Deve kuşu

Devekuşu, Afrika kökenli uçamayan kuş türlerinden birisidir. Struthio cinsinin yaşayan tek üyesidir. Bazı analizler göstermiştir ki, Somali devekuşu, bayağı devekuşlarından ayrı bir tür olarak ele alınabilmektedir fakat taksonomistlerin çoğu Somali devekuşunu bir alttür olarak göstermektedir. Devekuşları kivi, emu ve diğer ratitlerle aynı altsınıfta bulunurlar (Struthioniformes). Görünüşünden ayırt edilebilir. Uzun bir boynu ve uzun bacakları vardır. Saatte 97,5 km (60,6 mph) hızla koşabilme yeteneği ile en hızlı koşan kuştur.[1][2] Devekuşları, yaşayan kuşlar içerisinde en büyük yumurtalara sahip canlılardır (Madagaskar’da yaşamış ve soyu tükenmiş olan fil kuşları ve Yeni Zelanda’da yaşamış ve yok olmuş dev moaların yumurtaları daha büyüktü). Kendileri de yaşayan en büyük kuşlardır. Devekuşlarının diyetleri genel olarak bitkilerden oluşur. Fakat omurgasızları da yiyebilmektedirler. Beş ila elli arasında birey içeren göçebe sürüler hâlinde yaşarlar. Tehlike anında ya kendilerini toprağa uzanarak saklar ya da kaçarlar. Köşeye sıkıştıklarında güçlü bacaklarıyla tekme savurabilirler. Çiftleşme düzenleri coğrafik bölgelere göre değişiklik gösterir. Aynı bölgede yaşayan erkekler iki ila yedi dişiden gruplar için kavga ederler. Kafalarıyla rakiplerine vurduklarında kolaylıkla ölebilirler. Devekuşları dünyanın her yerinde çiftliklerde üretilmektedir. Çoğunlukla dekoratif toz alıcı olarak kullanılan tüyleri için yetiştirilirler. Derileri deri endüstrisinde kullanılır.[3] Eti ise ticari amaçlı kullanılır.[4]

Deve kuşu
Korunma durumu
Bilimsel sınıflandırma
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Sınıf: Aves
Takım: Struthioniformes
Familya: Struthionidae
(Deve kuşugiller)
Vigors, 1825
Cins: Struthio
Linnaeus, 1758
Tür: S. camelus
İkili adlandırma
Struthio camelus
Linnaeus, 1758

Yaşam bölgesi

Özellikleri
Kafa
Ayak
Kanatlardaki kancalar

Devekuşlarının kütleleri genelde 63 – 130 kg (140 – 290 Ib) arasında değişir.[5][6] Ender bazı erkekler 156 kiloya (346 Ib) kadar çıkabilir.[6] Yetişkin erkeklerde tüyler genelde siyah, kanatlar ve kuyruk beyaz olur. Buna rağmen bir alttürün kuyruğu devetüyü rengidir. Dişiler ve genç erkekler gri – kahverengi ve beyaz renktedir. Erkeklerde de dişilerde de boyun keldir fakat hafif bir tüy katmanı vardır.[5][6] Dişilerin boyun ve kalçaları pembemsi gridir,[6] erkeklerin ise alttürlere göre mavimsi, gri veya pembe olabilir.

Uzun boyun ve bacakları sayesinde kafalarını 1,8 – 2,75 metre (6 – 9 ft) yüksekliğe kadar çıkarabilirler. Gözleri ise kara omurgalıları içerisindeki en büyük gözlerdir ve çapları 50 mm olması sayesinde yaklaşan avcıları büyük bir mesafeden fark edebilirler.[7] Ayrıca gözleri, güneş ışığından korunmak amacıyla gölgelendirilmiş bir yapıdadır.[8][9]

Cilt renkleri alttürlere göre değişkenlik gösterir. Devekuşunun güçlü bacakları çıplaktır, tarsustan itibaren (ayak bileği) pullarla kaplanmaya başlar. Bu pullar erkeklerde pembe, dişilerde ise siyahtır.[6] Her bir ayakta sadece iki parmak bulunur (çoğu kuşta dörder tanedir). İç tarafta ve diğerinden daha büyük olan parmaktaki tırnak, toynağı andırır. Dıştaki parmakta tırnak yoktur.[10] Parmak sayısındaki azlık, koşmaya yardımcı olmak amacıyla oluşmuş bir adaptasyondur. Devekuşları saatte 70 km’nin üzeri hızlarda 30 dakika durmadan koşabilirler. Açıklığı iki metreyi bulan kanatları çiftleşme gösterilerinde ve yavruları güneşten korumak amacıyla kullanılır.[11] Tüylerinde, uçabilen kuşların harici tüylerini bir arada tutan kancalardan yoktur. Bu nedenle yumuşak ve pofuduktur, sadece yalıtım amaçlı kullanılır. Kuyruklarında 50 – 60 tüy bulunur. Kanatlarında 16 birincil tüy, dört alular ve 20 – 23 ikincil tüy bulunur.[6] Devekuşunun göğüs kafesi (sternum) düzdür, uçabilen kuşlarda kanat kaslarının bağlandığı omurgadan yoksundur.[12] Gagası düz, geniş ve ucu yuvarlaktır.[5] Diğer bütün ratitler gibi devekuşlarının da kursakları yoktur.[13] Ayrıca safra keseleri de yoktur.[14] Üç adet mideleri bulunur ve kör bağırsakları (caecum) 71 santimetredir. Yaşayan bütün diğer kuşlardan farklı olarak, idrarını ve dışkısını ayrı depolar. Diğer bütün kuşlar idrar ve dışkılarını coprodeumda birlikte depolarken, devekuşları dışkılarını kalın bağırsağın sonunda depolar.[15] Ayrıca bağırsaklarını tutmak için gelişmiş özgün kasık kemikleri bulunur. Birçok kuşun tersine, erkek devekuşlarının 20 cm’ye ulaşabilen çiftleşme organları vardır. Damak yapısı diğer ratitlerden farklıdır. Çünkü sfenoid ve damak kemikleri bağlantılı değildir.[6]

Cinsel olgunluk dönemlerinde (iki ila dört yıl yaş arası) erkek devekuşları 1,8 – 2,8 metre uzunluğuna, dişiler ise 1,7 – 2 metre uzunluğuna ulaşabilir.[6] Yaşamlarının ilk yılında yavrular ayda 25 cm uzarlar. İlk yılın sonunda 45 kiloya ulaşırlar. Ömürleri yaklaşık 40 – 45 yıldır. Dişi bir devekuşu, birleşik bir yuvada kendi yumurtalarını diğer yumurtalardan ayırt edebilir.

Taksonomi

Devekuşu, ilk olarak 18. yüzyılda Linnaeus tarafından Systema Naturae adlı çalışmada günümüzdeki binomial ismiyle kullanılmıştır.[16] Bilimsel adı Latince’den türetilmiştir, struthio serçe demektir (ostrich) ve camelus da deve (camel) demektir. Deve denmesinin sebebi habitatının kuru olmasıdır.[17]

Devekuşu, ratitler de denilen Struthioniformes altsınıfına aittir. Diğer üyeleri nandu, emu, kasovari, moa, kivi ve şu an soyu tükenmiş en büyük kuş olan fil kuşudur. Ratitleri sadece bir altsınıfta toplamak her zaman sorgulanmıştır. Struthioniformes altsınıfını devekuşu ile sınırlandıran alternatif sınıflandırmalar önerilmiştir. Günümüzde moleküler kanıtların doğruluğu şüphelidir çünkü paleobiyocoğrafik ve paleontolojik faktörler çoklu-altsınıf düzeninin desteğini almaktadır.

Alttürler

Beş adet alttür belirlenmiştir.

  • Bayağı Devekuşu (S. Struthio)
    S. c. australis, Güney devekuşu. Güney Afrika. Zambezi ve Cunene nehirlerinin doğusunda yaşarlar. Cape eyaletindeki Little Karoo’da önceleri tüyü için üretiliyordu.[18]
    S. c. camelus, Kuzey Afrika devekuşu veya Kırmızı boyunlu devekuşu. Kuzey Afrika. Geçmişte en geniş habitata sahip devekuşu alttürüydü. Habitatları doğuda Etiyopya’dan Sudan’a, batıda Sahel’den [19] Senegal ve Moritanya’ya, kuzeyde Mısır’a ve Fas’ın güneyine kadar uzanırdı. Günümüzde yaşam alanları çokça daralmıştır.[20] Eskiden yaşadığı 18 ülkeden bugün sadece 6’sında bulunmaktadır. Bu nedenle Kritik Tehdit Altında statüsündedir.[21] En büyük alttürdür. Boyları 2,74 metreye ve kütleleri 154 kilograma kadar çıkabilir.[22] Boyunları pembemsi kırmızıdır. Erkeklerde tüyler siyah beyaz, dişilerde ise gri renktedir.[22]
    S. c. massaicus, Masai devekuşu. Doğu Afrika. Kafasında kısa tüyler bulunur. Boynu ve kalçası pembedir. Çiftleşme döneminde erkeklerin boynu ve kalçalarının rengi parlaklaşır. Habitatları Güney Kenya, Doğu Tanzanya,[19] Etiyopya ve Güney Somali’nin bazı bölümleri ile sınırlıdır.[22]
    S. c. syriacus, Arap devekuşu veya Orta Doğu devekuşu. Orta Doğu. Eskiden Arap Yarımadası, Suriye[19] ve Irak’ta çok yaygın olarak bulunurdu. 1966’da soyları tükendi.
    S. c. molybdophanes, Somali devekuşu. Güney Etiyopya, Kuzeydoğu Kenya ve Somali.[19] Boyun ve kalçalar mavimsi gridir. Çiftleşme döneminde erkeğin boynu ve kalçaları parlaklaşır ve mavileşir. Dişiler, diğer alttürlere göre daha kahverengidir.[22] Genellikle sürüden ziyade çiftler hâlinde veya tekli dolaşırlar. Habitatları Kuzeydoğu Kenya’da S. c. massaicusun habitatı ile kesişir.[22]

Bazı analizler Somali devekuşunun ayrı bir tür olarak alınması gerektiğini göstermektedir. Ama bu konuda uzmanlar arasında görüş birliği yoktur.

Kasuar Deve Kuşu, Avustralya ve Yeni Gine' de yaşarlar. Miğferli, Altın Boyunlu ve Bennet olmak üzere üç alt türü vardır. 3 parmakları bulunur. Orta parmağıyla ölümcül darbeler savurabilir. Boyun kısmında meme benzeri iki et parçası bulunur. 6-8 yumurta yaparlar ve 2 ay kuluçka süreleri vardır.

Kivi Deve Kuşu, Yeni Zelanda ormanlarında yaşarlar. Uzunlukları 48-84 cm, boyları 35 cm ve ağırlıkları 1,25-4 kg' dir. Horoz büyüklüğündedir.

Üreme

Erkek devekuşları cinsel olgunluğa (2 ila 4 yaşları) 1.8-2.7 m, dişi devekuşları ise 1.7 -2 m yüksekliğe ulaşınca girer. Yaşamın ilk yıllarında civcivler her ay 25 cm kadar büyür. Bir yıl sonunda devekuşları 45 kg ağırlığa ulaşır.

  • Karoo yarı çöl bölgesindeki devekuşları, Oudtshoorn, Batı Cape Bölgesi, Güney Afrika
  • Cape of Good Hope yakınlarındaki yabani kuşlar, Güney Afrika

Kaynakça
Özel
  1. Doherty, James G. (1974)
  2. "trails.com". 20 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2011.
  3. "Ostrich Leather". British Domesticated Ostrich Association. 25 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2011.
  4. "Ostrich Meat". British Domesticated Ostrich Association. 23 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2011.
  5. Gilman, Daniel Coit; et al. (1903).
  6. Davies, S. J. J. F.& Bertram, B. C. R. (2003)
  7. Brown, L. H., et. al (1982)
  8. Martin, G. R. and Katzir, G (2000)
  9. Martin, G. R., Ashash, U. and Katzir (2001)
  10. Fleming, John (1822).
  11. Donegan, Keenan (2002).
  12. Nell, Leon (2003).
  13. Brand, T. S.; Gous, R. M. (2006).
  14. Marshall, Alan John (1960).
  15. Skadhauge, E.; et al. (2003)
  16. Linnaeus, Carolus (1758)
  17. Gotch, A. F. (1995)
  18. Stöcker, Friedrich W.; Dietrich, Gerhard (1995)
  19. Clements, J. (2007)
  20. Thiollay, J.M. 2006. Severe decline of large birds in the Northern Sahel of West Africa: a long-term assessment. Bird Conservation International 16: 353-365.
  21. Sahara Conservation Fund: Ostrich Conservation, Niger. 20 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 16 Mart 2011'de erişilmiştir.
  22. Roots, Clive (2006)
Genel
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.