Ayvalık tehciri

Ayvalık tehciri, Osmanlı hükûmetinin tehcir ve imha politikalarının bir sonucu olarak Mayıs 1917'de meydana geldi. Ege Denizi'nin doğu kıyısında çoğunlukla Rumların yaşadığı Ayvalık kasabasının nüfusu Anadolu'nun iç kısımlarına tehcir edildi. Tehcir, Osmanlı mareşali ve Alman generali Otto Liman von Sanders tarafından organize edildi ve ölüm yürüyüşü, yağmalama ve katliam gibi hadiseler sıklıkla görüldü.

1917'de, I. Dünya Savaşı sırasında Yunanistan hâlâ bir tarafsız devlet olmasına rağmen Osmanlı İmparatorluğu içindeki Rumlar bir tehdit olarak görülüyordu ve tehcir politikaları uygulandı.

Arkaplan

Alman general ve Osmanlı mareşali Otto Liman von Sanders

Ayvalık'ta Rum karşıtı politikalar Rum işletmelerinin boykotu ve Rum karşıtı tabelaların halka açık yerlere asılması ile başladı.[1] Kırsal bölgelerde Rumların tarlalarını ekmesi yasaklanmıştı.[1][2]

1914 yılında, imparatorluğun batısında yaşayan 154,000 Rum evlerini kaybetti. I. Dünya Savaşı'nın başlaması ve Osmanlı İmparatorluğu'nun savaşa girmesi ile Rumlara yönelik şiddet daha sistematik bir hal aldı ve Anadolu'nun kuzeyindeki Pontus bölgesinin dahil edilmesi ile daha büyük bir alanda uygulanmaya başlandı. Bu politikalar Rum mallarının hacizini ve erkek Rumlar için Amele Taburları'nın oluşturulmasını içeriyordu.[3]

Bergama ve Edremit'ten Rum mültecilerin Ayvalık'a gitmesi üzerine kasabanın nüfusu 30,000'i aştı, bunların %98,5'i Rum idi.[4][5] Ayvalık nüfusunun tehcirinin ilk dalgası 1914'te yaşandı ve ikincisi bunu Temmuz 1915'te takip etti.[6]

Tehcir

Otto Liman von Sanders tarafından yazılan bir rapora göre Ayvalık'taki bütün Rum nüfusunun ani tehciri askeri bir gereklilik idi yoksa Osmanlı cephesinin güvenliği garanti edilemezdi. Ayvalık'a ulaştığı gibi von Sanders Osmanlı subaylarına sordu;[7]

« Bu kafirleri sadece denize fırlatsak olmaz mı? »

Bazı bireylerin Üçlü İtilaf için ajanlık yaptığına dair kanıt bulunsa da bütün topluluğun tehcirine karar verildi.[8] Tehcir kararı 14 Mart 1917'de imzalandı.[9] Emir Sanders tarafından verildi.[9] Kasabanın 12 ila 80 yaşları arasındaki bütün Rum nüfusu İç Anadolu'ya gönderildi.[10]

Tehcir Sanders tarafından organize edildi.[10] Sanders operasyonu kontrol altında tutmaya çalıştığını iddia etse de sivil halka yönelik birçok saldırı ve katliam gerçekleşti.[11] Üstüne üstlük, tehcir boyunca Rum kiliseleri, okulları, hastaneleri ve evleri sıklıkla yağmalandı ve yok edildi.[12] Kadınlar ve çocuklar yaya olarak en yakın tren istasyonuna gitmeye zorlandı.[13] Sonraki hafta boyunca Bursa'ya yerleştirildiler.[14] Üstelik yüzlerce sivil Anadolu'nun iç kısımlarına ölüm yürüyüşüne zorlandı. Hasta olanlar Osmanlı askerleri tarafından vuruldu.[14]

Sonrası

Alman yanlısı Yunanistan kralı I. Konstantin'in geleceği Ayvalık'ta Almanların katılımı yüzünden belirsizleşti.

Osmanlı ve Yunan kaynaklarına göre 23,000 kişi, Alman kaynaklarına göre ise 12,000-20,000 kişi Ayvalık'tan tehcir edildi.[14]

Alman İmparatorluğu yönetimi, operasyonun henüz tarafsız olan Yunanistan'ın savaşa girmesini tetikleyeceğinden korkuyordu. Yunanistan'da ise, olay Kral I. Konstantin'in itibarını zedeledi ve geleceğini belirsizleştirdi.

1919-1922 yılları arasında bölge geçici olarak Yunan kontrolü altına girince, bölgenin eski Rum nüfusunun yarısı Ayvalık'a döndü.[8]

Yunanlar Tarafından

Tetkik Heyeti Raporu'na göre Mondros Ateşkes Antlaşması'ndan sonra Ayvalık çevresinde Rum çeteleri pek çok Türkü öldürdü ve soydu.[15] Ayvalık'ın işgalinin ilk birkaç gününde Yunan ordusu bazı askerleri ve çetecileri iki köyü yakmaktan mahkûm etti.[15]

Türkler Tarafından

Eylül 1922'de, Ayvalık'ta 3,000 Rum erkek Türk Ulusal Hareketi tarafından Amele Taburları'nın bir parçası olarak İç Anadolu'ya gitmeye zorlandı. Sadece 23'ü hayatta kaldı.[16]

Kaynakça

1. Doğan, 2010, p. 133
2. Doğan, 2010, p. 125
3. Vryonis, Speros (2000). The Great Catastrophes: Asia Minor/Smyrna – September 1922; Constantinople – September 6–7, 1955. Order of Saint Andrew the Apostle. s. 3. 6 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2020. By 1914, some 154,000 Greeks had lost their homes. Phase two of the persecution was much more systematic and widespread...
4. Karachristos, Yannis. "Ayvalık (Cydoniae)". Encyclopaedia of the Hellenic World, Asia Minor (İngilizce). 6 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2018.
5. Zamir, Meir (1981). "Population Statistics of the Ottoman Empire in 1914 and 1919". Middle Eastern Studies. 17 (1): 85-106. JSTOR 4282818.
6. Shirinian, George N. (2017). Genocide in the Ottoman Empire: Armenians, Assyrians, and Greeks, 1913–1923 (İngilizce). Berghahn Books. s. 279. ISBN 9781785334337. 24 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2020.
7. Freely, John (2010). Children of Achilles: The Greeks in Asia Minor Since the Days of Troy (İngilizce). I.B.Tauris. ss. 205–206. ISBN 9781845119416. 6 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2020.
8. Schwartz, Michael (2013). Ethnische "Säuberungen" in der Moderne: Globale Wechselwirkungen nationalistischer und rassistischer Gewaltpolitik im 19. und 20. Jahrhundert (Almanca). Walter de Gruyter. s. 106. ISBN 9783486721423. 6 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2020.
9. Boubougiatzi, 2009, p. 219
10. Akçam, 2004, p. 146: "For example, the entire Greek population of Ayvalik between the ages of 12 and 80 was exiled to inner Anatolia. The wave of expulsions was organized by the German general Liman von Sanders."
11. Boubougiatzi, 2009, p. 221
12. Korma, Eleni (2003). "Ιστορία, μνήμη και ταυτότητα των προσφύγων : λογοτεχνικές αφηγήσεις για τη μικρασιατική καταστροφή". http://ir.lib.uth.g (Yunanca). University of Thessaly. 7 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2018.
13. Boubougiatzi, 2009, pp. 221–222
14. Boubougiatzi, 2009, p. 222
15. REPORT OF THE INTER-ALLIED COMMISSION OF INQUIRY (MAY-SEPTEMBER 1919) (Erişim tarihi: 27 Nisan 2011)
16. Clark, Bruce (2006). Twice a Stranger: The Mass Expulsions that Forged Modern Greece and Turkey (İngilizce). Harvard University Press. s. 25. ISBN 9780674023680. 6 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2020.