Zabriskie Noktası
Zabriskie Noktası, 1970 ABD yapımı dramatik filmdir. Özgün adı Zabriskie Point tir.
| Zabriskie Noktası | |
|---|---|
| Zabriskie Point | |
 "Zabriskie Noktası" (Zabriskie Point) filminin sinema afişi | |
| Yönetmen | Michelangelo Antonioni |
| Yapımcı | Carlo Ponti |
| Senarist | Michelangelo Antonioni |
| Müzik | Pink Floyd |
| Görüntü yönetmeni | Alfio Contini |
| Kurgu |
Franco Arcalli Michelangelo Antonioni |
| Stüdyo | MGM |
| Dağıtıcı | MGM |
| Cinsi | Sinema filmi |
| Türü | Dram |
| Renk | Renkli (Metrocolor) |
| Yapım yılı | 1970 |
| Çıkış tarih(ler)i |
9 Şubat 1970, ABD Nisan 2008, 27. Uluslararası İstanbul Film Festivali |
| Süre | 110 dakika |
| Ülke |
 ABD |
| Dil | İngilizce |
| Bütçe | 7.000.000 $ |
| Hasılat | 891.918 $ (ABD, 1971) |
| Diğer adları | Zabriskie Noktası (Türkiye) |
İtalyan sinemasının yaratıcı yönetmenlerinden ve modern sinemanın öncüsü Michelangelo Antonioni'nin senaryosunu kendi hikâyesinden yazıp yönettiği "Zabriskie Noktası" onun ABD'de yaptığı ilk ve tek filmidir. Antonioni çekimlerinin tamamını ABD'de yaptığı filmini İngilizce çekmiştir. Senaryonun yazılmasında aralarında Sam Shepard'ında bulunduğu kalabalık bir ekip Antonioni'ye yardımcı olmuştur.[1]
Yapımcılığını MGM adına Carlo Ponti'nin üstlendiği filmde, sinemada hiç tanınmamış oyunculara rol verilmiştir. Filmin tek tanınmış oyuncusu Amerikalı Rod Taylor'dır. Ayrıca o tarihte henüz sinemada ünlenmemiş olan aktör Harrison Ford'un da filmde çok küçük bir rolü vardır. Filmin psychedelic rock türündeki müzikleri için Pink Floyd ve Jerry Garcia bizzat stüdyoya girmişlerdi. Filmde ayrıca The Grateful Dead, Kaleidoscope, The Rolling Stones, John Fahey, The Youngbloods ve Patti Page gibi efsane müzisyenlerin ve grupların parçalarına yer verilmiştir. Aynı yıl filmde kullanılan tüm bu parçalar tek bir albümde toplanarak filmin soundtrack albümü olarak piyasaya verilmiştir. Albüm filmle aynı adı taşıyordu.[2][3]
Amerikan toplumuna Avrupalı bir yönetmenin gözlüğüyle bakan Antonioni, "Zabriskie Noktası" nda 1960'ların sonundaki Amerika'nın epik bir portresini çizer. Filminin temasını ‘68 sonrası rüzgârlarının getirdiği düzen karşıtlığı ve Amerikan karşıtlığı kültürüne, hippi felsefesi ve nihilizmine dayandıran yönetmen filmi Amerikan üniversitelerinden birinde bir grup eylemci öğrencinin katıldığı "forum" sahnesiyle başlatır. Film en çok da finalde yer alan çarpıcı orji sahnesi ve patlama sahneleriyle zihinlere kazınmıştır.
Cinayeti Gördüm (Blowup) gibi bir başyapıtının hemen ardından gelmesine rağmen gösterime çıktığında "Zabriskie Noktası" sert eleştirilere uğramış, eleştirmenleri ikiye bölmüş ve gişede başarısızlığa uğramıştı. Hattâ bazı anketlerde "tüm zamanların en kötü 50 filmi" listesinde bile gösterilmişti. Ayrıca Antonioni'nin herkesçe bilinen Marksist eğilimi ve filmin Amerikan karşıtı içeriğinden dolayı çekimler sırasında film ekibi FBI tarafından çok sıkı takibe alınmıştı.[3]
"Zabriskie Noktası", 5-20 Nisan 2008 tarihleri arasında düzenlenen 27. Uluslararası İstanbul Film Festivali çerçevesinde, dünyanın siyasal ve kültürel manzarasını büyük ölçüde etkileyen olayların meydana geldiği 1968 yılının 40. yıldönümü vesilesiyle düzenlenen "'68 ve Mirası" adlı özel bölümde benzer filmlerle birlikte gösterildi.[4][5]
Konusu
"Zabriskie Noktası", Amerikan üniversitelerinden birinde bir grup eylemci öğrencinin katıldığı bir "forum" sahnesiyle başlar, sözde belgesel bir film tarzında yapılmış çok yakın çekimler üniversite öğrencilerini gündemlerindeki politik konuları hararetle tartışırlarken gösterir. Filmin kahramanlarından biri olan Mark (Mark Frechette) bu tartışmalardan biraz sıkılmış gibidir ve forumdan ayrılır. Tam kampüsü terkedecekken okulda devam eden öğrenci eylemine müdahele etmek üzere gelen polislerden biri öldürülür (Mark'ın da bir tabancası vardır ve onun ateş edip etmediği seyirci tarafından anlaşılmaz). Suçlanmaktan korkan Mark iki kişilik küçük bir uçak çalarak çöle doğru uçar.
Çöle iniş yapan Mark burada "Zabriskie Noktası" adı verilen çölleşmiş bir sit alanında Daria (Daria Halprin) adlı bir kızla tanışır. 1950 model bir otomobille seyahat eden Daria iş adamı Lee Allen (Rod Taylor)'ın esrarkeş sekreteridir. Birbirlerine ilgi duymaya başlayan bu iki genç çorak arazide kendi iç dünyalarını keşfedecekleri bir yolculuğa çıkarlar. Geldikleri metropole hiç benzemeyen hattâ bu dünyadanmış gibi bile gözükmeyen, hiçbir canlının yaşamadığı bu garip doğa parçasında biraz vakit geçirirler, yuvarlanırlar, sevişirler, esrar içerler vb. Onlar çölde aşk yaparken nereden çıktığı belli olmayan (hayal mi görmüşlerdir?) kalabalık bir grup hippi de çölde onlarla birlikte topluca sevişirler, toza toprağa bulandıkları bu garip sevişme ritüeli adeta onların doğanın bağrına karışmaları isteklerini sembolize eder.
Sonra Mark hippi kültürünün renkleriyle boyadıkları uçağı havaalanına geri götürür, ancak burada tertibat almış polisler tarafında vurularak öldürülür. Daria ise patronunun çölün ortasına yaptıdığı lüks villasına gelir. Burada patronunun bazı işadamlarıyla yaptığı toplantıda şahit olduğu çölle ilgili yatırım planları canını sıkmıştır. Dışarı çıkar, bu sırada villada büyük bir patlama meydana gelir (Belki de Daria hayal görmüştür, patlama hiç olmamıştır). Daria arabasına biner ve uzaklaşır.
Temalar
"Zabriskie Noktası", tıpkı ondan bir yıl önce çevrilen Denis Hopper filmi Easy Rider (1969) gibi, birbiriyle çatışan iki farklı dünyayı sembolize eder. Easy Rider'ın final sahnesinde kamera geriye doğru kaydıkça bir yanda uzayıp giden asfalt, hemen öbür yanında da ona paralel olarak sakin sakin akan nehir gözler önüne serilir. O filmin başrol oyuncusu Peter Fonda'ya göre birbirine paralel seyreden bu iki yapı, insanla doğa, yaşlıyla genç, özgürlükle baskıcılık arasındaki farklılıkları temsil eder. Özgür yaşamayı seçmiş hippilerle baskı altındaki toplum arasındaki kültürel çatışmayı anlatır.
Aynı şekilde "Zabriskie Noktası" nda da bu farklılıklara vurgu vardır. Easy Rider'daki nehir-asfalt metaforunda olduğu gibi Antonioni filmi birbirinden oldukça farklı iki zıt mekânda çekmiştir. Bunlardan ilki kapitalist dünyanın tüm olumsuzluklarıyla hissedildiği, devasa reklâm tabelalarının neredeyse insanların gözüne sokulduğu, sürekli polislerin ortalarda gözüktükleri huzursuz şehir sahneleridir. Diğer mekân ise insanların pek az görüldüğü uçsuz bucaksız çöl sahneleriyle, neredeyse bitkilerin bile yaşamadıkları Ölüm Vadisi sahneleridir.
Filmin son sahnesinde çöldeki ultra lüks villanın patlamasının değişik açılardan defalarca tekrar tekrar gösterilmesi, patlamanın fantastik bir montajla her tekrarlanışında biraz daha yavaşlayan bir çekimle kameranın nesnelere daha da yaklaşması ve bu sırada Pink Floyd'un fonda işitilen müziği eşliğinde havada uçuşan ve filmin karşı olduğu düzene ait sembolik her nesnenin parçalanırken yakın çekimle gösterilmesi, kapitalizmin, sanayileşmenin, yozlaşmış eğitim sisteminin, tembel burjuvazinin filmin kahramanlarından Daria'nın hayâlinde yerle bir olmasını temsil ediyor. Daria bütün bunları sadece hayal ediyor, patlama gerçekten olmuyor ama Daria yeni bir hayata başlama umuduyla dönüyor ve arabasına binip gidiyor.[6]
Filmin adı nereden geliyor
Film adını, çekimlerinin büyük kısmının gerçekleştirildiği, ABD'nin Kaliforniya eyaletindeki Ölüm Vadisi Ulusal Parkı içerisinde yer alan 'Zabriskie Point' adlı kurumuş bir göl yatağından alır. Ölüm Vadisi bile daha oluşmadan çok önce burada bulunan bir göl yaklaşık 5 milyon yıl önce kurumuş, daha sonra da yer hareketleriyle yükselen kuru gölün tabanı bugünkü çorak görünümlü arazi yapısını oluşturmuştu. Genelde canlıların pek yaşayamadığı bu çorak göl tabanında bolca bulunan boraks mineralini çıkartan şirketin ikinci başkanı yüz yıl önce buraya kendi ismini vermişti.[7]
Oyuncu kadrosu
| Oyuncu | Rolü |
|---|---|
| Mark Frechette | Mark |
| Daria Halprin | Daria |
| Paul Fix | Kafe Sahibi |
| G.D. Spradlin | Lee'nin Ortağı |
| Bill Garaway | Morty |
| Kathleen Cleaver | Kathleen |
| Rod Taylor | Lee Allen |
| Harrison Ford | Polis merkezinde gözaltındaki genç |
Filmin müziği
- Filmin soundtrack albümü hakkında detaylı bilgi için ilgili madde: Zabriskie Point (albüm)
Filmin özgün müziğini İngiliz psychedelic rock topluluğu Pink Floyd ve Amerikalı rock şarkıcısı ve gitaristi Jerry Garcia bestelemiştir. Filmin müziği için yönetmenle birlikte stüdyoya girmiş olan Pink Floyd grubunun bazı elemanları, sonradan yaptıkları bazı yorumlarda Michelangelo Antonioni'yle çalışmanın ve onu menun etmenin çok zor olduğunu belirtmişlerdi.[3] Filmde ayrıca The Grateful Dead, Kaleidoscope, The Rolling Stones, John Fahey, The Youngbloods ve Patti Page gibi efsane müzisyenlerin ve grupların parçalarına da yer verilmiştir.
Kaynakça
- http://www.imdb.com/title/tt0066601/fullcredits#writers
- http://www.allmovie.com/work/zabriskie-point-56101
- http://www.imdb.com/title/tt0066601/trivia
- http://www.timeoutistanbul.com/s359/film/68_ve_mirasi%5Bölü/kırık+bağlantı%5D
- http://kultur.sabah.com.tr/dosya/dosya-4473.html%5Bölü/kırık+bağlantı%5D
- http://www.regrettablesincerity.com/?p=3110
- http://en.wikipedia.org/wiki/Zabriskie_Point
Dış bağlantılar
- IMDb'de Zabriskie Point
- allmovie.com'da "Zabriskie Point"
- Roger Ebert'in eleştirisi (İngilizce)
- Filmin analizi (İngilizce)
