Amonyak

Amonyak, formülü NH₃ olan; azot atomu ve hidrojen atomundan oluşan renksiz , keskin ve hoş olmayan kokuya sahip bir gaz bileşiğidir. OH^- iyonu içermediği halde suda zayıf baz özelliği gösterir. Bir amonyak molekülü, bir azot ve üç hidrojen atomundan oluşur.

Amonyak
IUPAC adı Azan
Diğer adlar Hidrojen nitrür Nitro-Sil Nitrojen trihidrit Trihidrojen nitrür
Tanımlayıcılar
CAS numarası	7664-41-7
PubChem	222
EC numarası	231-635-3
UN numarası	1005
KEGG	D02916
ChEBI	16134
RTECS numarası	BO0875000
SMILES	N
InChI	1/H3N/h1H3
Beilstein	3587154
Gmelin veritabanı	79
ChemSpider	217
3DMet	B00004
Özellikler
Molekül formülü	NH3
Molekül kütlesi	17.031 g/mol
Görünüm	Renksiz gaz
Koku	Güçlü acı koku
Yoğunluk	0.86 kg/m³ (kaynama noktasında 1.013 bar) 0.769  kg/m³ (Standart koşullarda)[1] 0.73 kg/m³ (15 °C 1.013 ) 681.9 kg/m³ at −33.3 °C (sıvı)[2] 817 kg/m³ at −80 °C (şeffaf katı)[3]
Erime noktası	−77.73 °C (−107.91 °F; 195.42 K)
Kaynama noktası	−33.34 °C (−28.01 °F; 239.81 K)
Çözünürlük (su içinde)	47% kütle/kütle (0 °C) 31% kütle/kütle (25 °C) 18% kütle/kütle (50 °C)[4]
Çözünürlük ()	Kloroform, eter, etanol ve metanolde çözünür.
Buhar basıncı	8573 h Pa
Asitlik (pKa)	32.5 (−33 °C),[5] 10.5 (DMSO)
Baziklik (pKb)	4.75
Tehlikeler
GHS piktogramları	[6]
R-ibareleri	R10, R23, R34, R50
NFPA 704	1 3 0 COR
Parlama noktası	Yanıcı gaz
Öztutuşma sıcaklığı	651 °C (1,204 °F; 924 K)
Patlama sınırları	15–28%
ABD maruz kalma limiti (PEL)	50 ppm (25 ppm ACGIH- TLV; 35 ppm STEL)
LD50	0.015 mL/kg (insan, oral)
Belirtilmiş yerler dışında verilmiş olan veriler, Standart sıcaklık ve basınçtadır. (25 °C, 100 kPa)
Bilgi kutusu kaynakları

Yapısı

Amonyak, kovalent bağlı (ametal + ametal) bir bileşiktir. Molekülleri polar olduğundan su içinde yüksek oranda çözünür. Amonyak molekülleri kendi aralarında olduğu gibi su molekülleri ile de zayıf hidrojen bağı oluşturur. Bu nedenle suda çözünür.

• Yaptığı bileşikte, sp³ hibritleşmesi yapmıştır.
• Bağ yapmamış bir çift elektronu olduğundan molekül şekli üçgen piramittir, bu yüzden polar bir moleküldür.
• Gazlaşma gizli ısısı çok yüksektir, bu nedenle sanayi tesislerinde soğutucu madde olarak da kullanılır.

Çözünürlüğü

• Oda koşullarında doymuş amonyak çözeltisi %34'lük olup, yoğunluğu 0,88 g/ml'dir.
• 1 atm basınç ve 0 °C de 1300 litre, 1 atm basınç ve 20 °C de 700 litre amonyak çözünür.
• 1 atm basınçta kaynama noktası -33,33 °C (239,82 K) dir. -77,73 °C (195,42 K) donduğundan, oda koşullarında gaz halinde bulunur.

Geçmişi

İsmin kökeni Eski Mısır'a dayanır. Amon tapınağını ısıtmada kullanılan deve tezeklerinden çıkan gazlardan, tapınağın duvarlarında, tavanında sofra tuzu gibi beyaz kristaller halindeki amonyum klorür yani nişadır birikmiştir. Buna da o dönemde "Amon'un Tuzu" denilmiş.

Günlük hayatta kullanımı

Amonyak, gübre, ilaç, boya, parfüm gibi maddelerin sentezlenmesinde ilk aşamada kullanılmaktadır. Amonyak canlılar için zehirli bir maddedir, kullanılırken dikkat edilmesi gerekir. Piyasada amonyak adı altında satılan maddeler amonyağın sulu çözeltisi olan amonyum hidroksittir.

Kullanım alanları

Kullanım alanları aşağıda belirtilmiştir:

• Boyalarda
• Parfümlerde
• Temizlik malzemelerinde
• Patlayıcılarda
• Gübre yapımında
• Sanayide
• Nitrik asitin üretiminde
• Ürede
• Plastiklerde
• Endüstriyel soğutma sistemlerinde

Kaynakça

1. "Gases - Densities". 18 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2016.
2. Yost, Don M. (2007). "Ammonia and Liquid Ammonia Solutions". Systematic Inorganic Chemistry. READ BOOKS. s. 132. ISBN 1-4067-7302-6.
3. Blum, Alexander (1975). "On crystalline character of transparent solid ammonia". Radiation Effects and Defects in Solids. 24 (4). s. 277. doi:10.1080/00337577508240819.
4. Budavari, Susan, (Ed.) (1996). The Merck Index: An Encyclopedia of Chemicals, Drugs, and Biologicals (12th bas.). Merck. ISBN 0-911910-12-3.
5. Perrin, D. D., Ionisation Constants of Inorganic Acids and Bases in Aqueous Solution; 2nd Ed., Pergamon Press: Oxford, 1982.
6. "Sigma-Aldrich,Ammonia". Erişim tarihi: 18 Haziran 2020.