Toklar, Tomarza
Toklar, Kayseri ilinin Tomarza ilçesine bağlı bir mahalledir.
| Toklar | |
|---|---|
| Ülke |
 Türkiye |
| İl | Kayseri |
| İlçe | Tomarza |
| Coğrafi bölge | İç Anadolu Bölgesi |
| Nüfus (2007) | |
| • Toplam | 388 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (UDAZD) |
| İl alan kodu | 0352 |
| İl plaka kodu | 38 |
| Posta kodu | 38960 |
Tarihçe
Toklar Köyü eski yatılı okul Cumhuriyet kutlaması
Oğuzların ( Türkmenlerin ) Avşar boyundandır.
Toklar mahallesinin 1865 tarihleri sırasında kurulduğu tahmin ediliyor
Asıl olarak Toklarda iki kabile bulunmakta biri Recepli diğeri İbrahim Beyli dir. Bugün bulunan ve dile getirilen kabile ler bu iki asil kabileden yani soydan gelmektadir gafarlar - çilaliler - beyler -avsar beyleridir - hacıbattallar bu soylar alt boydur göçmenler ise sonradan mahallesimüze gelmiş ve yerleştirilmiş bir soydur bunların hangi soya mensup oldukları ya da hangi Türk boyuna mensup oldukları bilinmiyor.
Gaffaruşağı ( Gaffarlı-gafarlar) Gafarlı Benim sülalem hakkındaki bazı bilgi kırıntıları şunlardır: Adnan Menderes Kaya, Gaffarlılar'ın bulunduğu yerler hakkında şu bilgileri bildirmiştir: Nevşehir Hacıbektaş ilçesi Kayaaltı mahalleside Gaffarlı sülalesinin olduğunu ve mahallenin Herikli Avşarı olduğunu bildirmiştir. Yine Tufanbeyli'nin Damlalı mahallesi Keçeler, Gafarlı ve Avcı adlı Avşar obaları tarafından kurulmuştur. Kayseri'nin Pınarbaşı ilçesi Kütüklüpınar mahallesinde (Avşar mahallesidür. Eski adı Karabaşlı veya Kızçıkan idi. Şimdi Akpınar oldu) Gafarlar sülalesi var. Ayrıca Avşar Söğütlü mahallesinde Gafarlı sülalesi olduğu gibi Kaman mahallesindeki Gafarlı mahallesi ve Bünyan ilçesindeki Işıklar mahallesi de ve Tomarza ilçesi Toklar mahallesinde Gafarlı sülalesindendir. Ayrıca Gafarlılar, kendilerinin Torun Avşarı olduğunu söylüyorlar.
Avşar Oğuz Kağan Destanı'na göre Oğuz Türklerinin 24 boyundan biridir. Bu boyların Bozoklar kolundan (sağ kolundan) Oğuz Kağan'ın oğlu Yıldız Han'ın dört oğlundan en büyüğü olan Avşar'ın soyundan gelir.
Avşar Adının Anlamı
Avşar boyunun adı Kaşgarlı Mahmut (XI. yy) ve Fahrettin Mübarek Şah (XIII yy) listelerinde Afşar; Reşidüddin (XIV. yy başı) ile ona dayanan Yazıcı-oğlu (XV. yy) ve Ebulgazi Bahadır Han (XVII. YY) listelerinde Avşar olarak geçer. Moğol istilasından önceki Vakayinamelerde de Avşar şeklinde rastlamak mümkündür. XIV ve XVII. Yy ’larda Anadolu’da her ikisi de gö-rülmekle beraber Avşar adı daha çok yaygındır ve telâffuz şekli zamanımız-da ülkenin her yerinde Afşar’ın yerini almıştır. Buna karşılık XVI. Yy ’dan beri İran kaynaklarında Afşar şeklinde yazılır ve halen de bu boya mensup oymak ve köylülerce Afşar olarak söylenir.
Kaşgarlı Mahmut kabile olarak diğer Oğuz boyları ile birlikte 6. sırada Afşar olarak bahseder. Reşidüddin’e göre Avşar, hükümdar çıkarmış 5 boydan (diğerleri Kayı, Yazır, Bey dili, Eymür. Bunlardan sadece Eymür Üç-Ok’lardandır) birisidir. Manası ise“çevik ve vahşi hayvan avına heves-li”dir. Yazıcı oğlu Ali’de “cüst-ü çalak ve ava, canavara ve kuşa hevesli” manasını vermektedir. Ebulgazi Bahadır Han’da manasını “işini ıldam (çabuk) işleyici” olarak verir. Çağdaş bilginlerden Wambery ise Avşar adına bir yerde “toplayıcı” diğer bir yerde ise “zaptiye neferi, mübaşir” manasını vermektedir. G. Nemeth’de Avşar’ın “Avş” fiilinden geldiğini bunun da Kırım-Kazak Türk-çe’sinde “müsaade etmek ve itaat etmek” manasına geldiğini, dolayısıyla Afşar’ın “itaatli” manasında olduğunu söylemektedir. Zeki Velidi Togan’da Avşar’ın “Avcı + er” den geldiğini söylemekte,Tomaschek’in “avş=kam” demek olduğunu ve bunun mümkün olamayacağını belirtmektedir. Z. B. Muhammedovan’a göre “avşarmak, avşarılmak” sözleri kibirli olmak ve kibirlenmek anlamındadır. Azeri lehçesinde “avşar” süt, “avşarmak” sağmak, Seyhan ağızlarında ise “yetenekli” manasında kulla-nılmaktadır. Ancak Avşar sözünde “ava hevesli” manasından başlarsak, kelime-nin kökünü “Av” sözünde aramak lazımdır. Buna göre av kökünden ( - ş - ar ) ekleri ile meydana gelmiş olması gerekir. Biz böylece Avşar’ın “av” isminden geldiğini kabul etmiş oluyoruz ki, söyleyiş ve anlama bu yönde-dir. Burada bir hususu belirtmekte fayda vardır. Eski Türkçede (f,v) sesleri yoktu ve Türkçe kökenli kelimelerde bu sesler (p,b) sesleriyle karşı-lanıyordu. (eb-ev, bermek-vermek, bar-var, öpke-öfke vb..) Bu sebeple Afşar/Avşar adı gerçekte Abşar/Apşar şeklinde olmalıdır. Avşar adının kay-nağı olan (av) sözünün aslı da (ab/ap) olmalı. Aparmak fiilinin anlamı da bu görüşü desteklemektedir. Bu açıdan bakınca Afşar ismine ilk defa M.Ö. 500’lü yıllarda rast-lanmaktadır. Artvin’in Hopa İlçesi’nin yerinde bulunan kasaba ve yakının-daki ırmak bu dönem yazarlarınca Absaros diye tanıtılmıştır. M.Ö. 508-500 yıllarında kitabını yazan Skylax buradaki kasaba ve ırmağı Apsaros, M.S. 79’da ölen Plinius Absarus, M.S. 131’de bölgeyi gezen Arrianos Apsaros diye tanıtır. Yunanca’da (c,ç,ş) sesleri olmadığından dolayı ve tekil belirten “os” son ekini çıkarınca bu kelimenin en eskiden Apşar diye söylenen Boz ok kolu Avşar olduğunu anlıyoruz. Aynı yıllarda çevre yer isimleri arasında Karkın’et (Karkın boyu), Azgur (Yazgur=Yazır boyu), Tumanis (Tuman=Duman), Kalarç’et (Kalaç=Halaç boyu), Paçan’k (Peçenek boyu) gibi yer adlarının bulunması dikkat çekicidir. Görüldüğü üzere Avşar adının manası hakkında çeşitli görüş ve a-çıklamalar var. Anadolu halk ağzında ise Avşar kelimesi değişik anlamlarda kullanılıyor.
Afşar : 1. Bir şeyin zıddı, aksi (Eskipazar - Çankırı). 2. Çabuk iş gören, çevik (Lice, Hani – Diyarbakır, Sivas, Ereğli, Ilgın, Haremi Yörükleri ve Aziziye – Konya). Afşarı / Afşar : Bel bıçağı, kama, ucu sivri bıçak (Iğdır köyleri). Afşarsız : Gelişigüzel (Bahçeli, Bor - Niğde). Avşar : 1. Cuma günü (Çaltı-Gelendost - Isparta). 2. Bir Oğuz Bo-yu (Pınarbaşı - Kayseri; Kadirli, Kozan, Saimbeyli - Adana). 3. Süvari jan-darma (Bereketli, Tavas - Denizli, Artova, Dodurga, Zile, Çamlıbel ve köy-leri - Tokat, Çakırlar - Konya). 4. Hamarat, becerikli (Cebelibereket - Ada-na, Gavurdağı - Gaziantep). 5. Yular (Gemlik - Bursa). 6. Pekmezin piş-meden önce şiddetle kaynaması (Konya). 7. Tarhana yaparken pişirilen soğan, biber ve yoğurt karışımı (Eşme civarı - Uşak). Avşara gelmemek : Memeli hayvanın sağımı güç olmak (Kars ve çevresi). Avşarlan(dır)mak / Avşarlamak : Kızdırmak, işi büyütmek, hid-detlenmek (Elmalı – Antalya). Avşar sağmak : Koyunu Avşar usulü sağmak (Kars ve çevresi). Oyşar : İri hayvan memesi (İrişli-Bayburt, Selim ve Sarıkamış - Kars). Oyşarramak : Hayvanı hızlı hızlı ara vermeden sağma (İrişli-Bayburt, Selim ve Sarıkamış - Kars).
Bunun yanında günümüzde Çuvaş Türkleri arasında “Yapşar” şek-linde bir kelime vardır ki; bu Avşar ile aynıdır. Başına bir “y” harfi eklendiği görülen kelimenin manası da “eli açık ve cömert”tir. Kazak Türkçesinde de Apsar kelimesi vardır ve anlamı “biraz delimsi,delice,atak”tır.
(Bu bölüm Adnan Menderes KAYA'nın Avşar Türkmenleri kitabından alınmıştır)
Avşar Boyunun Tarihi Avşarlar, Orta Asyada iken, Dede Korkut destanlarında Oğuzeli diye geçen Sir-Derya bölgesinde yaşamışlardı. Büyük göç ile birlikte Huzistan, Horasan yoluyla, bir grup da Irak, Suriye yoluyla Anadolu'ya gelmişler, bu arada İran, Irak Suriye, Afganistan ve Azerbaycan'a da yayılmışlardır. Avşarlar, Oğuz'un öteki torunları Kınıklar ve Kayılar gibi devlet kurmuş, büyük hükümdarlar ve sülaleler yetiştirmişlerdir. Karamanoğulları, Akkoyunlular, Aksungurlular, Özeroğulları, Sırkıntıoğulları, Karsantıoğulları, Küçük Ali Oğulları ve Kozanoğulları gibi, Avşarlardan kurulu ya da onların güçlü desteği ile yaşamış sülaleler de bulunmaktadır.
Adıyaman , Gerger beybostan seyit mahmut oymaklı ve geben bu sülalelere aittir.
İslamiyet'in kabulü ile birlikte özellikle Gazneli Mahmut zamanında Oğuzlar'a Türkmen denmeye başlanmıştır. Türkmen, müslüman olan göçebe Oğuzlar'ın ikinci adıdır.
Malazgirt Savaşı'ndan sonra, Anadolu’ya Türkmenlerle beraber göç eden Avşarlar, Anadolu Selçuklu Devleti’nin uç bölgelerine yerleştirilmişlerdi. Genel olarak, Anadolu’da yerleşim yerleri arasında Avşar adı, Kayılardan sonra ikinci sırada gelmektedir. Bu yer adları, Avşarların, Anadolu coğrafyasının fetih ve iskanında Kayılar ve Kınıklar gibi birinci derecede rol oynadıklarını göstermektedir.
Avşarlar Türk tarihinin farklı aşamalarında kendilerinden söz ettirmişlerdir. Bu aşamalar aşağıdaki maddelerde toplanabilir.
Büyük Selçuklu Devleti'nin bölünerek zayıflamasından sonra, 12. yüzyılın ilk yarısında bir süre bağımsız, bir süre de Irak Selçuklularına bağlı şekilde sürdürdükleri beylik. Büyük Selçuklu Devleti'nin kuruluşundan önce, diğer Oğuz boyları ile beraber Avşarlar da Kıpçak Çölünde yaşarlardı. 1135-1136 yıllarında, reisleri Arslanoğlu Yakup Bey kumandasında güneye inerek Huzistan’a yerleştiler. Yakup Bey’den sonra Avşarların başına Küşdoğanoğlu Aydoğdu geçti. Şumla lakabıyla anılan bu bey, Büyük Selçuklu Devleti’nin zayıflamasından faydalanarak, Huzistan’da Selçuklu hakimiyetine son verdi ise de, 1159’da Irak Selçuklu Devleti sultanı Melikşah gelerek tekrar Huzistan’a hakim oldu. Bu devrede, Şumla da Melikşah’ın hizmetine girdi. 1194 yılında, Abbasi halifesi En-Nasır li-Dinillah, veziri İbn-ül-Kassab kumandasında Huzistan bölgesine bir ordu gönderdi. İbn-ül-Kassab, Huzistan’ın başşehri Tuster’i ve birçok kaleleri zaptettikten sonra, Şumla’nın ailesini ve çocuklarını toplayıp Bağdat’a götürdü. Böylece Huzistan’daki, Avşar Şumla ve oğullarının hakimiyeti sona erip, ülke, halifenin topraklarına katıldı.
Çeşitli kaynaklar, Karamanoğulları Beyliğini kuran ailenin, Avşar boyuna mensup olduğu belirtmektedir. Germiyanoğulları Beyliği Avşar boyundandır. İran tarihi ve dolaylı şekilde de Osmanlı tarihi üzerinde önemli rol oynayan Avşarlar ise Anadolu’ya 13. yüzyılda göç edenlerdir. Bu ikinci göç hareketi sırasında Anadolu’ya gelen Avşarların bir bölümü, daha sonra Akkoyunlu Devleti'nin kuzeybatı İran’ı ele geçirmesi üzerine, Mansur Bey önderliğinde İran’a giderek Huzistan’a yerleşmiştir. Anadolu’da kalanlar ise; daha çok Malatya ve Doğu Anadolu’da bulunuyorlardı.
Kalanlardan büyük bir bölümü, Osmanlı Devleti ile Anadolu Türklüğü arasında büyük bir mücadeleye ve Türklerin Anadolu'dan kısmi bir tersine göç hareketine sahne olan ve 16. yüzyılın başlarında yine İran’a göçerek Urmiye’den Herat’a kadar olan geniş bir bölgede yerleşmişlerdir. Safevi hükümdarı I. Şah İsmail bu Avşarları özellikle Horasan sınırını korumakla görevlendirmiştir. Daha sonra, 1736'da Nadir Şah bu Avşar boyları ile Afşarlar hanedanını kurmuştur.
İran Afşarları; Mansur Bey Afşarları, İmanlu Afşarları, Alplu Afşarları, Usalu Afşarları, Eberlu Afşarları olmak üzere, başlıca beş büyük obaya ayrılmaktaydı.
Safeviler'in zayıfladığı bir dönemde, Afşarların lideri Nadir; Afşar, Celayir ve diğer Türkmenleri etrafında toplamış ve Şah II. Tahmasp’ın hizmetine girmiştir. İran topraklarından Afganları çıkarınca, nüfuzu artmış, II. Tahmasp’ı tahttan indirerek yerine III. Abbas’ı şah yapmiştır. Kendisini de saltanat vekilliğine getirmiştir. 1736’da da kendi şahlığını ilan etmiştir. 1737’de Hindistan seferine çıkarak Delhi’ye kadar ilerlemiştir. Bir suikasttan sonra, idareyi sertleştiren Nadir Şah, Afşar ve Kaçar Beyleri tarafından öldürülmüştür. Horasan’ı yöneten torunu Şahruh’un ölümünden sonra, İran'da Avşar egemenliği sona ermiştir.
İran Afşarları, günümüzde, Urmiye gölünün kuzey batısında Hemedan, Kirmanşah, Nişabur, Kerman’ın güneyinde dağınık halde yaşamaktadırlar.
Avşarlar, nihayet, 18. yüzyıl ve 19. yüzyılda ve özellikle Anadolu'nun güney bölgelerinde Bozdoğan, Melemenci, Sırkıntı, Kırıntı, Karsantı, Cerit gibi Türkmen boylarıylaOsmanlı Devleti'nin iskan politikasına karşı Dadaloğlu tarafından ölümsüzleştirilmiş direnişleri ile de kendilerinden söz ettirmişlerdir.
Anadolu Avşarları'nı iki gruba ayırmak mümkündür. Birinci grup, Selçuklular zamanından itibaren Anadolu'nun çeşitli illerine dağılmış, çok eskiden yerleşik hayata geçmiş olan gruptur. Germiyanoğlulları, Karamanoğulları gibi.
İkinci grup ise, 1865 yılına kadar, güney Anadolu'da göçebe hayat sürmekte iken, bu tarihten sonra yerleşik hayata geçen Avşarlardır.
Türklerin tarihi coğrafyası içinde pek çok yer bu ismi taşımaktadır. Ayrıca yaygın bir soyadı olarak günümüze kadar gelmiştir. Günümüzde yerleşik olmalarına rağmen, bir kısmı, adetlerini halen devam ettirmektedirler. Bugün Kayseri’nin Sarız ve Pınarbaşı ilçelerine bağlı çok sayıda köy ile, Pınarbaşı'nın Pazarören beldesi ve bu belde çevresindeki köylerinden pek çoğu, Kayseri ilçesi ve Tomarza’nın Toklar beldesi çevresindeki köylerin yarıdan fazlasında Avşarlar yaşamaktadır. Ayrıca Adana’ya bağlı Mağara ilçesi köylerinden Ayvad ve Ağdaşalanı köyleri de, Avşarlar tarafından iskân edildiği gibi, Çukurova’da mevcut bazı Avşar köylerinden başka, Kastamonu, Bolu, Muğla, Denizli, Isparta ve Antalya, Çorum ( Örn. Çorum ili Kargı ilçesi Avşar Köyü ) yörelerinde pek çok Avşar köy adına rastlanır.
Coğrafya
Kayseri il merkezine 80 km, Tomarza ilçesine 24 km uzaklıktadır.
<nowiki>== Nüfus ==
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2018 | 230 |
| 2017 | 222 |
| 2016 | 231 |
| 2015 | 248 |
| 2014 | 252 |
| 2013 | 262 |
| 2007 | 388 |
| 2000 | 418 |
| 1997 | 443 |
Dış bağlantılar
Gerger yukarı dağ kale mezraları Oğuzların Avşar boyundandır. Soyisimleri Sağmak olanlar bu boya aitlerdir ve eski osmanlıca dilini konuşurlar .