Kaliforniya
Kaliforniya veya California (İngilizce: California), ABD'nin batı yakasında yer alan ve ülkenin en kalabalık eyaletidir. 2019 yılı nüfus sayımlarına göre, 39.893.818 kişilik nüfusa sahip olan Kaliforniya'yı, 20.851.820 kişi ile Teksas, 18.976.457 kişi ile New York ve 15.982.378 kişi ile Florida izler.
| |||||
 | |||||
| Amerika Birleşik Devletleri'nin eyaletleri | |||||
| Başkent | Sacramento | ||||
| En büyük kent | Los Angeles | ||||
| Vali | Gavin Newsom (D) | ||||
| Senatörler | Dianne Feinstein (D) Alex Padilla (D) | ||||
| Alan | |||||
| -Toplam Alan | 410.000 km² | ||||
| - Kara | 404.298 km² | ||||
| - Su | 20.047 km² (4,7%) | ||||
| Nüfus (2000) | |||||
| - Toplam Nüfus | 33.871.648 (1.) | ||||
| - Nüfus yoğunluğu | 83,85 /km² (12.) | ||||
| Eyalet olarak kabul edildiği | |||||
| - Tarih | 9 Eylül 1850 | ||||
| - Sıra | 31. | ||||
| Koordinatlar | |||||
| Enlem | 32°30'K ile 42°K arası | ||||
| Boylam | 114°8'B ile 124°24'B arası | ||||
| Genişlik | 402,5 km | ||||
| Uzunluk | 1.240 km | ||||
| Zaman dilimi | UTC-8 (Yazları UTC-7) | ||||
| Rakım | |||||
| - En yüksek nokta | 4.421 m | ||||
| - Ortalama Yükseklik | 884 m | ||||
| - En alçak nokta | -86 m | ||||
| Kısaltmalar | |||||
| - ABD posta kısaltması | CA | ||||
| - ISO 3166-2 | US-CA | ||||
| Web sayfası | www.ca.gov | ||||
En büyük şehirleri sırasıyla Los Angeles, San Diego, San Jose, San Francisco, Sacramento (başkent), Oakland ve Fresno'dur.
Ekonomi
1849 yılında altın yataklarının keşfedilmesi üzerine, nüfusu on binin altındayken günümüzde Amerika kıtası'nın en büyük ekonomi merkezi konumuna gelen Kaliforniya; Amerika Birleşik Devletleri'nin de en büyük ekonomik gücünü temsil eder.
Kaliforniya eğer bir ülke olsaydı, dünyanın en büyük 8'ıncı ekonomisine sahip olurdu. (ABD'nin geri kalanı, Çin, Japonya, Almanya, İngiltere, Brezilya ve Fransa'dan sonra). İtalya, Meksika, İspanya,Güney Kore, Suudi Arabistan ve Kanada'dan daha büyük ekonomiye sahiptir. Bu ekonomiksel durum, resmî yerleşimi henüz 200 yaşına bile gelmemiş topraklarda ulaşılabilen mucizevi bir başarıdır.
Eğitim ve ekonomi
Kaliforniya'daki değiştirilemeyen anayasa kanuna göre; eyalet gelirlerinin %40'ı eğitim'e harcanmaktadır. Her ne kadar çoğu ülke için eğitim harcamaları çöpe giden para olsa da, bu harcamalar Kaliforniya'yı bilinen dünya tarihinin en hızlı büyüyen ekonomisi ve devleti yapmıştır. Dünya tarihi boyunca, nüfusu 200 yıl içerisinde bu denli yükselen; ekonomisi hiç yoktan böylesi bir noktaya gelen başka bir devlet de bulunmamaktadır. (Son 200 yılın ortalamasını alacak olursak, nüfusu 35,000 katına çıkmış, ekonomisi 1,5 trilyon dolar olmuştur.
Kişi başına düşen gelir 33.403 dolar iken; emlağın yerleşim yerlerinde en ucuz olduğu Central Valley deki ortalama ev fiyatları 290.000 dolardır. En pahalı emlak fiyatları ise San Francisco koyunda ortalama 650.000 dolardır. Tabii ki Beverly Hills, Rolling Hills, Hidden Hills, Malibu, Bel Air gibi $2–3 milyondan aşağı evin bulanamadığı yerler de vardır; ancak bu şehirler daha büyük bölgelere bağlıdır.
Şehir olarak Beverly Hills Amerika'nın en zengin muhitidir ve kişi başına düşen gelir 113.595 dolardır.
Tarih
Kaliforniya'ya gelen ilk Avrupalı; 1542 yılında Portekizli João Rodrigues Cabrilho olmuştur. Ancak Kaliforniya'nın tüm koylarını gezip; sahip olduğunu öne süren ise ünlü İngiliz korsan Francis Drake olmuştur (1579).
İlerki yüzyılda fazla ilgi çekemeyen Kaliforniya'ya 1700'lü yıllarda İspanya yerleşmiş ve Meksika'nın bir parçası olmuştur. Ancak kısa bir süre sonra terkedilmiştir.
1846 yılındaki Meksika-Amerika Savaşı sonucunda Kaliforniya Cumhuriyeti kurulmuş; kısa bir süre sonra da Amerika Birleşik Devletleri ile birleşme müzakereleri başlamıştır.
1848'de altın yataklarının keşfi ile çok büyük bir göçe sebep olmuş; 1850 yılında da Amerika Birleşik Devletleri birliğine girmiştir.
Amerikan İç Savaşı sırasında da; savaşı kazanan Kuzey İttifakı ile ortak olmuştur.
Siyaset
Kaliforniya vatandaşları başkanlık seçimlerinde demokratlara ağırlıklı oylarını kullansalar da, 2003 - 2011 yıllarında eyalet valisi olarak muhafazakâr meşhur film yıldızı ve dünya vücut geliştirme şampiyonu Arnold Schwarzenegger'i seçmişlerdir. Şimdiki eyalet başkanı Jerry Brown'dır.
Yapılan son kanun seçimlerinde; Arnold'un itfayeciler, polisler, öğretmenler, doktorlar ve yargıçlar aleyhinde getirmek istediği kanunlar halk tarafından dehşetle karşılanmış; seçimlerde önerdiği 4 önerge de reddedilmiştir. Hâlen soykırıma uğramış Kızılderililer aleyhinde aldığı ekonomik kanunları iptal edilmeye çalışılmaktadır.
Amerikan vatandandaşlarına nazaran çok daha modern ve eğitimli bir profil çizen Kaliforniya'da; nüfusun çoğunluğu Irak Savaşı'na ve eski başkan George W. Bush'un politik kararlarına karşı; Kyoto Protokolü'nün imzalanması taraftarıdır.
Kaliforniya, Massachusetts'in ardından kürtajı ve eşcinsel evlilikleri yasalaştıran ikinci eyalettir.
Popüler kültürde Kaliforniya
Kaliforniya; sinemanın kalbini Hollywood'da; internetinin kalbini Silikon Vadisi'nde; Müzik, Eğlence ve Televizyon'un kalbini de Los Angeles'ta taşımaktadır. Her ne kadar günümüzde masrafları daha makul olduğu için filmler başka ülkelere çekimler için taşınsa da; son 30 yıldır klasikleşen bir eyalet deyişine göre "Dünya'nın duyduğu ve izlediği çoğu şey Kaliforniya'da üretilir."
