Feliks Dzerjinski

Feliks Edmundoviç Dzerjinskiy (Lehçe: Feliks Edmundowicz Dzierżyński, Rusça: Феликс Эдмундович Дзержинский), (11 Eylül 1877, Vilna, Rus Çarlığı {Bugün Vilnius, Litvanya} - 20 Temmuz 1926, Moskova, SSCB), Demir Feliks (Rusça: Железный Феликс, Jelezniy Feliks) lakabıyla bilinen Sovyetler Birliği'nin ilk istihbarat ve gizli servisi Çeka'nın kurucusu ve ilk önderi.[1] Bolşevik devrimci ve Rusya Komünist Partisi (Bolşevik) Merkez Komitesi üyesi (1917-1926). RKP (B) Politbüro üyesi (1924-1926).

Feliks Edmundoviç Dzerjinskiy
Rusça:Феликс Эдмундович Дзержинский

Lehçe:Feliks Edmundowicz Dzierżyński

Çeka Başkanı
Görev süresi
20 Aralık 1917 - 6 Şubat 1922
Yerine geldiği Kurum yeni kuruldu
Yerine gelen GPU Başkanı olarak kendisi
GPU Başkanı
Görev süresi
6 Şubat 1922 - 15 Kasım 1923
Yerine geldiği Çeka Başkanı olarak kendisi
Yerine gelen OGPU Başkanı olarak kendisi
OGPU Başkanı
Görev süresi
15 Kasım 1923 - 20 Temmuz 1926
Yerine geldiği GPU Başkanı olarak kendisi
Yerine gelen Vyaçeslav Rudolfoviç Menjinskiy
Kişisel bilgiler
Doğum 11 Eylül 1877
Vilna, Rus Çarlığı
Ölüm 20 Temmuz 1926 (48 yaşında)
Moskova, Sovyetler Birliği
Partisi Rusya Komünist Partisi (Bolşevik)
Evlilik(ler) Sofia Dzerjinskiy
Mesleği Bürokrat, Siyasetçi

Dzerjinskiy sınıf düşmanlarına karşı uzlaşmaz tavrıyla, soylular, Kazak subaylar, din adamları, fabrikatörler ve toprak aristokratlarına karşı müsamaha göstermeden sert mücadelesiyle dikkat çekmiş ve bu sayede Rusya'da devrimci politikanın güçlenmesinde etkili olmuştur.


Biyografi

Polonyalı büyük toprak sahibi soylu ve öğretmen olan Edmund Yosifoviç Dzerjinskiy'nin oğludur. Sekiz kardeşi olan Feliks'in 5 yaşındayken babası vefat etti. Feliks çocukluğunda bir rahip (Rusça: Ксёндз, Lehçe:Ksiądz ) olmayı hedefliyordu.[2].

Dzerjinskiy, 1895'te Litvanya Sosyal Demokrat Partisi'nin Kaunas (Kovno) örgütüne girdi. Parti örgütçüsü olarak görevler aldı. 1897-1908 arasında devrimci eylemlerden dolayı Rus çarlık polisince beş kez tutuklanmasına karşın, sürgüne gönderildiği Sibirya'dan[1] her defasında kaçmayı başardı. Çeşitli zanaat dallarında ve fabrikalarda çalışarak geçimini sağladı.

1897 yılında Kovno cezaevinde bir yıl hapis yattıktan sonra 1898'de Ural Dağları'nın doğusunda Nolinsk iline sürgüne gönderildi. Orada bir fabrikaya girdi ve çalışırken işçiler arasında devrimci propaganda faaliyetlerine başladı. Ağustos 1899'da sürgün bölgesinden kaçmayı başardı.

Dzerjinskiy kısa sürede profesyonel bir devrimci oldu. 1900 yılında Polonya - Litvanya Sosyal-Demokratları'nın düzenlediği ilk kongreye katıldı. Şubat 1900'de tekrar tutuklandı ve Varşova'da hapsedildi. Ancak yine kaçmayı başardı ve Polonya-Litvanya Sosyal-Demokratları'nın Berlin'deki kongresinde partinin dış komite sekreteri seçildi. Kraków'da Kızıl Bayrak gazetesinin ve illegal eserlerin yayınlanmasında görev aldı.

İlk isyan hareketleri ve RSDİP üyeliği

Rus-Japon Savaşı sırasında 1904-1905 yıllarında fabrikalarda işçi protestolarının ve grevlerin ortaya çıkmasında etkili oldu. 1905 Devrimi'ne katılarak Polonya-Litvanya Sosyal Demokrat Partisi'nin önderleri arasına girdi.

1906'da Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi'nin IV.Kongresi'ne Polonya temsilcisi olarak katıldı. 1907'de RSDİP Merkez Komite üyesi seçildi. Ancak 1909'da en soğuk bölgelerden olan Kuzeydoğu Sibirya'da Yenisey bölgesinde ağır işçilikle sürgün cezasına çarptırıldı. Kasım 1909'da Gorki 'nin de bulunduğu İtalya'nın Capri adasına kaçtı. 1910'da tekrar Polonya'ya geçerek devrimci faaliyetlerini sürdürdü. Mart ayında parti sekreteri Sofia Muşkat ile evlendi. Sosyal Demokrat adlı gazetenin yayın kurulunda görev aldıysa da gazetenin editörleri ile devrimci taktikler konusunda anlaşmazlığa düştü ve onları pasif kalmakla suçladı.

Daha sonra devrimci çalışmalarını Rus Çarlığı'nda ve Batı Avrupa'da sürdürdü. 1912'de altıncı kez tutuklandı ve 1917 Şubat Devrimi'ne değin hapiste kaldı. Dzerjinskiy toplam 11 yıl hapis yattı ve pek çok kez kürek mahkûmu olarak ağır işlerde çalıştırıldı.[3].

Devrim ve Çeka Başkanlığı
Ana madde: Çeka

1917 Şubat hareketinden sonra RSDİP Moskova Komitesine seçildi. Moskova'da Kızıl Muhafızları örgütleyerek Ekim Devrimi hazırlıklarında görev aldı. RSDİP toplantısında silahlı ayaklanma kararını destekledi. II.Sovyetler Kongresi'ne katılarak Petrograd Sovyeti Merkez Yürütme Kurulu Başkanı ve Petrograd Askeri Devrim Komitesi üyesi seçildi.[1] Devrim sırasında Posta-Telgraf bölümünde haberleşme faaliyetleriyle ilgili görev aldı.

19 Aralık 1917'de Halk Komiserleri Konseyi toplantısında devlet dairelerinde sabotaj ve karşı-devrimci faaliyetler konusunda bir rapor sundu. Bu rapor Tüm Rusya Karşı-Devrim ve Sabotajla Mücadele Olağanüstü Komisyonu'nun ( Rusça: Всероссийская чрезвычайная комиссия по борьбе с контрреволюцией и саботажем /Kısaca: Çeka) kuruluşunda bir teklif niteliği kazandı ve 6 Şubat 1918'de ilk Sovyet istihbarat ve gizli servisi Çeka kuruldu.

Dzerjinskiy'nin en yakınındaki çalışma arkadaşı Martin Latsis şöyle demiştir:[4][5].

Feliks Edmunoviç, Çeka için seçilebilecek en uygun kişiydi.

23 Şubat 1918'de Komünist Parti Merkez Komite toplantısında Brest-Litovsk Antlaşması'nın imzalanması tartışmalarında çekimser oy kullandı. Alman Büyükelçisi Mirbach'ın öldürülmesinde güvenlik zaafiyetinden kendini suçladı ve 7 Temmuz 1918'de Çeka başkanlığı görevinden istifa etti. Ancak Lenin'in isteğiyle 22 Ağustos'ta yeniden bu göreve atandı. Ülkede başlayan Beyaz Terör hareketine ve sınıf düşmanlarına karşı mücadelede acımasız tavrıyla dikkat çekti.[6].

Dürüst, ama acımasız bir kişi olarak ün kazandı.[7]

Sovyet-Polonya Savaşı (1919-1920) sırasında Kızıl Ordu, Polonya kuvvetlerini batıya doğru sürerken Dzerjinskiy, Bolşevik hükümetinin denetiminde kurulan Polonya Devrimci Komitesi Başkanlığı'na atandı. Sovyet ordusunun geri çekilmek zorunda kalmasından sonra, yeniden Rusya'daki çalışmalara ağırlık verdi. Çeka başkanlığının yanı sıra 1919'da İçişleri Halk Komiseri, 1921'de de Ulaştırma Halk Komiseri olarak görev yaptı. 1924'te Lenin'in ölümünden sonra iktidar mücadelesinde Stalin'i kararlılıkla destekledi. Yüksek Ekonomik Konsey başkanlığına getirildi ve Politbüro aday üyeliğine seçildi.

20 Temmuz 1926'da bürokrasi meselelerinin eleştirildiği Merkez Komite toplantısında kalp krizi geçirerek hayatını kaybetti.[1] Naaşı 22 Temmuz'da Kremlin Duvarı Mezarlığı'na defnedildi.

Galeri
  • 1904 İsviçre, Goldmanlar'la birlikte.
  • Dzerjinskiy eşi ve çocuğuyla, Ekim 1918
  • Çeka şefleri, 1919
  • Dzerjinskiy, 1 Ağustos 1920
  • Leh Devrimci Komitesi üyeleri ile birlikte, 1920
  • Dzerjinskiy, 1923
  • Yagoda, Menjinskiy ve Dzerjinskiy, 1924
  • Dzerjinskiy Molotof ile birlikte, 1924
  • Japon Ticaret Komisyonu ile yapılan antlaşmayı imzalarken, 1925
  • Rusya Komünist Partisi (Bolşevik) 14. Kongresi'nde Prezidyum'da, Aralık 1925
  • Dzerjinskiy Harkov'da, 28 Mayıs 1926
  • Dzerjinskiy'nin cenazesi, Moskova, 1926
  • Dzerjinskiy'nin cenazesi, Moskova, 1926

Kaynakça
  1. Russiapedia makalesi (İngilizce) 22 Haziran 2015 tarihinde erişilmiştir
  2. Елена Николаевна Егорова. "Две стороны жизни Дзержинского - аверс". 23 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2015.
  3. "Артур Гинзбург: Легенды и Истины". 23 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2015.
  5. "Кто он, Феликс Дзержинский?". ruskline.ru. 1 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2015.
  6. "Интервью Ф.Э. Дзержинского сотруднику «Укрроста»". www.alexanderyakovlev.org. 1 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2015.
  7. İlgili Spartakus online makalesi (İngilizce) 22 Haziran 2015 tarihinde erişilmiştir

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.