Bolivya

Bolivya ya da resmî adıyla Bolivya Çokuluslu Devleti (İspanyolca: Estado Plurinacional de Bolivia) bir Güney Amerika ülkesidir. Başkenti Sucre olup; La Paz, Cochabamba, Santa Cruz, Potosi diğer önemli şehirlerinden birkaçıdır.[7][8]

Bolivya
Estado Plurinacional de Bolivia
(ispanyolca) Bulibiya (Suyu)
Wuliwya Suyu
Bolivya Çokuluslu Devleti
Arma
Slogan
La unión es la fuerza! (Birlik kudrettir!)[1]
Millî marş
Bolivianos, el hado propicio
Başkent Sucre (anayasal)
En büyük Santa Cruz de la Sierra
Resmî diller İspanyolca, Quechua, Aymara, Guaraní, ve diğer 33 diller.[2]
Etnik gruplar
Bolivya Kızılderilileri
Hükûmet Sosyalist cumhuriyet
• Başkan
Luis Arce
• Başkan Yardımcısı
David Choquehuanca
• Bağımsızlık ilanı
6 Ağustos 1825
• Tanınma
21 Temmuz 1847
• Şu anki anayasa
7 Şubat 2009
Yüzölçümü
• Toplam
 1.098.581 km2 (424.164 sq mi) (28)
• Su (%)
 1,29
Nüfus
• 2019[3] tahminî
 11.428.245 (83.)
• Yoğunluk
 10,4/km2 (26,9/sq mi) (224.)
GSYİH (SAGP) 2019 tahminî
• Toplam
 89,018 milyar $[4] (88.)
• Kişi başına
 7.790 $[4] (123.)
GSYİH (nominal) 2019 tahminî
• Toplam
 40,687 milyar $[4] (90.)
• Kişi başına
 3.823 $[4] (117.)
Gini (2018) ▼ 42.2[5]
orta
İGE (2019)  0.718[6]
yüksek · 107.
Para birimi Boliviano (BOB)
Zaman dilimi UTC-4
Trafik akışı sağ
Telefon kodu 591
ISO 3166 kodu BO
İnternet alan adı .bo

Ülke İspanyol sömürgeciliği döneminde Yukarı Peru olarak adlandırılan bu bölgeye daha sonra Güney Amerika'yı İspanyol boyunduruğundan kurtaran Simón Bolívar'ın anısına Bolivya (Bolivar'ın ülkesi) ismi verilmiştir.

Tarihçe
Salar de Uyuni Gölü

Bolivya, 1809 yılında İspanya'ya karşı bağımsızlığını ilan etmesine karşın, İspanyol askerlerin ülkeden kovulması çok daha sonra, ancak 1825 yılında gerçekleştirilebildi.

Bağımsızlık sonrası Bolivya'daki siyasal yaşam sık sık kesintiye uğramıştır. Ülke ulusal bağımsızlığını kazandığı 1825 yılından günümüze değin 180'e yakın darbe, ondan fazla değişik anayasa ve seksen civarında cumhurbaşkanı gördü. Cumhurbaşkanlarıdan bazıları yönetimi kan dökerek ele geçirdiler ve yine aynı şekilde kaybettiler. Altı cumhurbaşkanı görev başındayken öldürüldü.

Bolivya'nın komşularıyla, özellikle Şili ve Paraguay ile olan ilişkileri istikrarsız olmuştur. 1879 yılında müttefiki Peru ile birlikte, sınır anlaşmazlıkları yaşadığı güçlü komşusu Şili'ye saldırdı. Ancak 1883'te biten Pasifik Savaşı Bolivya için tam bir yıkım oldu. Pasifik Okyanusu bölgesindeki kıyı şeridini Şili'ye kaptıran Bolivya'nın okyanus ile olan bağlantısı kesildi ve ülke bir kara devletine dönüştü. Bolivya halkı bu savaşın sonuçlarını bugün bile unutabilmiş değildir.Ülke yine bir sınır sorunu yüzünden 1932 yılında komşusu Paraguay ile savaşa tutuştu. Chaco Savaşı olarak adlandırılan bu savaş 1935 yılında, Paraguay'ın zaferi ve sınır sorununun çözülmesini sağlayan bir barış antlaşmasının imzalanması ile sona erdiğinde, Bolivya tartışmalı bölgenin ancak yüzde yirmibeşini (%25) topraklarına katabildi.

1966 senesinde Ernesto Che Guevara önderliğinde ve Küba desteğiyle başlatılan Bolivya devrim hareketinde, Guevara'nın yaklaşık elli kişiden oluşan ve ELN (Ejército de Liberación Nacional de Bolivia - Bolivya Ulusal Bağımsızlık Ordusu) adı altında eylem yapan gerilla kuvveti iyi donatılmıştı ve dağlık Camri bölgesinde Bolivya düzenli ordusuna karşı bazı başarılar elde etti. Eylül'de ise Ordu iki gerilla grubunu ve liderlerden birini öldürmeyi başardı. Daha sonraları gittikçe başarısızlığa doğru giden bu devrim girişimi, 9 Ekim 1967'da La Higuera'da Che'nin öldürülmesiyle son buldu. Ama Che'nin Bolivya da öldürülmesi bir sempatinin oluşmasına neden oldu. Bunun sonucu olarak Sosyalizme Doğru Hareket Partisinin günümüzde iktidar olmasını sağladı.

La Paz şehrinden bir görüntü.

Kaynakça
  1. "Moneda de 10 Centavos" [10 Cent Coins] (İspanyolca). Central Bank of Bolivia. 28 Nisan 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2014.
  2. "Justia Bolivia :: Nueva Constitución Política Del Estado > PRIMERA PARTE > TÍTULO I > CAPÍTULO PRIMERO :: Ley de Bolivia". bolivia.justia.com. 25 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2017.
  3. "Report for Selected Countries and Subjects". International Monetary Fund. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2020.
  4. "Report for Selected Countries and Subjects". www.imf.org. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2020.
  5. "GINI index (World Bank estimate) – Bolivia". World Bank. 11 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2020.
  6. Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. 15 Aralık 2020. ss. 343-346. ISBN 978-92-1-126442-5. Erişim tarihi: 16 Aralık 2020.
  7. "Bolivia (Plurinational State of)". Who.int. 11 Mayıs 2010. 6 October 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2010.
  8. "Bolivia (Plurinational State of)". UNdata. 2 July 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2010.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.