Teotihuacan

Teotihuacan ([teɪˌoʊtiːwəˈkɑːn]) günümüzde Kolomb öncesi Kuzey Amerika'nın en ünlü kenti olarak kabul edilmektedir. Kimler tarafından kurulduğu ve niçin aniden terk edildiği hâlen açıklığa kavuşmamış bu kadim şehrin kuruluş tarihi hakkında da farklı görüşler ileri sürülmektedir. Kentten söz eden -hiyeroglifik olmayan- hiçbir metin ve belge bulunmamaktadır. 1987 yılında UNESCO tarafından bir Dünya Mirası ilan edilmiştir.[1]

Kolomb Öncesi Dönemin Teotihuacan Şehri
UNESCO Dünya Mirası
Ay Piramidi'nden Ölüler Caddesi ve Güneş Piramidi
Konum  Meksika
Kriter Kültürel: i, ii, iii, iv v
Referans 414
Tescil 1987 (11. oturum)
Bölge Latin Amerika ve Karayipler
Güneş Piramidi
Ay Piramidi-1

Kentin kuruluşu ve adı

20. yüzyıldaki arkeolojik bulgular, Meksika’da Aztek kültüründen önce Toltekler gibi Aztekler’den daha ileri kültürlerin var olduğunu ortaya koymuştur ki, olasılıkla, Teotihuacan’ın kurucuları da bu Aztek öncesi ileri kültürlerden biridir. Kente “Teotihuacan” adı kenti terkedilmiş haliyle bulan Aztekler tarafından verilmiş olup, Nahuatl dilinde “tanrıların yaşadığı yer[2]” anlamına gelmektedir. Kentin ilk kurucularının kimler olduğu bilinmemekle birlikte, kentte sonradan Zapotekler ve Mistekler gibi Maya topluluklarının da yaşamış olduğu ve son kazılarda bulunan bir gliften kente sonradan “değerli adama yeri” adının da verilmiş olduğu anlaşılmıştır. Fakat kentten çeşitli yazıtlarda Tollan adıyla söz edilmektedir ki, bu ad yüzyıllar sonra Toltekler’in değineceği kayıp başkent Tula’nın (Nahuatl dilinde Tollan Xicocotitlan) adının bir versiyonudur. René Guénon’a göre Tula binlerce yıl önce batmış olan bir kıtadaki orijinal inisiyatik merkezin adıydı ve bu kıtadan göç etmiş olanlar, diğer kıtalarda kurduklara inisiyatik merkezlere anavatandaki merkeze ithafen bu adı vermişlerdir. Bir Aztek efsanesine göre bu kent insanların vücudunu imal eden ilahların bir araya geldikleri yerdir.Kimi efsanelerde insan soyunu imal eden ilahlar, kimi efsanelerde ise insan kılığına girerek insanlara uygarlığı öğretmiş ve göklere dönmüş bir ilah olan Tüylü yılan tasvirlerinin ilk örneklerine bu kentte rastlanır.

Sit alanı

Teotihuacan sit alanı Meksiko’nun 40 km. kuzeydoğusundaki San Juan Teotihuacan Belediyesi sınırları içinde yer almakta olup 30 km²’lik bir alanı kapsamaktadır. İlk hava fotoğrafları 1960'larda çekilen Teotihuacan’da arkeolojik kazılar 1905'te Léopold Batres ve ekibiyle başlamış, 1910’da Meksika’nın bağımsızlığının yüzüncü yılını kutlamak üzere kentteki piramitlerden en büyüğü olan Güneş Piramidi restore edilmiştir.

Yaklaşık 2.500 yıl önce 150-200.000 kişilik bir nüfusu barındırdığı sanılan kentin ana caddesi Aztekler’in verdiği adla “ölüler yolu” denilen, Güneş Piramidi, Ay Piramidi ve Quetzalcoatl Tapınağı ve ikinci derecede öneme sahip tapınak ve saraylar ile çevrelenen 1,5 km uzunluğundaki yoldur. Güney ucunda Ay Piramidi yer alan bu ana yol kuzey-güney eksenini izler. Kent sokakları Milet ve Priene’deki gibi, ızgara sistemine göre düzenlenmiştir. Güneş Piramidi Cholula Büyük Piramidi’nden sonra Amerika’nın ikinci büyük piramidi olup, 65 m. yüksekliğiyle dünyada bilinen piramitler içinde üçüncü yüksek piramit olarak kabul edilir. Piramidin taban ölçüleri 110x130 metredir. Piramidin altında, son yıllarda, bir mağarada son bulan 100 metrelik bir tünel keşfedilmiştir. Kazılarda yeşim taşından ve Wikipedia:onyx taşından yapılma buluntulara rastlanmıştır. Kentteki resimlerde diğer kimselerden daha görkemli ya da ayrıcalıklı giysilerle resmedilmiş bir kimse tasvirlerine rastlanmaması, arkeologlarda kentin bir kral yerine bir konsey tarafından yönetildiği fikrini uyandırmıştır.

Gizemleri
  • Teotihuacan kentiyle ilgili gizemlerden biri kentte yaşayanların henüz anlaşılamamış bir nedenle kenti aniden terk etmiş olmalarıdır.
  • Teotihuacan kentindeki yapıların konumları, Gize’deki piramitler gibi, Orion Takımyıldızının yerdeki yansıması olacak biçimde ve aynı zamanda, Queatzalcoatl Tapınağı’ndan hareketle gezegenlerin yerdeki yansıması olacak biçimde düzenlenmiştir.
  • Arkeologlar 1906’da Güneş Piramidi’nin belirli bir yüksekliğinde ve ayrıca tapınaklarda kara mika kaplamalarının olduğunu saptamışlardır ki, bölgeye kara mika mineralinin elde edilebileceği en yakın yer Güney Amerika kıtasındaki Brezilya’dır. Bu kara mika kaplamaları arkeologların hâlen açıklığa kavuşturamamış oldukları bir muamma oluşturmaktadır.

Galeri
  • Teotihuacan'ın coğrafik konumu
  • Ay Piramidi-2
  • Ay Piramidi-3
  • Yol kenarındaki kalıntılar
  • Ay Piramidi'nden Ölüler Yolu'nun görünüşü-2
  • Teotihuacan'da bulunan bir maske
  • Teotihuacan'da bulunan bir heykelcik
  • Teotihuacan'da bulunan, obsidyen taşından bir maske

Ayrıca bakınız

Kaynakça
  1. "Arşivlenmiş kopya". 24 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2017.
  2. Aztekler - Richard F. Townsend. Arkadaş Yayınları. s. 46.

İleri okumalar
  • Berrin, Kathleen; Esther Pasztory (1993). Teotihuacan: Art from the City of the Gods. New York: Thames and Hudson. ISBN 0-500-23653-4. OCLC 28423003.
  • Braswell, Geoffrey E. (2003). "Introduction: Reinterpreting Early Classic Interaction". Geoffrey E. Braswell (Ed.). The Maya and Teotihuacan: Reinterpreting Early Classic Interaction. Austin: University of Texas Press. ss. 1-44. ISBN 0-292-70587-5. OCLC 49936017.
  • Brown, Dale M., (Ed.) (1992). Aztecs: Reign of Blood and Splendor. Lost Civilizations series. Alexandria, VA: Time-Life Books. ISBN 0-8094-9854-5. OCLC 24848419.
  • Bueno, Christina. The Pursuit of Ruins: Archeology, History, and the Making of Modern Mexico. Albuquerque: University of New Mexico Press, 2016, ISBN 0826357318
  • Cheek, Charles D. (1977). "Excavations at the Palangana and the Acropolis, Kaminaljuyu". William T. Sanders; Joseph W. Michels (Edl.). Teotihuacan and Kaminaljuyu: a Study in Prehistoric Culture Contact. University Park: Pennsylvania State University Press. ss. 1-204. ISBN 0-271-00529-7. OCLC 3327234.
  • Coe, Michael D.; Rex Koontz (1994) [1962]. Mexico: From the Olmecs to the Aztecs. New York: Thames & Hudson. ISBN 0-500-27722-2. OCLC 50131575.
  • Coe, Michael D.; Dean Snow; Elizabeth Benson (1986). Atlas of Ancient America. New York: Facts on File. ISBN 0-8160-1199-0.
  • Cowgill, George L. (1992). "Teotihuacan Glyphs and Imagery in the Light of Some Early Colonial Texts". Janet Catherine Berlo (Ed.). Art, Ideology, and the City of Teotihuacan: A Symposium at Dumbarton Oaks, 8th and 9th October 1988. Washington, DC: Dumbarton Oaks Research Library and Collection. ss. 231-46. ISBN 0-88402-205-6. OCLC 25547129.
  • Cowgill, George (1997). "State and Society at Teotihuacan, Mexico" (PDF). Annual Review of Anthropology. 26 (1). Palo Alto, CA: Annual Reviews Inc. ss. 129-161. doi:10.1146/annurev.anthro.26.1.129. OCLC 202300854. 8 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından (PDF online reproduction) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2017.
  • Davies, Nigel (1982). The Ancient Kingdoms of Mexico. İngiltere: Penguin Books. ISBN 0-14-013587-1.
  • Heyden, Doris (1975). "An Interpretation of the Cave underneath the Pyramid of the Sun in Teotihuacan, Mexico". American Antiquity. 40 (2). Menasha, WI: Society for American Archaeology. ss. 131-147. doi:10.2307/279609. JSTOR 279609. OCLC 1479302.
  • Kaufman, Terrence (2001). "Nawa linguistic prehistory". Mesoamerican Language Documentation Project. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2017.
  • Laporte, Juan Pedro (2003). "Architectural Aspects of Interaction Between Tikal and Teotihuacan during the Early Classic Period". Geoffrey E. Braswell (Ed.). The Maya and Teotihuacan: Reinterpreting Early Classic Interaction. Austin: University of Texas Press. ss. 199-216. ISBN 0-292-70587-5. OCLC 49936017.
  • Malmström, Vincent H. (1978). "Architecture, Astronomy, and Calendrics in Pre-Columbian Mesoamerica" (PDF). Journal for the History of Astronomy. Cilt 9. ss. 105-116. 3 Kasım 2006 tarihinde kaynağından (PDF Reprinted) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2007.
  • Miller, Mary; Karl Taube (1993). The Gods and Symbols of Ancient Mexico and the Maya: An Illustrated Dictionary of Mesoamerican Religion. Londra: Thames & Hudson. ISBN 0-500-05068-6. OCLC 27667317.
  • Millon, René (1993). "The Place Where Time Began: An Archaeologist's Interpretation of What Happened in Teotihuacan History". Berrin, Kathleen; Esther Pasztory (Edl.). Teotihuacan: Art from the City of the Gods. New York: Thames and Hudson. ss. 16-43. ISBN 0-500-23653-4. OCLC 28423003.
  • Pasztory, Esther (1992). "Abstraction and the rise of a utopian state at Teotihuacan", in Janet Berlo, ed. Art, Ideology, and the City of Teotihuacan, Dumbarton Oaks, pp. 281–320.
  • Schele, Linda; Peter Mathews (1998). The Code of Kings: The Language of Seven Sacred Maya Temples and Tombs. New York: Scribner. ISBN 0-684-80106-X. OCLC 37819972.
  • Sugiyama, Saburo (2003). Governance and Polity at Classic Teotihuacan; in Julia Ann Hendon, Rosemary A. Joyce, "Mesoamerican archaeology". Wiley-Blackwell.
  • Séjourné, Laurette (1959) Un Palacio en la ciudad de los dioses, Teotihuacán, Mexico, Instituto Nacional de Antropología e Historia.
  • Séjourné, Laurette (1962) El Universo de Quetzalcóatl, Fondo de Cultura Económica.
  • Séjourné, Laurette (1966) Arqueología de Teotihuacán, la cerámica, Fondo de Cultura Económica.
  • Séjourné, Laurette (1969) Teotihuacan, métropole de l'Amérique, Paris, F. Maspero.
  • Šprajc, Ivan; Sprajc, Ivan (2000). "Astronomical Alignments at Teotihuacan, Mexico". Latin American Antiquity. 11 (4). Washington, DC: Society for American Archaeology. ss. 403-415. doi:10.2307/972004. JSTOR 972004.
  • Taube, Karl A. (2000). The Writing System of Ancient Teotihuacan. Ancient America series. 1. Barnardsville, NC: Center for Ancient American Studies. OCLC 44992821. 3 Aralık 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2017.
  • Varela Torrecilla, Carmen; Geoffrey E. Braswell (2003). "Teotihuacan and Oxkintok: New Perspectives from Yucatán". Geoffrey E. Braswell (Ed.). The Maya and Teotihuacan: Reinterpreting Early Classic Interaction. Austin: University of Texas Press. ss. 249-72. ISBN 0-292-70587-5. OCLC 49936017.
  • Weaver, Muriel Porter (1993). The Aztecs, Maya, and Their Predecessors: Archaeology of Mesoamerica (3rd bas.). San Diego: Academic Press. ISBN 0-01-263999-0.
  • Webmoor, Timothy (2007). "Reconfiguring the Archaeological Sensibility: Mediating Heritage at Teotihuacan, Mexico". Symmetrical Archaeology [2005–, collaboratory directors T. Webmoor and C. Witmore]. PhD thesis. Stanford Archaeology Center/Metamedia Lab, Stanford University. 18 Eylül 2007 tarihinde kaynağından (online digital publication) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2008.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.