İvme

Fizikte ivme, hızın [1] zamana göre türevi olarak tanımlanır. Büyüklüğü uzaklık/zaman² olan bir vektörel niceliktir ve cismin hem hızının hem de yönünün şiddetlerindeki değişimini gösterir.[2][3] İvmeölçer yardımıyla ölçülen ivmenin SI birimi metre/saniye²'dir.

İvme, hızın zamanla değişim hızıdır ve hız grafiğinde herhangi bir noktada, o noktaya teğet doğrunun eğimi olarak tanımlanır.

Ortalama İvme

Bir cismin ortalama ivmesi belli bir zaman aralığı başına düşen belli bir hız miktarıdır. Matematiksel olarak aşağıda ki gibi ifade edilir:

${\displaystyle a={\frac {\Delta v}{\Delta t}}}$

Anlık İvme

Bir cismin anlık ivmesi cismin anlık zamanda sahip olduğu hız miktarına eşittir. Matematiksel olarak aşağıda ki gibi ifade edilir:

${\displaystyle a=\lim _{\Delta t\to \ 0}}$ ${\displaystyle {\Delta v \over \Delta t}={dv \over dt}}$

İvme yolun ikinci türevi olarak da tarif edilebilir:

${\displaystyle a={\ d^{2}x \over \ dt^{2}}}$

x (t) burada yolun fonksiyonunu temsil eder.

Genel olarak ivme terimi hızdaki (hız vektörünün şiddetindeki) artış olarak kullanılır; hızdaki azalışa ise yavaşlama denir. Fizikte, hız vektöründeki bir değişim ivme olarak kabul edilir: dairesel harekette, hız vektörünün yönündeki değişim merkezcil (merkeze doğru) ivme'ye yol açar. Bir cismin kazandığı ivmelenme,ona uygulanan kuvvetin kütlesine bölümünün bir fonksiyonudur.

İvme kelimesi köken olarak iv kökünden gelir ve ivedi:acele, iven:acele eden, ivmek:acele etmek gibi kelimelerle aynı ailede bulunur.

Klasik mekanikte sabit kütleli bir cismin ivmesi, cisme etki eden net kuvvetle orantılıdır (Newton'un ikinci yasası):

${\displaystyle \mathbf {F} =m\mathbf {a} \quad \to \quad \mathbf {a} =\mathbf {F} /m}$

Formülde F cisme etki eden net kuvvet, m cismin kütlesi ve a da cismin ivmesini temsil eder.

Ortalama ivme kavramı hız vektöründeki değişimin (Δv) geçen süreye (Δt) bölümüdür. Anlık ivme de, Δt sıfıra yaklaşırken, çok kısa zaman aralıklarında, belirli bir noktanın ivmesidir.

Kütleçekim ivmesi

İvme kütleçekim sebebiyle de ortaya çıkar. Dünya simetrik bir küre olmadığı için, deniz seviyesinde kütleçekimi her yerde aynı değildir. Mesela Paris kentinde ivme;

${\displaystyle \quad g=9.80665\quad m/sn^{2}}$

Ayrıca bakınız

• Hız
• Sarsım (fizik)
• Kuvvet

Kaynakça

1. Crew, Henry (2008). The Principles of Mechanics. BiblioBazaar, LLC. s. 43. ISBN 0559368712.
2. Bondi, Hermann (1980). Relativity and Common Sense. Courier Dover Publications. ss. 3. ISBN 0486240215.
3. Lehrman, Robert L. (1998). Physics the Easy Way. Barron's Educational Series. ss. 27. ISBN 0764102362.

Dış bağlantılar

• Acceleration Calculator17 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Simple acceleration unit converter
• Measurespeed.com - Acceleration Calculator Based on starting & ending speed and time elapsed.