Çorum (il)
Çorum, Türkiye'nin Karadeniz Bölgesi'nin orta Karadeniz bölümünde yer alan bir ildir. Çorum ili, leblebisi ile tanınır. İlde toprak ve makine endüstrisi oldukça gelişmiştir. İlin toplam 13 ilçesi bulunmaktadır ve en büyük ilçesi Sungurlu'dur. Osmancık ilçesinde pirinç üretimi etkin bir şekilde yapılmaktadır. Kapari bitkisinin Türkiye'deki anavatanı Osmancık ilçesidir.
| Çorum | |
|---|---|
 İlin Türkiye'deki konumu | |
 | |
| Ülke | Türkiye |
| İdare | |
| • Vali | Mustafa Çiftçi [1] |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 12,820 km² (4.940 mil²) |
| Rakım | 820 m (2.690 ft) |
| Nüfus | |
| • Toplam | 527.220 |
| • Kır | 152.244 |
| • Şehir | 374.976 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (UDAZD) |
| İl alan kodu | 364 |
| İl plaka kodu | 19 |
|
Resmî site çorum.gov.tr | |
Tarihçe
Çorum il toprakları tarihi devirlerin en başından beri insan yerleşimine sahip olmuştur. Kadim Hititler'in başkenti Hattuşaş Çorum ilindedir. Tarihi devirlere bakıldığında Alacahöyük, Hattuşaş, İskilip, Kuşsaray, Pazarlı, Eskiyapar, Büyükgülücek ve Balimsultan köyü çevresinde yapılan arkeolojik kazılarda ve toprak üstü buluntularından anlaşılır ki Bakır Çağı ile Tunç Çağı zamanlarına giden araç, gereç ve silahlar bulunmuştur.
- MÖ ? - MÖ 4000 - Kalkolitik Dönem
- MÖ 3000 - MÖ 2000 - İlk Tunç Çağı, (bu dönemden kalma Bayat ilçesine 15 km uzaklıkta Dere Kutuğun köyünde bakır izabe ocağı (dökümhane) olduğu MTA tarafından bulunmuştur).
- MÖ 2000 - MÖ 1650 - Orta Tunç Çağı
- MÖ 3000? - MÖ 1650 - Hatti dönemi ve İskilip merkezinde Anadolunun ilk sağlık kültü olan Yivlik kayası ve suyu kenarındaki Asklepios'un kurulması
- MÖ 2000? - MÖ 1300 - Kaşkalar (İskilip ve kuzeyi)
- MÖ 1650 - MÖ 1460 - Hitit Krallığı
- MÖ 1460 - MÖ 1200 - Hitit İmparatorluğu
- MÖ 1200 - MÖ 700 Paflagon (Kızılırmak'ın batısı)
- MÖ 750 - MÖ 330 Frig
- MÖ 676 - İskit akınları
- MÖ 550 - MÖ 332 - Pers akınları (Kızılırmak'ın doğusu)
- MÖ 300 - MÖ 200 Galat egemenliği, iskilip Galatların ikinci krallık merkezi oldu.
- MÖ 323 - MS 170 - Kapadokya (Kızılırmak'ın doğusu)
- MÖ - MS - Pontus
- 175 - 395 - Roma İmparatorluğu
- 395 - 1071 - Bizans İmparatorluğu hükümdarlığı dönemi
- 3 Eylül 968 - Çorum, Amasya ve Kastamonu civarında deprem
- 1050 - Merkez üssü Amasya olan bir deprem
- 1074 - Çorum'un Bizans İmparatorluğu'nun elinden alınması.
- 1075 - Çorum'un Bizans'tan alındığı yıl yaşanan Danişmend depremi
- 1080 - Türklerin (Danişmentliler Beyliği'nin) yöreye kalıcı olarak yerleşmeleri ve şimdiki Çorum şehrini kurmaları
- 1097 - 1101 - Haçlı ordusunun saldırısı
- 1109 - Danişmentlilerin yöreye tamamen egemen olmaları
- 1175 - Anadolu Selçukluları'nın eline geçti.
- 1240 - Babai ayaklanması
- 1240+ - İskilip; Ceceli Aşireti Cece oğullarından Yahya Bey’in idaresinde girer daha sonra Nureddin Caca aşiret beyi olur.
- 1257 - İskilip, Ulucami (Çarşı Camii) deprem nedeniyle yıkıldı ve yeniden yapıldı
- 1272 - Aslen İskilipli olan Kırşehir Emiri Caca Nureddin (Nureddin Cibril bin Caca) İskilip'e vakıf olarak medrese, camii ve hamam yaptırdığına dair vakfiyenamesini kaleme alır. İskilip kütüphanesininde yazılı tarih içinde ilk kuruluşuda bu vakfiyede yer alan medrese kitaplığına dayanır.
- 1283 - Mecitözü Elvan Çelebi Tekkesi açıldı.
- 1300 - iskilip ilçesi merkezli olarak bölge Germiyanoğullarının idaresine girdi.
- 1344 - İskilip ilçesi'nin batısında yer alan dağlık alanlar sınır olmak üzere bölge Eretna Beyliği'ne dahil oldu.
- 1352 - Mecitözü Elvan Çelebi Zaviyesi
- 1381 - Çorum havarisi Eretna devletinin el değiştirmesi sonucu Kadı Burhaneddin hükümranlığına dahil oldu.
- 1391 - Kısa bir süre için Osmanlı devleti hükümranlığına dahil oldu.
- 1392 - Kadı Burhaneddin, Şehzade Ertuğrul komutasındaki Osmanlı devleti ordusunu Çorum yakınlarında (Kırkdilim) yendi ve bu savaşta Yıldırım Beyazıd'ın taht varisi oğlu Ertuğrul öldü.
- 1398 - Akkoyunlu hükümdarı Kara Yülük Osman Bey tarafından Kadı Bürhaneddinin öldürülmesiyle birlikte Çorum ve havarisinin Osmanlı devleti hükümranlığına dahil olması.
- 1398 - Çorum, şimdiki Sivas şehrinin merkezi olduğu 'Rumiye-i Suğra' adını taşıyan Osmanlı eyaletine bağlı sancak merkezi oldu.
- 1409 - II. Bayezid zamanında olan deprem 40 gün devam etmiştir.
- 1416 - İskilip ilçesi, Çelebi Mehmed tarafından Osmanlı devletine kalıcı olarak dahil oldu.
- 1419 - Tekkeköy Abdalata Tekkesi
- 1423 - Çorum, şimdiki Amasya şehrinin merkezi olduğu eyalete bağlı sancak merkezi oldu.
- 1427 - Yörgüç Paşa, Osmancık ve Çorum'da asileri yenerek yeniden merkezi otoriteyi sağladı.
- 1428 - Osmancık, İmaret Camisi
- 1435 - Kara Yülük Osman Beyin iki oğlu Osmanlıya sığınırak önce Mecitözü şimdiki Elvançelebi beldesindeki Elvan Çelebi Dergahına gelirler bunu haber alan devrin padişahı II. Murad, Hasan ve Üveys adlı bu iki kardeşe ve ailelerine İskilipi Tımar olarak verir.
- 1436 - Yörgüç Paşa, İskilip şehrine Amasya'da kurulu vakfına irad/gelir edilmek üzere hamam yaptırdı. vakfiye tarihi
- 1446 - Deprem, çok şiddetli olur ve halk arasında Danişmend Zelzelesi yahut Küçük Kıyamet denilir. 40 gün aralıklarla sürer
Arslanlı kapı, Hattuşaş - 1484 - Osmancık, Sultan II. Bayezıd Köprüsü
- 1512 - I. Selim'in tahta çıkışı esnasında Çorum yöresinde Alevi kalkışması.
- 1514 - Şiddetli depremde Çorum'un üçte biri yıkılırak harap olur. Bu deprem sonrasında halkın çoğunluğu Mısır'a göç etmek zorunda kalmıştır.
- 1543 - 30 kadar evi yıkan bir deprem
- 1559 - Gülabibey Camii'nin de yıkıldığı ve şehre zarar ziyan veren bir deprem
- 1560 - Çorum yöresinde medrese talebelerinin kalkışması
- 1579 - Deprem, bu depremden halk çok mağdur oldu ve hububatdan alınan vergi o yıl alınmamıştır.
- 1582 - Yeşilırmak yöresinde yoğunlaşan ayaklanmaların sonucunda güpegündüz İskilip'in silahlı ayaklanmacılarca basılması.
- 1585 - Çorum ve Amasya depremi
- 1591 - Çorum, şimdiki Ankara şehrinin merkezi olduğu eyalete bağlı sancak merkezi oldu.
- 1595 - Çorum, şimdiki Amasya şehrinin merkezi olduğu eyalete bağlı sancak merkezi oldu.
- 1601 - Celali kalkışmasının elebaşısı Karayazıcı'nın öldürülmesi.
- 1601 - 1610 - Büyük Kaçgunluk Devri devlet erkinin yörede tümden ortadan kalktığı bu dönemde; İskilip, Merzifon, Osmancık ve Gümüş yerleşimlerine Süleyman, Kara Ahmet ve Musa adındaki şefelerin önderliğinde suhte ve leventlerin baskınlar yaparak insanların mallarını ve erkek çocuklarını kaçırmışlardır.
- 1692 - Büyük bir deprem olmuştur, şehirler ve köyler harap olmuştur.
- 1729 - Çorum'da kuşluk vaktinde deprem oldu. Aynı gün altı kere deprem oldu, bir aydan fazla devam etti, İskilip ilçesi'nin bütün evleri harap oldu
- 1730 - Şimdiki İskilip kütüphanesinin ikincil temeli olan; Hocazade, Şeyh Hasip ve Hacıbey kütüphaneleri kuruldu.
- 1730 - Dedesli ovasında yer alan alevi köylerinin ilk kez kurulması.
- 1734 - Şiddetli bir deprem oldu.
- 1754 - Kalınsaz adı ile (Sungurlu) Yozgat'a bağlı nahiye oldu.
- 1756 - Şimdiki Çorum İl kütüphanesinin çekirdeği ve başlangıcı kabul edilen Elhaç Ali Efendi bin Mahmut vakıf kütüphanesi açıldı.
- 1759 - Şiddetli bir deprem oldu
- 1763 - Çorum'un Çapanoğlu Ahmed Paşa'ya arpalık olarak verilmesi.
- 1793 - Çorum depremi.
- 1794 - Kalınsaz (Sungurlu) nahiyesi Çorum'a bağlandı.
- 1800 - Deprem ve 600 kişi şehri terk eder. Bu deprem ve sonrasında çıkan yangınların sonucu yılgınlığa düşen halkın büyük bir çoğunluğu Mısır'a göç etmiştir.
- 1822 - İskilip, Terzi Bekir kütüphanesi kuruldu
- 1824 - Deprem halk uzun süre çadırlarda ikamet etti.
- 1828 - İskilip içme suyunun bilinen temellerinden olan Hacı Ali çeşmelerinin vakıf olarak kurulması.
- 1841 - Çorum, Sivas eyaletinden alınıp Ankara eyaletine bağlı sancak merkezi.
- 1848 - İskilip Camii Kebir (Ulu Camii) kütüphanesi kuruldu.
- 1863 - Çorum, sancak merkezi kazaya çevrildi.
- 1864 - Çorum, Yozgat sancağına bağlı kaza olarak bağlandı.
- 1864 - Osmancık, Amasya sancağına bağlandı.
- 1866 - Kalınsaz, Budaközü (Sungurlu) adı ile kaza oldu.
- 1866 - Hacıköy (Mecitözü) kaza oldu.
- 1866 - İskilip, Amasya'dan alınarak Çankırı sancağına kaza olarak bağlandı.
- 1866 - Ruslar tarafından Kafkasyadan sürgün edilen Çerkesler İskilip'e geldi.
- 1871 - Mecitözü Rüşdiyyesi açıldı.
- 1872 - Çorum Rüşdiyyesi açıldı.
- 1872 - İskilip belediye teşkilatı kuruldu
- 1875 - İskilip, Kastamonu Vilayetine bağlı.
- 1876 - Çorum belediye teşkilatı kuruldu
- 1879 - İskilip ve Sungurlu'da Rüşdiyye okulları açıldı.
- 1890 - İskilip ilçesi, Amasya sancağına kaza olarak bağlandı.
- 1891 - Osmancık belediye teşkilatı kuruldu
- 1894 - Çorum, Ankara vilayetine bağlı olarak yeniden sancak merkezi yapıldı ve İskilip, Osmancık ile Sungurlu kazaları Çorum Sancağına bağlandı. Çağımızdaki siyasi idarenin banisi oldu bu durum. Bu durum devirin Osmanlı paşası Yedi Sekiz Hasan Paşa'ın gayreti ile meydana gelir.
- 1895 - Çorum Hasan Paşa Kütüphanesi kuruldu.
- 1902 - Çorum İdadi mektebi faaliyete geçirildi.
- 1905 - Alaca belediye teşkilatı kuruldu
- 1908 - İskilip merkezli büyük yıkıma yol açan deprem
- 1911 - Kargı belediye teşkilatı kuruldu
- 1914 - Çorum, yeni bir padişah salnamesi ile Ankara'ya bağlı sancak merkezi olur ve İskilip, Osmancık, Sungurlu, Mecitözü ile Alaca'da Çorum'a bağlı kılınır.
- 1919 - Hüseyinabad (Alaca) nahiyesi kaza yapıldı.
- 1920 - Çapanoğlu, Pontus ve Aynacıoğlu ayaklanmaları. Bu ayaklanmalar Çorum merkez ilçesinin doğu ve kuzeyinde etkili oldu.
- 1920 - Çerkez Ethem ve birliklerinin isyancıları yenmesi.
- 1921 - Çorum Türkiye Cumhuriyeti'nin müstakil sancak oldu.
- 1924 - Çorum Türkiye Cumhuriyeti'nin müstakil vilayeti oldu.
- 1924 - İskilip Halk kütüphanesi Caca Bey mescidi yanında ilk düzenli yerinde açılır.
- 1925 - İdadi Mektebi ortaokul yapıldı.
- 1925 - Yazılı tarih boyunca Kızılırmak üzerinde bilinen İskilip - Çorum arası ilk köprü ahşap olarak kullanıma açıldı.
- 1929 - Çorum Meteoroloji İstasyonu kuruldu
- 1932 - Çorum'da modern un üretiminin başlangıcı olan Hatap Un Fabrikası üretime başladı.
- 1932 - Hüseyinabad kazasının adı Alaca olarak değiştirildi
- 1932 - Çorum Kızılay Şubesi açıldı.
- 1939 - Merkez üssü Erzincan olan deprem Çorum ve havarisinde yıkıma neden oldu.
- 1941 - Alacahöyük Müzesi açıldı
- 1943 - Çorum'da meydana gelen depremde 2554 ev yıkıldı ve 618 kişi öldü.
- 1945 - İskilip ilçesine tümü bağlı Dedesli Ovası köylerinin ırmağın doğu yakasında kalanlarının tümü Çorum merkez ilçeye dönemin valisinin ısrarıyla bağlanması.
- 1946 - Çorum'da ilk kez toprak sanayisi olarak Yıldız Kiremit ve Tuğla Fabrikası quruldu.
- 1953 - Kastamonu ili ilçesi Kargı, Çorum iline dahil oldu.
- 1957 - Çorum Çimento Fabrikası faaliyete başladı.
- 1958 - Bayat belediye teşkilatı kuruldu
- 1958 - İskilip ilçesinin nahiyesi olan Alagöz, Bayat adıyla ilçe olarak Çorum vilayetine dahil oldu.
- 1959 - Mecitözü ilçesinin nahiyesi olan Ortaköy ilçe olarak Çorum vilayetine dahil oldu.
- 1966 - Boğazköy Müzesi açıldı.
- 1966 - Çorum'da makine sanayisinin başlangıcı olan Çağıl Makina faaliyete başladı.
- 1968 - Çorum Müzesi açıldı.
- 1969 - Uğurludağ belediye teşkilatı kuruldu
- 1973 - Çorum makine imalat sanayisinin öncülerinden olan Arsan Makina İmalat Tic. A.Ş.
- 1975 - İki yıllık yüksek okullar açıldı; Makina Meslek Yüksek Okulu ve Eğitim Enstitüsü.
- 1975 - Çorum Yem Fabrikası üretime girdi.
- 1976 - ÇOPİKAS A.Ş. kuruldu, kâğıt ve oluklu mukavva fabrikası üretime başladı
- 1977 - Çorum Organize Sanayi Bölgesi işletmeye açıldı.
- 1977 - Çorum Süt Peynir ve Tereyağı Fabrikası üretime başladı.
- 1980 - Tarihe Çorum Olayları diye giren Alevi - Sunni kışkırtılmasında ölenler oldu ve Çorum merkez ilçede çok sayıda aile Çorum'dan göç etti.
- 1981 - Çorum'un ilk demir çelik dökümhanesi olan Kızılırmak Döküm Sanayii ve Ticaret A.Ş. açıldı.
- 1981 - Ayvaz Kale Kiremit Fabrikası işletmeye açıldı.
- 1981 - İlk kez Hitit Festivali düzenlendi (16 Eylül 1981)
- 1982 - İl genelindeki kiremit ve tuğla fabrikası sayısı 40 adete ulaştı.
- 1985 - Çorum makine sektöründe faaliyet gösteren Erdal Özkan Makina A.Ş. faaliyetine başladı
- 1985 - Çorum makine imalat sanayisinin öncülerinden olan Altan Makina ve Çelik Döküm Ltd. Şti. faaliyete geçti.
- 1987 - Çorum toprak sanayi makineleri imalatı öncülerinden yeni ürün ve tasarımlarıyla Yaşar Okumuş, Anmaksan Makine San.Tic. Ltd. Şirketini kurdu.
- 1987 - Çorum'da döküm sektörüne yönelik makine modeli imalatı yapan ilk firma Çorum Özmakina Model ve Döküm San.Tic.Ltd.Şti. faaliyete başladı.
- 1987 - Çorum'un ilk yüksek evsaflı krom çelik dökümhanesi olan Duduoğlu Çelik Döküm Sanayii Ticaret A.Ş. faaliyete girdi.
- 1987 - Hayat şırınga, Hayat Tıbbi Aletler ve Oluklu Mukavva San. Ve Tic. A.Ş kuruldu.
- 1987 - İskilip ilçesinin bucağı olan Uğurludağ ilçe olarak Çorum iline dahil oldu.
- 1987 - Sungurlu ilçesinin bucağı olan Boğazkale ilçe olarak Çorum iline dahil oldu.
- 1990 - Çorum' da ilk hidrolik pompa fabrikası Kozmak Hidrolik faaliyete geçti.
- 1990 - Osmancık ilçesinin bucağı olan Dodurga ilçe olarak Çorum iline dahil oldu.
- 1990 - Çorum merkez ilçesinin bucağı olan Laçin ilçe olarak Çorum iline dahil oldu.
- 1990 - İskilip ilçesinin kasabası olan Karaören adı değiştirilip Oğuzlar adıyla ilçe olarak Çorum iline dahil oldu.
- 1996 - 5.6 ve 5.4 şiddetinde peşpeşe iki deprem olur, can kaybı olmadı.
Coğrafya
Çorum il topraklarının %61'i dağlıktır. Bu dağlar derin vadilerle yarılarak birbirinden ayrılmışlardır.
Dağlar kuzey-batı yönünde uzanmıştır. Çorum il topraklarının batı kısmı Kuzey batı anadolunun en önemli dağ sırası olan ve batıda Sakarya nehri ile doğuda Kızılırmak nehri arasında uzanan Köroğlu Dağ sırasının en doğu ucunda yer alır. Köroğlu dağ sırasının Kızılırmak havzasına ulaştığı yerde oluşan önemli yerleşmeler; İskilip, Bayat, Kargı, Oğuzlar, Dodurga, Alpagut'tur.
Çorum ili İç Anadolu bölgesinin kuzey kısmında yer almaktadır.İç Anadolu Bölgesi Karasal iklimi etkisi altındadır. Doğusunda Amasya, güneyinde Yozgat, batısında Çankırı, kuzeyde Sinop, kuzey batısında Kastamonu, kuzey doğusunda Samsun, güney batısında Kırıkkale illeri ile çevrilidir.
Çorum şehir merkezinin diğer şehirlere uzaklığı; Ankara'ya 244, İstanbul'a 608, Amasya'ya 92, Sinop'a 294, Samsun'a 172, Tokat'a ise 188 kilometredir.
İlçelerin il merkezine uzaklıkları; Alaca 52, Bayat 83, Boğazkale 87, Dodurga 42, İskilip 56, Kargı 106, Laçin 29, Mecitözü 37, Oğuzlar 68, Ortaköy 57, Osmancık 59, Sungurlu 72 ve Uğurludağ 66 km'dir.
Ovalar
- Çorum Ovası: arazi 375 km², yükseklik 800 m
- Bozboğa Ovası: arazi 70 km², yükseklik 820 m
- Ovasaray Ovası: arazi 75 km², yükseklik 700–800 m
- Hüseyin Ovası: arazi 264 km², yükseklik 725 – 875 m
- Dedesli Ovası: arazi 250 km² yükseklik 500 – 550 m
- Taybı Ovası: arazi 144 km², yükseklik 500 – 550 m
- Irmak Ovası: arazi 600 km², yükseklik 500–550 m
- Seydim Ovası: arazi 50 km², yükseklik 950 m
- Mecitözü Ovası: arazi 100 km², yükseklik 950 m
- Osmancık Ovası: arazi 300 km², yükseklik 300 – 350 m
- Düvenci Ovası: arazi 32 km², yükseklik 900 m
- Hamamözü Ovası: arazi 75 km², yükseklik 400 – 500 m
- Kuyumcu Ovası: arazi 72 km², yükseklik 400 – 500 m
- Sungurlu Ovası: arazi 750 km², yükseklik 550 –580 m
Dağlar
- Erenler tepesi, 2.097 m,
- Türbe tepe 1.981 m,
- Kara tepe - 1.846 m,
- Kırklar Dağ - 1.791 m,
- Çal dağı -
- Ada dağı -
- Kartal dağı - 1.777 m,
- Teke dağı - 1.700 m,
- Kavak dağı -
- Göl dağı -
- Deveci dağı -
- Sakaröküz dağı -
- Çatalkaya Tepesi-Karadağ 1.566 m
İklim
İlin genelinde genellikle Karadeniz İklimi görülür.
Karadeniz iklimi olan şehirler Kızılırmak havzasında olan: Bayat, Dodurga, İskilip, Kargı, Laçin, Oğuzlar, Osmancık ve Uğurludağ. Kışları çok yağışlı, yazları ise İç Anadolu iklim tesiri ile sıcak olur.
İç Anadolu iklimi; Kızılırmak havzasının güneyinde olan Çorum, Alaca, Boğazkale, Mecitözü, Ortaköy ve Sungurlu ilçelerinde olur.
Çorum ilinde bulunan şehir, bucak ve köyler genel olarak tipik karasal iklim özelliklerini gösterir. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve genelde kar yağışlıdır. İlkbahar ve sonbaharda az da olsa yağmurludur. Yüksek yerleşimlerde özellikle yaz akşamları bile serin bir havaya sahiptir. Bu umumi durumun istisnası da İskilip ve havarisinin iklim tipi olup mikro klima iklim özelliklerini göstermektedir.
Yağmur
| İlçeler | Süre | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Çorum | 54 il | 39.8 | 30.2 | 37.9 | 45.9 | 60.6 | 48.9 | 17.7 | 11.9 | 20.1 | 24.9 | 30.9 | 43.3 |
| Bayat | 18 il | 69.3 | 62.2 | 51.2 | 52.2 | 60.9 | 38.9 | 17.8 | 15.9 | 22 | 30 | 32.1 | 75.9 |
| İskilip | 32 il | 70.1 | 51.7 | 56.4 | 55.4 | 69.8 | 47.3 | 17.6 | 15.1 | 16.5 | 27.5 | 35.8 | 70.1 |
| İlçelere göre aylık yağış grafiği | |||||||||||||
Jeolojik yapı
Türkiye'nin önemli fay hatlarından Kuzey Anadolu Fay Hattı (K. A. F.), Çorum il sınırlarının kuzeyinden geçmektedir.
İlin jeolojik yapısında iki ana kütle (kayaç) grubu öne çıkar. Bunlardan birincisi “Metamorfik seri” (başkalaşmış kayaçlar), ikincisi ise, “Tortul Kütleler” dir. İlin asıl jeolojik karakterini 3. jeolojik zamanın sonları ile 4. jeolojik zamanda meydana çıkma oluşumlar meydana getirmektedir.
Bununla birlikte, jeolojik devirlerden ilkel zaman olarak bilinen Arkean ve Prekambrien devirlerine ait Çorum merkez ilçe, Alaca, İskilip, Osmancık, Mecitözü ve özellikle Kargı ilçelerinde çeşitli metamorfik (başkalaşım) topraklarına rastlanılmıştır. Xüsusiy?tl? 3. jeolojik zamanın kütlelerinden olan jips (kireçtaşı) ve kayatuzu yatakları ile karbon miktari % 75 kadar olan zengin linyit kömürü yataklarına (Osmancık, Dodurga yöresinde 30 milyon ton rezervinde ayrıca Alpagut - Zambal - Karakaya - Ayva ve Ovacık köylerinde) rastlanmaktadır. Yine bu zamanın püskürük kütlelerinden olan Trakit, Granit, Bazalt ve Andezit kimi kütle arazisine de Çorum merkez ilçesinde, Kargı, Sungurlu, Alaca, Mecitözü, Osmancık ve İskilip ilçelerinde rastlanmaktadır. Tortul kütlelere ise vilayetin çok yöresinde rastlanmaktadır.
Çorum; Alp-Himalaya Orogenezi (Dağ oluşumu) olarak bilinen sistem dahilinde yer alan K. A. F. (Kuzey Anadolu Fay Hattı) üzerinde yer almaktadır. K. A. F. il merkezinin 20 kilometre kuzeyinde Osmancık ve Kargı ilçelerinin dahili sınırlarından geçmektedir.
Kültür
Kütüphaneler
İlin tümünde 18 halk ve müstakil 2 çocuk olmak üzere toplam 20 kütüphane var. 2006 yıl sonu istatistiklerine göre İlde toplam 228.482 adet kitap vardı. En çok kitap olan kütüphaneler; Çorum Hasan Paşa Kütüphanesi 47.303, İskilip Halk Kütüphanesi 38.046 adet ve Sungurlu Halk Kütüphanesi 19.866 adet geri kalan 123.547 kitap, 17 halk ve çocuk kütüphanesindedir.
İl merkezi olan Çorum'da beş adet kütüphane var olup, toplam kitap varlığı 72.805 adet diğer 12 ilçe ile 3 belde kütüphanesinde ise 155.677 kitap var olup; İskilip Halk Kütüphanesi 38.046 adet, Sungurlu Halk Kütüphanesi 19.866, Mecitözü Halk Kütüphanesi 14.468, Osmancık 13.106, Kargı 11.575, Alaca 10.023, Bayat 9.566, Boğazkale 7.474, Uğurludağ 7.188, Oğuzlar 6.066, Arifegazili 5.884, Ortaköy 5.006, Alacahöyük 3.349, Dodurga 2.617, Hacıhamza 1.443. Laçin ilçesinde ise kütüphane yoktur.
Türkiye Cumhuriyeti'nin toplam 28 adet 'El Yazması Eser' kütüphanesi vardır. Bu El Yazması Eser kütüphanelerinden Çorum ve İskilip ilçesinde olmak üzere Çorum ilinde iki adet var. İskilip Halk Kütüphanesinde 529 adet, Çorum Hasan Paşa Kütüphanesinde cumhuriyetin ilk yıllarında il ve ilçe merkezlerinden toplanmış olan 3692 adet el yazması kitap vardır.
İskilip İlçesi Halk Kütüphanesi
İskilip kütüphanesi yakın coğrafyasında bilinen en eski kütüphane olup; 1258 yılında kurulan Hacıbey, 1272 yılında Cecebey, 1476 yılında Şeyh Habib, 1480 yılında Ebusuud, olan; 1735 yılında Hocazade ile 1818 yılında kurulan Terzi Bekir Ağa ve 1841 yılında kurulan Camii Kebir kütüphanelerinin 1924 yılında kanun ile 1272 yılında vakfedilerek kurulan Cece Bey Medresesi kütüphanesinde toplanarak tek kütüphane çatısı altında faaliyete geçirilerek oluşturulmuştur. İlin en eski kütüphanesi olduğu gibi Türkiye'nin de en eski kütüphanelerindendir. İskilip ilçesi Halk Kütüphanesinde tarihi değeri olan 1443 adet Arapça alfabesinde yazılmış taş baskı basılı kitap ve 529 adet el yazması kitap ile 2006 yılında 38.046 adet toplam kitap vardır. İskilip Halk Kütüphanesinde 1996 yılında yaşlılar için özel okuma salonu hizmete açılmış olup bu salon Türkiye genelinde gerçekleştirilen ilk uygulamadır. Kütüphane 1924 yılından bu yana üç değişik yerde hizmette bulunarak günümüzde bulunan yere taşınarak kendisine ait özel binasında faaliyetlerini sürdürmektedir.
Hasan Paşa Halk Kütüphanesi
Bahçelievler semtinde hizmet veren Çorum Merkez Hasan Paşa Halk Kütüphanesi 25 Aralık 1991 tarihinde hizmete giren[2] Çorum ilinin en köklü kütüphanelerinden biridir. Alt katta depolar, üstte ise okuyucu salonları, idare büroları, yazma eserler bölümü ve bilgisayar bölümü bulunmaktadır. 2006 yılında mevcut kitap sayısı 47.303 adet olup bunun 3692 adeti el yazmasıdır.
Çorum İl Halk Kütüphanesi
Merkez ilçe olan Çorum şehri, Mimar Sinan Mahallesi'ndedir. 25 Aralık 1991 tarihinde hizmete girmiştir. Çorum ilinin en büyük ve modern kütüphanesidir.
Müzeler
Müze olarak; Alacahöyük, Boğazköy ve Çorum müzeleri vardır. İlave olarak Hattuşaş ören yeri de açık müze olup ziyaretçilere hizmet eder.
Alacahöyük müzesi
Alacahöyük müzesi yakın geçmişte köy şimdi belde olan yerde 1935 yılından sonra mahallinde arkeoloji kazılarında çıkarılabilen tarihi eserlerin sergilenmesi için 1941 yılında kuruldu. Müzede milattan önce 4000'lerden günümüze ulaşabilen tarihi eserler mevcuttur.
Boğazköy müzesi
Boğazköy Müzesi genellikle kadim Hitit dönemi arkeoloji eserleri bulundurmaktadır.
| 2006 yılı il Müze/Ören istatistikleri | ||
|---|---|---|
| Müze Adı | Eser Sayı (adet) | Ziyaretçi Sayı (adet) |
| Çorum | 13.804 | 12.452 |
| Alacahöyük | 3.324 | 12.742 |
| Boğazköy | 12.420 | 5.677 |
| Hattuşaş Yazılıkaya | ören yeri | 26.738 |
| Toplam | 29.548 | 57.609 |
Yerel halk edebiyatı
Çorum ilindeki halk edebiyatını, 15. yüzyıldan başlayarak Alevi - Bektaşi edebiyatı etkilemiştir.
Aşık Ali Açık, Deli Boran, Aşık Haydar, Dedemoğlu, Kasap Mustafa Çarkacı, Kadir Uslu, Aşık Kör Kurtça, Hüseyin Çırakman, Aşık Gülabi gibi ozanlar, Çorum halk edebiyatının önemli ozanlarındandır.
İskilip ilçesinde haftanın günleri de Türkiye Türkçesi'nden farklıdır; Giravu - Pazar, Düşembe - Pazartesi, Deri - Salı, Bazar - Çarşamba, Bazitesi - Perşembe, Cumayı - Cuma, Cumitesi - Cumartesi.
Ekonomi
Çorum ilinin ekonomisi; tarım, hayvancılık, sanayi ve ticarete dayanır.
2000 yılı istatistiklerine göre Çorum il ekonomisinde sektörlere göre dağılımı; hizmetler %32, ticaret %30, tarım %25, sanayi %9, inşaat %4 olarak meydana gelmiştir.
İlin coğrafi konumu nedeniyle İç Anadolu bölgesi ile Karadeniz Bölgesi arasında önemli bir geçiş yolu üzerinde olması önemini artırmakta olup ekonomisini olumlu olarak etkilemektedir. Ankara ile Samsun arasında kuzey - güney doğrultusunda geçiş üzerinde yer aldığı gibi batı - doğu doğrultusunda da Kastamonu, Çankırı, Amasya ve Tokat illeride Çorum topraklarında yer alan yollardan yararlanmaktadırlar.
İl dışından alınan ürünler olarak; beyaz eşya, petrol ürünleri, otomotiv yedek parçası, makineler, kazanlar, mekanik araçlar, hazır giyim gibi kalemlerdir. İl dışına satışı yapılan üretim kalemleri ise; süt ve süt ürünleri, çimento, bal, yumurta, kazanlar, makineler, mekanik araçlar, hazır giyim, ayakkabı, değirmencilik ürünleri, kâğıt ve karton türleridir.
Tarım
Çorum ilinde çeşitlenmiş tarım yapısı olup ürün yelpazesi geniş üretim miktarları fazladır. En çok yetiştirilen tarım bitkileri; buğday, şekerpancarı, arpa, soğan, domates, patates, kavun, karpuz, hıyar, üzüm, nohut, fiğ, pirinç, ayçiçeği, yeşil mercimek, ceviz, elma, kiraz, gebere. 2002 yılı Türkiye istatistiklerine göre yeşil mercimeğin %14'ü, pirincin %11'i, soğanın %8'i Çorum ilinde üretilmiştir. Geleneksel yöre sebze ve meyvelerinin dışında olanlarda özellikle İskilip ve bölgesinin mikro klima iklimi sayesinde yetişebilmektedir; Antepfıstığı, haşhaş, kayısı, Trabzon Hurması gibi bitkilerde yetişebilmektedir. 2002 yılında ildeki traktör sayı 20.929 adettir.
| 2004 Yılındaki Tarım Arazileri | |
|---|---|
| Arazi | Miktar (ha) |
| Ekili Arazi | 474.126 |
| Nadas Arazisi | 121.757 |
| Bağ Arazisi | 9.093 |
| Meyve Arazisi | 2.876 |
| Sebze Arazisi | 11.753 |
| Tarıma elverişli kullanım dışı alan | 2.863 |
| Tarım Arazisi | 662.468 |
| Yıllara Göre Traktör Sayısı | |
|---|---|
| 1970 | 1.862 |
| 1979 | 9.234 |
| 2002 | 20.929 |
| 2005 | 30.505 |
Ekin, arpa, çavdar, yulaf ve tritikale büyük ölçüde kuru tarım arazilerinde üretilirek elde edilir. Mısır bitkisi iklim özelliğince su ister, çeltik tümüyle su içinde olan tavalarda üretilir. Üretim genellikle ve çoğunlukla üretici eliyle tahıl borsasında satılmakta yahut un ve yem fabrikalarına verilmektedir.
| 2005 yılı Tarla bitkileri üretimi | ||
|---|---|---|
| Türü | Alan (ha) | Miktar (Ton) |
| Buğday | 292.610 | 924.396 |
| Arpa | 87.632 | 282.604 |
| Çavdar | 710 | 1.528 |
| Yulaf | 660 | 1.581 |
| Çeltik | 8.280 | 59.097 |
| Mısır | 200 | 1.082 |
| Tritikale | 875 | 274 |
Nohut ve yeşil mercimek kuru tarım arazilerinde istehsal edilir yetiştirilmekte olup, kuru fasulye sulama yapmadan yetişmemektedir.
| 2005 yılı baklagiller üretimi | ||
|---|---|---|
| Türü | Alan (ha) | Miktar (Ton) |
| Nohut | 25.676 | 28.406 |
| Kuru Fasulye | 1.468 | 1.600 |
| Yeşil Mercimek | 9.054 | 9.173 |
| 2005 yılı Yem bitkileri üretimi | ||
|---|---|---|
| Türü | Alan (ha) | Miktar (Ton) |
| Fiğ (Dane) | 17.755 | 17.945 |
| Fiğ (K. Ot) | 4.005 | 10.428 |
| Mısır (Silaj) | 993 | 46.035 |
| Yonca (K. Ot) | 2.365 | 25.598 |
| Korunga | 1.191 | 4.193 |
| Heyvan Pancarı | 12 | 450 |
| 2005 yılı Endüstri bitkileri üretimi | ||
|---|---|---|
| Türü | Alan (ha) | Miktar (Ton) |
| Şeker Pancarı | 7.555 | 310.198 |
| Haşhaş | 634 | 205 |
| Ayçiçeği (Yağlık) | 6.955 | 10.004 |
| Ayçiçeği (Çerezlik) | 425 | 732 |
| Patates | 1.262 | 29.040 |
| 2005 yılı Bahçe bitkileri üretimi | ||
|---|---|---|
| Türü | Alan (ha) | Miktar (Ton) |
| Lahana (Beyza) | 161 | 3.811 |
| Ispanak | 220 | 1.321 |
| Pırasa | 73 | 689 |
| Kabak (Sakız) | 32 | 378 |
| Kabak (Bal) | 108 | 1.427 |
| Hıyar | 411 | 5.315 |
| Patlıcan | 64 | 444 |
| Bamya | 130 | 536 |
| Domates | 1.810 | 46.845 |
| Biber (Sivri) | 132 | 836 |
| Biber (Dolmalık) | 29 | 177 |
| Karpuz | 508 | 8.426 |
| Kavun | 1.736 | 30.799 |
| Fasulye (Taze) | 718 | 3.761 |
| Barbunya (Taze) | 201 | 1.366 |
| Sarımsak | 8 | 61 |
| Soğan (Kuru) | 4.689 | 109.659 |
| Havuç | 22 | 198 |
| Turp (Bayır) | 19 | 232 |
| Soğan (Taze) | 110 | 1.174 |
| 2005 yılı Meyve üretimi | |
|---|---|
| Türü | Miktar (Ton) |
| Erik | 1.229 |
| Kayısı | 391 |
| Gilas | 1.104 |
| Vişne | 683 |
| Badem | 165 |
| Ceviz | 2.902 |
| Dut | 974 |
| Üzüm | 14.623 |
| Elma | 7.426 |
| 2005 yılı il Gübre kullanımı | |
|---|---|
| Türü | Miktar (Ton) |
| Saf N | 60.991 |
| Saf P205 | 45.559 |
| Saf K20 | 11,4 |
Orman
Vilayetin ormanlık arazileri daha çok kuzeyinde olup Çorum, Bayat, İskilip, Osmancık ve Kargıda sık olarak mevcuttur. Dağ köylerinin geçimi ormancılık üretimine bağlıdır.
Toplam ormanlık arazisi 373.825 hektardır. 185.873 hektar orman verimli, 187.952 hektar orman verimsizdir. Bu ormanların 194.564 hektarı koru ormanı, 179.261 hektarı baltalık ormandır. İl ormanlarının tümü kamu adına devlete ait olup şahıs ormanı yoktur.
- Bayat ilçesinde: Göknar, Kayın, Karaçam, Meşe, Ardıç.
- Kargı ilçesinde Sarıçam, Göknar, Kayın, Karaçam, Kızılçam, Meşe, Ardıç.
- İskilip ilçesinde: Göknar, Kayın, Karaçam, Meşe, Ardıç.
- Osmancık ilçesinde: Kayın, Karaçam
- Laçin ilçesinde: Karaçam, Meşe.
- Uğurludağ ilçesinde: Karaçam, Meşe.
- Çorum ilçesinde: Sarıçam, Göknar, Kayın, Karaçam, Meşe.
- Mecitözü ve Sungurlu ilçel?rind?: Karaçam, Meşe.
| 2005 yılı Orman üretimi | |
|---|---|
| Türü | Miktar (m³) |
| Tomruk | 37.730 |
| Maden Direk | 4.413 |
| Sanayi Odunu | 3.641 |
| Kağıtlık Odun | 13.580 |
| Lif Yonga Odunu | 73.000 |
| Yakacak Odun | 152.931 |
| 2005 yılı Orman - Mera alanı | |
|---|---|
| Türü | Miktar (ha) |
| Çayır alanı | 5.530 |
| Mera alanı | 139.582 |
| Orman alanı | 365.208 |
| Yoz alanı | 145.593 |
Hayvancılık
İl ekonomisinde hayvancılık üretimi ikinci derecededir. 2002 yılı Türkiye istatistiklerine göre il dahilinde 162.000 sığır, 139.000 koyun, 17.000 kıl keçisi, 3.000 Ankara keçisi, 5.000 manda mevcuttur. Yumurta, deri, süt, arıcılık, tavukçuluk önemli hayvancılık kaynaklı ürünlerdir.
Mera arazisi 139.582 hektar olup ilin hayvancılık üretimi için önem arz etmektedir.
1913 yılı hayvancılık üretimi; 89.059 sığır, 195.735 koyun, 220.856 keçi, 8.000 kömüş/camış vardır. Ek olarak 5.592 at, 12.575 eşek, 385 katır gibi çekim hayvanı vardı.
1927 yılında üretimi devlet istatistiklerine göre; ilde 83.000 kadar sığır, 160.000 kadar koyun, 230.000 kadar keçi, 230.000 kadar tavuk ile ek olarak 80.000 kadar eşek, katır ve at diğer çekim hayvanı vardı.
Lezzetli yoğurdu için özellikle camış sulak köylerde ve Kızılırmak kenar köylerinde beslenmektedir.
1980 yılına kadar ilde çok sayı kıl keçisi vardı. Orman alanlarında taze sürgünlere verilen zarar neticede çok sayı köyde yasaklandılar.
İlde dahilinde bir adet balıkçılık üretimi ile iştigal eden şirket var olup yıllık kapasitesi 15.000 ton olup ancak 10.000 ton kadar istehsal mümkün olmaktadır.
| Büyük baş hayvan üretimi (adet) | ||
|---|---|---|
| Türü | 2003 yılı | 2005 yılı |
| Sığır (Kültür) | 28.418 | |
| Sığır (Melez) | 89.465 | |
| Sığır (Yerli) | 46.461 | |
| Sığır Toplamı | 162.144 | 164.344 |
| Manda | 4.830 | 3.297 |
| At | 1.104 | |
| Katır | 1.245 | |
| Eşek | 10.766 | |
| Küçük baş hayvan üretimi (adet) | ||
|---|---|---|
| Türü | 2003 yılı | 2005 yılı |
| Koyun | 139.334 | 154.180 |
| Kıl Keçisi | 17.125 | 17.249 |
| Tiftik Keçisi | 3.285 | 3.649 |
| 2005 yılı kuş - kanatlı ve yumurta üretimi | |
|---|---|
| Türü | Miktar |
| Yumurtacı Tavuk | 2.426.200 |
| Et Tavuk | 18.950 |
| Ördek | 10.695 |
| Kaz | 18.805 |
| Hindi | 23.680 |
| Tavuk Yumurtası | 514.318.000 |
| Ördek Yumurtası | 372.750 |
| Kaz Yumurtası | 621.400 |
| Hindi Yumurtası | 798.500 |
| 2005 yılı Arıcılık üretim bilgileri | |
|---|---|
| Türü | Miktar |
| Eski Usul Kovan Sayı | 722 |
| Fenni Usul Kovan Sayı | 44.384 |
| Bal Üretimi | 565.120 kg |
| Bal Mumu Üretimi | 13.808 kg |
| Arı Bakan Köy Sayısı | 626 |
Sanayi
Çorum'daki başlıca sanayi tesisleri; çeşitli gıda maddeleri, süt ürünleri, un, yem, şeker, kereste, parke, alçı, kireç, çimento, prefabrik yapı elemanları, tuğla ve kiremit, demir - çelik döküm ve makine, dokuma, ayakkabı, ısıcam fabrikalarıdır. 2001 yılında Çorum'da 10'dan fazla çalışanı olan işletme sayısı 82'dir. Bunlardan 40'ı taş ve toprak sanayisi; 18'i gıda, içki ve tütün sanayisi; 10'u metal eşya, makine ve teçhizat sanayisi; 5'i metal ana sanayisi; 4'ü tekstil, giyim ve deri sanayisi; 2'si mobilya sanayisi; 1'i kâğıt, kâğıt ürünleri ve basım sanayisi ve 1'i de motorlu kara taşıtları sanayisine aittir. Çorum ilinin sembolü olan leblebi ise Çorum, Sungurlu ve Osmancık civarlarında küçük işletmeler tarafından üretilir.
| 2005 Yılında Çorum İlindeki sanayi tesisleri | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| İlçe | Gıda sanayisi | Faizi (%) | Makina sanayisi | Faizi (%) | Taş/toprak sanayisi | Faizi (%) | Diğer faaliyetler | Faizi (%) | Toplam(cəm) | |
| Çorum | 43 | 56 | 76 | 95 | 41 | 76 | 59 | 82 | 212 | |
| Alaca | 3 | 3 | - | - | - | - | 1 | 1 | 4 | |
| Bayat | 1 | 1 | - | - | - | - | 2 | 2 | 3 | |
| Boğazkale | - | - | - | - | - | - | - | - | ||
| Dodurga | - | - | - | - | - | - | - | - | ||
| İskilip | 3 | 3 | - | - | - | - | 4 | 6 | 7 | |
| Kargı | 8 | 11 | - | - | 1 | 2 | - | - | 9 | |
| Laçin | 1 | 1 | - | - | - | - | - | - | 1 | |
| Mecitözü | 2 | 2 | - | - | 1 | 2 | - | - | 3 | |
| Oğuzlar | - | - | - | - | - | - | - | - | ||
| Ortaköy | - | - | - | - | - | - | - | - | ||
| Osmancık | 16 | 21 | - | - | 11 | 20 | - | - | 27 | |
| Sungurlu | 9 | 12 | 4 | 5 | - | - | 6 | 9 | 19 | |
| Uğurludağ | - | - | - | - | - | - | - | - | ||
| Toplam | 86 | ------ | 80 | ------ | 54 | ------ | 72 | ------ | 285 | |
Madencilik
Çorum'da işletilmekte olan çok sayıda linyit kömür işletmesi vardır. Bu işletmeler; İskilip, Dodurga ve Bayat ilçelerindedir. Son zamanlarda Mecitözü ilçesi civarında yüksek rezervli linyit kömür sahaları bulunmuştur. Bu rezervlerden Bayat ve Dodurga'daki en zengin rezervdir ve en kalorili kömür de buradan çıkarılır.
Bayat'ta 4000 yıllık maden ocağı galerisi bulunmuş mevcut rezerv nabit bakırdan oluşmaktadır. Bayat Sağpazar köyünde 95 yılında petrol araştırmaları yapılmış ve TPAO nun 1.derece arama sahasında bulunmatır. Ayrıca ilçede tuzve kireçtaşı da mevcuttur.
İl genelinde; bakır, manganez, çinko, antimon, demir, kurşun, asbest, linyit, grafit yatakları ile jeotermal kaynaklar olduğu tespit edilmiştir.
Nüfus
Günümüzde Çorum ilini meydana getiren ilçelere bakılırsa, üçü dışındakiler kaza kimliğine 1866 yılından sonra ulaşmışlardır. 1866 yılına kadar üç ilçe "kaza" statüsünde olup bunlar; Çorum merkez, İskilip ve Osmancık'tır. Şimdiki il sınırları kalıcı haline 1924 yılında Türkiye Cumhuriyeti döneminde yapılan yasal düzenleme ile kavuştu. 1924 yılına kadar iskilip'e bağlı olan şimdiki Çankırı ilinin üç ilçe toprakları (Yapraklı, Kızılırmak, Merkez) alındı ve Çorum iline dahil edildi. Öyle ki, 1900 yılında İskilip topraklarında şimdi tam sekiz adet ilçe kurulu olup bu ilçeler 4 vilayete (Çankırı, Çorum, Kastamonu, Kırıkkale) dağılmıştır. Bir de Kargı ilçesinin özel durumu dışında il genelinde sınır değişiklikleri olmamıştır.
Aşağıdaki tabloda Çorum, İskilip, Osmancık, Sungurlu ve Mecitözü ilçelerindeki nüfus miktarındaki ani azalışların nedenleri;
- Bayat 1958 yılında, Uğurludağ 1987 Oğuzlar 1990 yılında İskilip ilçesinden ayrılıp birer ilçe haline getirilmesi, buna bir de 1945 yılında Harami ile Irmak arasında kalan ova köylerinin dönemin valisince Çorum merkez ilçeye bağlanması
- Alaca 1919 yılında, Laçin ise 1990 yılında Çorum'dan ayrılıp birer ilçe haline getirilmesi
- Ortaköy, 1959 yılında Mecitözü'nden ayrılıp bir ilçe haline getirilmesi
- Dodurga, 1990 yılında Osmancık ilçesinden ayrılıp bir ilçe haline getirilmesi
- Boğazkale de 1987 yılında Sungurlu ilçesinden ayrılıp bir ilçe haline getirilmesi
2007 yılı sonunda yapılan adrese dayalı nüfus sayımı sonuçlarına göre yirminci yüzyıl boyunca (cumhuriyet dönemi) Çorum merkez ilçenin nüfusu 22 kat artmıştır. Nüfus üzerindeki incelemelerde il genelinde nüfusun merkez ilçeye ve il dışına doğru bir göç akış içerisinde olduğu sonucu çıkmaktadır. 2007 yılındaki sayıma göre belediye yerleşimlerinde de görülen genel bir nüfus azalması olduğudur ki bunun istisnaları yalnızca Çorum ve İskilip merkezleridir.
| Yıllara göre il nüfus bilgileri | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| İlçe | 1831* | 1849 | 1893 | 1907 | 1927 | 1950 | 1960 | 1970 | 1980 | 1990 | 2000 | 2007[3] | 2012[4] | |||||
| Çorum | 10.075* | 49.057 | 80.973 | 60.752 | 88.056 | 118.536 | 144.569 | 168.985 | 189.748 | 221.699 | 243.600 | 265.242 | ||||||
| Alaca | - | - | - | - | 26.787 | 46.444 | 54.315 | 56.657 | 56.724 | 53.403 | 53.193 | 40.770 | 35.324 | |||||
| Bayat | - | - | - | - | - | - | 22.836 | 27.078 | 31.957 | 36.294 | 30.574 | 27.032 | 20.909 | |||||
| Boğazkale | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 9.973 | 8.190 | 5.696 | 4.437 | |||||
| Dodurga | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 13.550 | 10.439 | 8.292 | 6.989 | |||||
| İskilip | 11.450* | 43.442 | 43.271 | 52.362 | 53.722 | 66.611 | 55.618 | 67.434 | 72.569 | 52.569 | 45.327 | 42.476 | 37.307 | |||||
| Kargı | - | - | - | - | - | - | 31.564 | 32.261 | 31.247 | 26.762 | 20.388 | 17.050 | 15.780 | |||||
| Laçin | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 11.960 | 9.425 | 7.058 | 5.463 | |||||
| Mecitözü | - | - | 31.928 | 36.752 | 44.319 | 34.598 | 35.496 | 34.911 | 31.246 | 26.064 | 20.689 | 17.235 | ||||||
| Oğuzlar | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 11.154 | 9.083 | 7.930 | 6.393 | |||||
| Ortaköy | - | - | - | - | - | - | 9.580 | 11.016 | 12.420 | 13.073 | 11.820 | 9.711 | 8.090 | |||||
| Osmancık | 4.349* | 17.639 | 29.473 | 29.184 | 33.494 | 42.960 | 53.849 | 63.018 | 52.490 | 53.758 | 45.730 | 44.363 | ||||||
| Sungurlu | - | - | 67.607 | 39.793 | 40.405 | 62.429 | 76.382 | 90.006 | 100.000 | 88.327 | 80.840 | 64.631 | 55.922 | |||||
| Uğurludağ | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 18.111 | 16.265 | 9.163 | 6.521 | |||||
| Toplam | 202.601 | 247.602 | 341.353 | 446.389 | 518.366 | 571.831 | 608.660 | 597.065 | 549.828 | 529.975 | ||||||||
- 1831 yılına ilişkin nüfus bilgileri kent merkezleri olup köy nüfus sayıları dahil değildir.
- ( - ) işareti dahil olunan kutucuklar adı geçen ilçenin o tarihte/tarihlerde ilçe olmadığını belirtmek içindir.
- Yukarıdaki tabloda sarı renkli bölmeler 1866-cı yıldan evvelde ilçe olanları işaret eder.
Güncel Nüfus Değerleri (TÜİK 4 Şubat 2020 verileri[5])
Çorum ili nüfusu:530.864'dür. Bu nüfusun %74,89'u şehirlerde yaşamaktadır (2019 sonu). İlin yüzölçümü 12.478 km2'dir. İlde km2'ye 43 kişi düşmektedir. (Bu sayı merkez ilçede 122’dir.)
İlde yıllık nüfus % 1,05 oranında azalmıştır. Nüfusu en çok artan ilçe: Merkez ilçe (% 0,82). Nüfusu en çok azalan ilçe: Uğurludağ (-%22,25)
04 Şubat 2020 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 14 İlçe, 16 belediye, bu belediyelerde 126 mahalle ve ayrıca 759 köy vardır.
| 2019 yılı sonunda Çorum ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri[6] | |||||||||||
| İlçe | Nüfus
2018 |
Nüfus
2019 |
Nüfus
Artışı % |
Belediye
Sayısı |
Mahalle
Sayısı |
Köy
Sayısı |
Köy
Nüfusu |
Şehir
nüfusu |
Şehirde
oturan % |
Alanı
km2[7] |
km2'ye
düşen kişi |
| Alaca | 31.460 | 31.121 | -1,08 | 1 | 7 | 101 | 11.540 | 19.581 | 62,92 | 1.296 | 24 |
| Bayat | 16.525 | 16.093 | -2,61 | 1 | 5 | 40 | 10.228 | 5.865 | 36,44 | 717 | 22 |
| Boğazkale | 4.175 | 3.766 | -9,80 | 1 | 3 | 14 | 2.483 | 1.283 | 34,07 | 264 | 14 |
| Dodurga | 6.368 | 5.931 | -6,86 | 1 | 6 | 12 | 3.310 | 2.621 | 44,19 | 229 | 26 |
| İskilip | 32.546 | 31.892 | -2,01 | 1 | 14 | 64 | 13.302 | 18.590 | 58,29 | 1.170 | 27 |
| Kargı | 15.684 | 15.455 | -1,46 | 1 | 6 | 58 | 10.007 | 5.448 | 35,25 | 1.174 | 13 |
| Laçin | 4.770 | 4.599 | -3,58 | 1 | 3 | 14 | 3.311 | 1.288 | 28,01 | 196 | 23 |
| Mecitözü | 15.655 | 14.934 | -4,61 | 1 | 8 | 54 | 10.716 | 4.218 | 28,24 | 825 | 18 |
| Merkez ilçe | 294.807 | 297.224 | 0,82 | 2 | 23 | 198 | 28.476 | 268.748 | 90,42 | 2.436 | 122 |
| Oğuzlar | 5.483 | 5.252 | -4,21 | 1 | 7 | 6 | 2.376 | 2.876 | 54,76 | 121 | 43 |
| Ortaköy | 8.696 | 7.069 | -18,71 | 2 | 5 | 14 | 2.557 | 4.512 | 63,83 | 300 | 24 |
| Osmancık | 42.980 | 42.954 | -0,06 | 1 | 18 | 55 | 14.369 | 28.585 | 66,55 | 1.273 | 34 |
| Sungurlu | 49.082 | 48.158 | -1,88 | 1 | 16 | 109 | 17.163 | 30.995 | 64,36 | 1.999 | 24 |
| Uğurludağ | 8.252 | 6.416 | -22,25 | 1 | 5 | 20 | 3.481 | 2.935 | 45,75 | 428 | 15 |
| ÇORUM | 536.483 | 530.864 | -1,05 | 16 | 126 | 759 | 133.319 | 397.545 | 74,89 | 12.428 | 43 |
Yönetim
İllerde protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, şehirler düzeyindedir. Belediye Başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Ayni seçmen İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanarak ilçelerin belediye meclislerini oluşturur. İldeki bütün seçmenler ayrıca il genel meclisi için de oy kullanarak, İl Genel Meclisinin oluşumunu sağlarlar.
İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır İl genel meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D'Hondt Sistemine göre belirlenir (Kanun:2972-Madde:23)
İl Genel Meclisi, İl Özel İdaresinin karar organıdır, başkanını üyeleri arasından gizli oyla seçer. Ayrıca, İl Genel Meclisi kendi içinden gizli oyla bir yıl görev yapacak 5 kişilik İl Encümenini seçer.[8][9]
Merkezi yönetim, Vali ve İl Müdürlerinden oluşur. İl Özel İdaresi (İl Genel Meclisi ve İl Encümeni) seçilmişlerden oluşur, ancak Vali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.
Çorum Valisi, 1970-Çumra doğumlu Mustafa ÇİFTÇİ’dir. 6 Aralık 2018’de TBMM Başkan Başmüşaviri iken atanmıştır.[10]
Çorum Belediye Başkanı, 1973-Çorum doğumlu Halil İbrahim Aşgın(AK PARTİ), 31 Mart 2019 seçimlerinde %43,28 oy oranıyla seçilmiştir.[11]
2019 Türkiye yerel seçimleri sonuçlarına göre Çorum İl Genel Meclisi üye sayısı, 25 AK PARTİ, 6 CHP, 5 MHP ve 1 İYİ Parti olmak üzere 37’dir. Çorum Belediye meclisi ise 20 AK PARTİ, 13 CHP ve 4 MHP olmak üzere 37 üyeden oluşur.[12]
2018 Genel seçimleri sonucu, Çorum'u temsilen TBMM'de AKP'den 3 milletvekili (Ahmet Sami Ceylan, Oğuzhan Kaya, Erol Kavuncu), CHP'den 1 milletvekili (Tufan Köse) seçilmiştir.[13]
Konum
| Konum Bilgileri | |||||
| İlçe | Kuruluş Yılı[14] | Alanı km²[15] | Rakım mt. | Merkeze km[16] | Ulaşan Yollar[16] |
| Alaca | Cumh.önce | 1.296 | 926 | 52 |  -05,  -03 |
| Bayat | 1958 | 717 | 698 | 83 |  -02=>19-77 |
| Boğazkale | 1987 | 264 | 995 | 87 | -02=>19-51 |
| Çorum Merkez | 2.436 | 822 | -04, -03, 19-27 | ||
| Dodurga | 1990 | 229 | 624 | 42 |  -04 |
| İskilip | Cumh.önce | 1.170 | 734 | 56 |  -03 |
| Kargı | 1936 | 1.174 | 387 | 106 | -03, 19-78 |
| Laçin | 1990 | 196 | 729 | 29 | -04=>19-81 |
| Mecitözü | Cumh.önce | 825 | 811 | 36 | -04 |
| Oğuzlar | 1990 | 121 | 680 | 57 | -04=>19-83 |
| Ortaköy | 1959 | 300 | 809 | 60 | Çorum=>19-27 |
| Osmancık | Cumh.önce | 1.273 | 425 | 59 | E E80
/ -16, -04, 19,78 |
| Sungurlu | Cumh.önce | 1.999 | 762 | 72 | -02, 19-54, 19-76 |
| Uğurludağ | 1987 | 428 | 806 | 64 | -03=>19-76 |
| ÇORUM | Cumh.önce | 12.428 | |||
İlin milletvekilleri
Spor
2018-2019 sezonu sonunda, futbol takımı Yeni Çorumspor, play-off sonunda 2. Lige çıkmıştır. Futbol BAL'da Sungurlu Belediyespor ligde kalmıştır. Sungurlu Belediyespor erkekler voleybol 2. Ligine düşmüştür. Voleybol erkekler 2. Liginde 1, kadınlar liginde 2 takımı vardır. Voleybol bölgesel ligine de 2 takımla katılmıştır.
Ziraat Türkiye Kupası'nda Yeni Çorumspor, katıldığı 2. turda elenmiştir.
Önemli spor tesisleri: Dr. Turhan Kılıçcıoğlu Stadyumu (11.263), Atatürk Spor Salonu (2.000), Olimpik Yüzme Havuzu (1.000).
Çorumlu kayda değer kişiler
Kaynakça
- ( Türkiye Mülki İdare Bölümleri ) Republic of Turkey Civil Administration Units Municipalities Villages, Ministry of Interior, Ankara 2002
- Türkiyə İstatistik Kurumu TUİK27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Genel Nüfus Sayımı 1990, 2000 ( Əhəli sayı )
- DİE Genel Nüfus Sayımı, Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri, Çorum 1975
- DİE Genel Nüfus Sayımı, 1927, 1935, 1940, 1945, 1950, 1955, 1960, 1965, 1970, 1975, 1980, 1985, 1990
- Çorum 2003 İl (Vilayət) Çevre Durum Raporu Çorum 2004
- Çorum 2005 İl (Vilayət) Çevre Durum Raporu Çorum 2005
- Türkiye Vilayetler Ensiklopediyası ( İl İl Yurdumuz Türkiye İller Ansiklopedisi ) Milliyet Yayınları 2005 İstanbul
- Türkiye Coğrafya Atlası, DB Yayıncılık 2006 İstanbul
- DİE - Osmanlı Devletinin İlk İstatistik Yıllığı 1897, Ankara 1997
- Yurt Ansiklopedisi, Anadolu yayıncılık 1982 istanbul
- İ. Hakkı Uzunçarşılı - Osmanlı Tarihi Cilt I -IV Ankara 1972 - 1978
- Yaşar Yüsel - Kadı Burhaneddin Ahmed ve Devleti, Ankara 1970
- Çorum İl Yıllığı 1973
- Çorum İl Yıllığı 1967
- Ahmet Temir, Kırşehir Emiri Caca Oğlu Nureddin'in 1272 tarixli Arapça - Moğolca Vakfiyesi, Ankara 1959
- Türkiye Ansiklopedisi, 1956
- Ahmet Gökoğlu - Paflagonya - Paphlagonia Gayri Menkul Eserleri ve Arkeolojisi, Kastamonu 1952
- Şemseddin Sami - Kamus-ül Alam, Cilt 1 - 6, İstanbul 1889 -1899
- V. Cuniet - La Turquie d'Asie, Paris 1892
- Charles Texier - Küçük Asya, Asie Minore I, Paris 1842
- W. F. Ainsworth - Travels and REsearches in Asia Minor, Mesopotamia, Chaldea and Armenia, Londra 1842
- J. Hamilton - Researches in Asia Minor, Pontus and Armenia I, Londra 1842
- M. Vivien de Saint Martin - Description Historique de l'Asie Mineoure, Paris 1852
Notlar
- "Yeni Valiler Kararnamesi Resmi Gazete'de yayımlandı: 39 ilin valisi değişti". Haberturk.com. 27 Ekim 2018. 25 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2018.
- "Hizmete giriş tarihi". 27 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- "Çorum ve ilçeleri nüfus tablosu". 10 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2008.
- "ADRESE DAYALI NÜFUS KAYIT SİSTEMİ 2012 NÜFUS SAYIMI SONUÇLARI". TC Çorum Valiliği İl Nüfus ve Vatandaşlık Müdürlüğü. 29 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2014.
- https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr 25 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. TUİK 4 Şubat 2020 verileri
- "Arşivlenmiş kopya". 25 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 16 Nisan 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- "Arşivlenmiş kopya". 5 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2020.
- "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 18 Haziran 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2020.
- "Arşivlenmiş kopya". 20 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2020.
- "Arşivlenmiş kopya". 29 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2020.
- "Arşivlenmiş kopya". 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2020.
- "Arşivlenmiş kopya". 2 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2020.
- İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
- Karayolları Genel Müdürlüğü
Dış bağlantılar
- Çorum Valiliği
- Çorum Belediyesi3 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Çorum YerelNET
