Bayati
Bayati (Bayâtî veya Beyâtî; Uygurca: بايات مۇقامى, bayat muqami, байат муқами), Klasik Türk müziğinde uşşak dörtlüsüne buselik beşlisi katılmasıyla yapılmış eski bir makam veya bayatlı ya da bayata ait olan . Kur'an da bir kıraat makamı.
Köken bilimi
Bayat (günümüzdeki anlamı), "taze olmayan, güncelliğini, önemini, özelliğini yitirmiş, çok söylenmiş" anlamındadır. Ancak bayat kelimesinin kadim Türkçedeki anlamı, "varlıklı, devletli" demektir. Bu anlamda Bayat boyu Oğuz Türklerinin 24 boyundan en varlıklı olanlarından biridir ki Türkiye'de bu boy ve makamdan adını alan ilçelerimiz vardır. Mesela Bayat, Afyonkarahisar; Afyonkarahisar ilinin bir ilçesi gibi veya Bayat, Tosya: Kastamonu Tosya ilçesinin bir köyü gibi veya Bayat, Çorum: Çorum ilinin bir ilçesi olması gibi. Bu beldelere veya kazalara bağlı olan veya kökeni o belde veya kazadan olan anlamında Bayâtî de denilmektedir. Doğu Türkistan'da, Mehemmet Zunun ve Abdukerim Rahman, Bayat Makamı'nın tanyeri ağarırken icra edildiğini kaydetmektedir[1]. Uygur On İki Makam'larında, Bayat makamı on dokuz nağmeden oluşmuştur.
Bayat makamı ile birleşik makamlar
Buselik
Uşşak
Bayatiaraban
Bayatibuselik
Pençgah
Kur'an tilaveti ve bayati makamı
Kur'an okunurken de bayati makamı devletli bir makam olarak okunur[2]. Bu makam halen geçerli olan olup kuran eğitimlerinde talim edilir.[3]. Bu eğitimde notayla talim esastır[4]. Zaman zaman Mustafa İsmail gibi karilerin piyano ile ses ve makam ayarı yaptığı bilinmektedir[4]. Ramazan ve Kurbân Bayramlarında "sabah namazı" ile "bayram namazı" arasında müezzin mahfelinden bestesi Hatip Zâkiri Hasan Efendi'ye ait olan Bayram salâsı Bayâtî makamında okunur.
Notlar
- Mehemmet Zunun, Abdukerim Rahman, Uyğur Helk Eğiz Edebiyatining Asasliri, Şincang Helk Neşriyatı, Urumçi 1982, sayfa 256.
- "Arşivlenmiş kopya". 2 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2008.
- "Arşivlenmiş kopya". 24 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2008.
Dış bağlantılar
- Beyâtî (notalar)