, kendisi ve maiyetinde bulunan papazlar her türlü hizmetten ebediyyen muaf olsunlar, kiliseleri camiye tahvil edilmeyecektir. İzdivaç ve defin işleri, sair adat ve işleri Rum Kilise ve adetlerine göre eskisi gibi yapılacaktır."[6]

II. Gennadios'un Patrik olmasıyla, Patrikhane faaliyetlerini kentin ikinci büyük kilisesi olan Havariyun Kilisesi'nde yürütmeye başlar. O zamanlarda yaklaşık bin yaşındaki Havariyun Kilisesi'nin bahçesinde İmparator ailesinin mezarları da bulunmaktadır ve Hristiyan nüfusun azalması ve güvenlik nedeniyle 1455'te boşaltılır.

Rum Ortodoks Patrikhanesi lideri II. Gennadios ve Osmanlı padişahı Fatih Sultan Mehmed
Patrikhanedeki taht

Patrikhane Pammakaristos Manastırı'na taşınır. 12. yüzyılda II. Ioannes Komnenos'un yaptırdığı Pammakaristos Manastırı, Hristiyan göçmenlerin yerleştirildiği Çarşamba semtinde idi. Havariyun Kilisesi'ne göre daha küçük ve güvenli olan Pammakaristos, 1518'de restore ve II. Ieremias'ın patrikliği sırasında da genişletilerek yeniden inşa edildi. 1586'da, III. Murad döneminde boşaltılan kilise, 1591'de Fethiye adıyla camiye dönüştürüldü. Patrikhane, önce Fener'deki Vlah Sarayı Kilisesi'ne, 1597'de ise Ayvansaray'daki Ayios Dimitrios Kilisesi'ne taşındı.

Patrikhane, 1602'de Fener'de bulunan Ayios Yeoryios Manastırı'na yerleşti ve bu tarihten sonra faaliyetini burada sürdürdü.

II. Mehmed'in çıkardığı fermanla statüsü saptanan Rum Ortodoks patrikleri, cemaatin evlenme, cenaze gibi adetlerini özgürce uygulayabilmesini denetliyorlardı. Patrik, bir vezir statüsünde kabul edilir, kendisine divanda yer verilirdi. Maiyetindeki diğer yöneticiler ile birlikte her türlü hizmet ve vergiden muaftı. Rum cemaatine dair konuların görüşüldüğü meclise başkanlık eden patrik, hukuki ve cezai işlerde tam yetkili idi. Böylece patrik, Rum Ortodoks toplumunun tartışmasız lideri olarak, Bizans dönemindeki haklarından fazlasına kavuşmuştu.

Patrikhanedeki Aya Yorgi Kilisesi

Cumhuriyet dönemi

Rum Ortodoks kiliseleri üzerinde simgesel bir otoritesi olan İstanbul patriği, 6. yüzyıldan beri "Ekümenik Patrik" sıfatıyla dünyadaki tüm Ortodoksların ruhani lideri kabul edilir.

1856 Islahat Fermanı ile patriklerin yetkileri, dinî konularla sınırlandı. Seçim usulleri gözden geçirildi. Görev süreleri ömür boyu kılınarak sorumlu oldukları davalardaki yetkileri genişletildi. Dünya Ortodokslarının dini lideri durumundaki patrikhanenin Osmanlı Devleti zamanındaki bütün ayrıcalıklarının kaldırılarak sadece dinî işleri yerine getirmek şartıyla ve bu hususta verilen sözlere güvenilerek İstanbul'da kalmasına izin verildi. Ancak antlaşma metnine patrikhanenin statüsü hususunda tek bir hüküm konulmadı.[7]

Cumhuriyet döneminde İstanbul Rum Ortodoks Patrikhanesi’nin etkinlik alanı da sadece dinî konularla İstanbul'daki Rum cemaati ile sınırlandı. Hizmet binasının 1941'de yanması üzerine, 1989'da Yüksek Mimar Aristidis Pasadeos nezaretinde başlatılan onarım çalışmaları 1991'de tamamlandı. Patrikhane, faaliyetini hâlen yeni binasında yürütmektedir. Şu andaki Ekümenik Patrik ve İstanbul Başpiskoposu I. Bartholomeos'tur.

Ayrıca bakınız

Kaynakça
  1. Krindatch, Alexei (2011). Atlas of American Orthodox Christian Churches. Brookline, MA: Holy Cross Orthodox Press. s. 143. ISBN 978-1-935317-23-4.
  2. Ortaylı, İlber (2003). "Osmanlı Barışı", p. 14. ISBN 975-6571-50-0.
  3. Fairchild, Mary. "Christianity:Basics:Eastern Orthodox Church Denomination". about.com. 5 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2014.
  4. "The Patriarch Bartholomew". 60 Minutes. CBS. 20 Aralık 2009. 4 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2010.
  5. "Quick facts about the Ecumenical Patriarch of Constantinople". Rum Ortodoks Patrikhanesi. 4 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2011. His All Holiness Ecumenical Patriarch Bartholomew serves as the spiritual leader and representative worldwide voice of some 300 million Orthodox Christians throughout the world
  6. Sofoğlu Adnan, Fener Rum Patrikhanesi ve Siyasi Faaliyetleri, İstanbul, 1996, s.15
  7. TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 12, sayfa: 347

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.