Türkiye'de cami mimarisi

Türkiye'de cami mimarisi 1923’te Türkiye devletinin kurulmasıyla başlayan [1] ve günümüze kadar gelen süreçte, Türkiye toprakları üzerinde süregelen camii mimarisi ve bu mimari uygulamalarla ilgili süreçleri inceler.

Türkiye'de mimarlık
Dönemler
Uygulamalar
Örgütlenme
Eğitim
Ödüller
Yapılaşma sorunları

Cumhuriyet’in ilk yılları

Cumhuriyetin ilk yıllarında devletin inşaat programları içinde yeni camilerin inşaatı önemli bir yer tutmuyordu. Bunun en önemli nedenleri Osmanlı döneminden kalan camilerin I. Dünya Savaşı ve Türk Kurtuluş Savaşı sonrası nüfusun az oluşundan dolayı yeterli olmasıydı. Ancak II. Dünya Savaşı’nın sona ermesi ve de ekonomik kalkınmanın hızlanmasıyla birlikte gerek köyden kente göçün artması, gerekse buna paralel nüfus artışı yeni camilere olan talebi arttırdı.

1950'’li yıllar ve çarpık şehirleşme

Türkiye'’de 1950'’li yıllardan itibaren hız kazanan gecekondulaşma ve çarpık kentleşme ile şehirlerin sağlıksız ve plansız bir şekilde büyümesi, bu dönemin anlayışına uygun bir camii inşa etme anlayışını da beraberinde getirmiştir. Nitelikli mimari uygulamaların da olmasına rağmen bu dönemlerde inşa edilen camiler genel olarak çağdaş mimarlık anlayışından uzak ve geçmişten gelen mimari anlayışların kötü kopyaları olarak inşa edilmişlerdir.[2]

Modern-Geleneksel anlayışının çatışmasına iki örnek: Kocatepe Camii ve TBMM Camii Kompleksi

1990’lı yıllara kadar Türkiye’de kentlerin en ön planda olan yapılarından olmalarına rağmen, camilerin inşaatında genel olarak kayda değer mimari değeri olan camiler ortaya çıkmadı. Buna en önemli iki istisna Kocatepe Camii ve TBMM Camii Kompleksi’dir. Birbiriyle sürekli tartışma içinde olan iki farklı görüş olan modern ile gelenekselliğin çatışmasının farklı sonucu olan bu iki uygulama da alanlarında Türkiye mimarlık tarihinde en önemli yapıtlardan kabul edilirler.

1967 yılında inşatına başlanan ve ancak 1987 yılında tamamlanabilen Kocatepe Camii, gelenek ile modernizmin çatışmasına iyi bir örnektir. Daha sonra Pakistan’ın başkenti İslamabad’ta Faysal Camii’nin tasarımın yapacak olan Vedat Dalokay, 1957 yılında açılan Kocatepe Camisi Projesi Yarışması'nı Doğan Tekelioğlu ile birlikte kazanmıştır.[2] 1962 yılında temelleri atılıp inşaatına başlanan ve modern üsluba sahip olan bu caminin projesi ilerleyen yıllarda camiyi yaptırılacak derneğin başkanlığı tarafından durdurulmuştur. 1967 yılında ise dernek, mimari yarışma yapılamdan doğrudan sipariş yöntemi ile, bu caminin tasarlanması görevini Hüsrev Tayla ve Fatin Uluengin’e vermiştir.[3] İlk modern tasarıma kıyasla, sonradan inşa edilen caminin üslubunun klasik Osmanlı cami üslubuna yakın olması tartışma ve eleştiri konusu olmuştur.[4][5]

1986 ile 1989 yılında arasında inşa edilen TBMM Camii Kompleksi, parçası olduğu TBMM binasının neoklasik anlayışla inşa edilmiş anıtsallığından kaçınan ve son derece modern bir cami uygulamasıdır. 1957 yılında tasarımına başlanan ve ancak 1987 yılında tamamlanabilen Kocatepe Camii’nin yarattığı modern-geleneksel; laik-dindar; modern-postmodern tartışmaları, bu cami için de yapılmış[6]; saydam kıble duvarı, minaresiz ve kubbesiz tasarımıyla bu proje olumlu veya olumsuz birçok eleştirilere maruz kalmış, oldukça tartışmaya yol açmıştır. Bu camii kompleksini tasarlayan Behruz Çinici ve Can Çinici 1995 yılında Ağa Han Mimarlık Ödülü’nü kazanmıştır.[7][8]

2000’li yıllar ve sonrası

Türkiye mimarlık tarihinde kayda değer birçok cami inşaatı gerçekleşmişse de; bunların sayısı 2000’li yıllardan sonra artmaya başlamıştır. Başarılı gösterilen örnekler arasında Ankara’da yer alan ve Erkut Şahinbaş tarafından tasarlanmış Doğramacızade Ali Sami Paşa Camii; Nevşehir’de yer alan ve Hakkı Atamulu tarafından tasarlanan Derinkuyu Park Camii; İstanbul’da yer alan ve Hüsrev Tayla tarafından tasarlanan Şakirin Camii ve Düzce’de yer alan ve Ergün Subaşı tarafından tasarlanan Akçakoca Merkez Camii gösterilebilir.[9]

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Resim galerisi

Kaynakça
  1. "Sevr ve Lozan Antlaşmalarının Başlıca İktisadi Hükümlerinin Karşılaştırılması, M. Murat BASKICI, Mülkiye Dergisi-Cilt:XXVIII-Sayı:242-s.124". 9 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2011.
  2. "Türkiye'de 20. Yüzyıl Cami Mimarisi, Doç. Dr. Kemal Kutgün Eyüpgiller, İTÜ Mimarlık Bölümü". Mimarlık Dergisi, Mimarlar Odası Genel Merkezi. 8 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2011.
  3. "Kocatepe Camisi ve İlyas Bey Camisi, Doğan Hasol". Yapı Dergisi 75, Ekim 1987. 8 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2011.
  4. ""Kocatepe Camisi'ni Yaptım ama Bu Hiçbirinin Kopyası Değil", Mayıs 2009". Arkitera.com. 23 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2011.
  5. "Modernizmin Gelenekle Uzlaşma Çabası Olarak Cami Mimarlığı, Doç. Dr. C. Abdi Güzer, ODTÜ Mimarlık Bölümü". Mimarlık Dergisi, Sayı 348. 8 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2011.
  6. "Mimarlık ve Kimlik Temrinleri- I: Türkiye'de Modern Yapı Kültürünün Bir Profili, Doç. Dr. Aydan Balamir, ODTÜ Mimarlık Bölümü". Mimarlık Dergisi, Mimarlar Odası Genel Merkezi. 19 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2011.
  7. "TBMM Camii Kompleksi". Arkitera.com. 8 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2011.
  8. "TBMM Cami (Meydan-İbadet-Kitaplık) - Behruz Çinici". Mimarizm.com. 15 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2011.
  9. "Sinan'ın torunlarından sürrealist camiler". Radikal Gazetesi. 8 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2011.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.