Sakigiller

Sakigiller (Pitheciidae), Yeni Dünya maymunları grubundan bir primat familyası.

Sakigiller
Sakallı saki (Chiropotes sp.)
Bilimsel sınıflandırma
Âlem: Animalia Şube: Chordata Alt şube: Vertebrata İnfa şube: Gnathostomata Sınıf: Mammalia Takım: Primates Alt takım: Haplorrhini - (Kuru burunlu maymunlar) İnfra takım: Platyrrhini - (Yeni Dünya maymunları) Familya: Pitheciidae - (Sakigiller) Mivart, 1865
Sınıfandırma
Metne bakınız

Kırmızı uakari familyanın en büyüklerinden biridir

Güney Amerika'nın kuzeyinde ve ortasında yaşayan bu familya iki alt familyaya ayrılır; Callicebinae alt familyası sadece titi cinsini içerir, Pitheciinae alt familyası ise saki, sakallı saki ve uakari cinslerini kapsar. Familyaya 43 yaşayan türün yanında birde soyu tükenen antil maymunları dahildir.

Özellikleri

Sakigilerin boyu 23 – 57 cm arası ve çoğu türlerde kuyruk neredeyse tekrar bir o kadar uzunluktadır. Sadece uakari cinsinin kuyruğu vücudunun yarı uzunluğu kadardır. Ağırlıkları 0,5 - 3,5 Kg arası ve sık tüylü postlarının rengi siyah, gri, kahverengi ve beyaz arası değişir. Yüzleri kısmen çıplak olabilir. Tutunmak değil, sadece dengeyi sağlamak için kullandıkları kuyrukları da post ile kaplıdır.

Yayılım

Sakigiller sadece Güney Amerika'da yaşar. Çoğu türler Amazonas bölgesinde, Kolumbiya'nın güneyinden Bolivyaya ve Brezilyaya kadar varan bir alanda yaşar. Sadece titi cinsine ait birkaç tür Brezilyanın güneydoğusunda da yaşar. Çeşitli orman türlerinde yaşamaktalar; tropik yağmur ormanlarında, dağlık ve kuru ormanlarda rastlanabilirler.

Yaşam şekli

Sakigiller ağaçta yaşayan gündüz faal maymunlardır. İyi tırmanırlar ve ömürlerinin büyük bir kısmını ağaçta geçirirler. Dört ayak üzerinde yürür ve türden türe farklı miktarda atlayarak da ilerlerler.

Farklı büyüklükte gruplar içerisinde yaşarlar; titiler ve sakiler ömür boyu bir eşe sadık kalır, sakallı sakiler ve uakariler ise 50 bireye kadar üyesi olabilen gruplar içinde yaşar. Bu büyük gruplar gıda aramaya çıkıldığında daha küçük gruplara bölünür ve akşam uyumak için tekrar bir araya gelir.

Aralarında birçok farklı sesler ile iletişim kurarlar. En çok dikkati çeken sesler ince çığlıklar ve kuş ötüşünü andıran sesleridir.

Beslenme

Titiler familyanın en küçük ve en ilkel cinsidir.

Sakigiller hepçil olsalar da, beslenmelerinin büyük kısmı bitkisel gıdadan oluşur. Titi cinsi neredeyse sırf meyve ile beslenir, diğer cinsler ise sert kabuklu meyveleri ve çekirdekleri tercih eder. Bütün cinsler az bir oranda böcek ve diğer küçük hayvanlarla da beslenir.

Üreme

Sakigiller 5 - 6 ay süren bir gebelik sonrası tek bir yavru (nadir olarak ikiz) doğurur. Titi cinsinde çocuğa bakma sorumluluğu babaya aittir. Bu davranış familyanın diğer cinslerinde yoktur ama Yeni Dünya maymunlarına ait gece maymunugiller ve marmosetgiller'de de vardır. Birkaç ay sonra emzirme kesilir, ve bir iki yıl içinde yavru ergenleşir. Tutsak bireyler 25 - 35 yaşlarına kadar varır.

Sınıflandırma

Beyaz kafalı sakiler en çok tanılan saki türüdür.

Sakigiller Yeni Dünya maymunları (Platyrrhini) arasında yer alır. En yakın akrabaları örümcek maymunugillerdir (Atelidae). Familya 4 cinse ayrılan 43 yaşayan türden meydana gelmekte. Nesli tükenen antil maymunları da titi cinsinin yakın akrabaları olarak bu familyaya koyulur.

• Titi (Callicebus)
  • And titisi (Callicebus oenanthe)
  • Baptista gölü titisi (Callicebus baptista)
  • Beni titisi (Callicebus olallae)
  • Kahverengi göbekli titi (Callicebus caligatus)
  • Kahverengi titi (Callicebus brunneus)
  • Coimbra titisi (Callicebus coimbrai)
  • Koyu gri titi (Callicebus cinerascens)
  • Altın saray titisi (Callicebus aureipalatii)
  • Tasmalı titi veya yaslı maymun (Callicebus torquatus)
  • Hershkovitz titisi (Callicebus dubius)
  • Hoffmanns titisi (Callicebus hoffmannsi)
  • Lusifer titisi (Callicebus lucifer)
  • Maskeli titi (Callicebus personatus)
  • Kuzey bahya titisi (Callicebus barbarabrownae)
  • Prens Bernhard titisi (Callicebus bernhardi)
  • Rio Beni titisi (Callicebus modestus)
  • Rio Purus titisi (Callicebus purinus)
  • Kızıl göbekli titi (Callicebus moloch)
  • Kırmızı titi (Callicebus cupreus)
  • Kızılbaşlı titi (Callicebus regulus)
  • Kara titi (Callicebus lugens)
  • Kara elli titi (Callicebus medemi)
  • Kara alınlı titi (Callicebus nigrifrons)
  • Stephen Nash titisi (Callicebus stephennashi)
  • Güney bahya titisi (Callicebus melanochir)
  • Beyaz mantolu titi oder Weißer Springaffe (Callicebus pallescens)
  • Beyaz kulaklı titi (Callicebus donacophilus)
  • Beyaz kuyruklu titi (Callicebus discolor)
  • Beyaz alınlı titi (Callicebus ornatus)
• Antil maymunları (Xenotrichini) tahminen bin yıl evvel nesli tükenen bir maymun grubu:
  • Jamaika maymunu (Xenothrix mcgregori) †
  • Kuba maymunu (Paralouatta varonai) †
  • Hispaniola maymunu (Antillothrix bernensis) †
• Uakari (Cacajao) yüzlerinin çıplak olması ortak özelliklerinden biridir:
  • Kırmızı uakari (Cacajao calvus)
  • Kara yüzlü uakari (Cacajao melanocephalus)
  • Neblina uakarisi (Cacajao hosomi)
  • Aracá uakarisi (Cacajao ayresi)
• Sakallı saki (Chiropotes)
  • Beyaz burunlu saki (Chiropotes albinasus)
  • Şeytan maymunu veya Kara saki (Chiropotes satanas)
  • Kızıl belli saki (Chiropotes chiropotes)
  • Kahverengi belli saki (Chiropotes israelita)
  • Uta Hick sakisi (Chiropotes utahickae)
• Saki (Pithecia)
  • Beyaz kafalı saki (Pithecia pithecia)
  • Rahib maymunu (Pithecia monachus)
  • Çıplak yüzlü saki (Pithecia irrorata)
  • Sarışın rahib maymunu (Pithecia albicans)
  • Ekvator sakisi (Pithecia aequatorialis)

Kaynakça

• Thomas Geissmann: Vergleichende Primatologie, Springer-Verlag 2003, ISBN 3-540-43645-6
• D. E. Wilson & D. M. Reeder: Mammal Species of the World. Johns Hopkins University Press, 2005, ISBN 0-8018-8221-4

Dış bağlantılar

• Animal Diversity Web'de bilgiler23 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.