Fenerbahçe (basketbol takımı) 1944-45 sezonu

Yeni kurulan Fenerbahçe (basketbol takımı) 1944-45 sezonunda İstanbul Erkekler Basketbol Ligi'nde mücadele etti. Elemeli olarak yapılan ligde ilk kez resmî maça çıkan Fenerbahçe çeyrek finalde şampiyonaya veda etti. Dörtler Kupası (Federasyon Kupası) finalinde Beykoz'a yenildi.

Fenerbahçe

1944-1945 sezonu
Başkan	Şükrü Saracoğlu
Teknik direktör	Jak Habib
Stadyum	Kadıköy Halkevi Salonu
İstanbul Erkekler Basketbol Ligi	Çeyrek final
Teşvik Turnuvası	Çeyrek final
Federasyon Kupası	İkinci

1944 yılında İstanbul'da basketbol

II. Dünya Savaşı'nın sona yaklaştığı bu dönemde Türkiye askerlik çağındaki gençlerinin önemli bir bölümünü silah altında tutmaya devam ediyor, ayrıca sürekli bir teyakkuz ve seferberlik halinin maddi sıkıntılarını yaşıyordu. Bu dönemde futbol haricindeki sporlardaki faaliyetler az sayıdaki sporcuyla ve yine birkaç fedakâr yöneticinin gayretleriyle ilerliyordu. Basketbolda da durum farklı değildi. İstanbul Erkekler Basketbol Ligi'ne üç ya da dört takım katılabiliyor (bunlar genellikle Galatasaray ve Beyoğluspor ile Kurtuluş'tu), zaman zaman ligler oynanamıyor ya da takım çıkarabilen iki kulübün karşılaşmasıyla İstanbul birincisi tayin edilebiliyordu.

Basketbol, voleybol ve tenis gibi spoların ayrı Federasyonları bulunmamaktaydı ve bu üç spor dalı Spor Oyunları Federasyonu adlı kuruluş tarafından yönetilmekteydi. Bu kuruluşun da illerdeki temsilcilikleri Basketbol, Voleybol ve Tenis Bölge Müdürlüğü idi. Bu ve diğer branşlarda düzenlenecek ligin ya da resmî şampiyonanın belirli bir tarihi yoktu. Bölge Müdürlüğü salon, hakem ve bütçe sağlayabildiğinde kulüplere duyuru yapar; ligin/şampiyonanın belirli bir tarihte başlayacağını ilan eder ve ilgi gösteren kulüplerin kura çekimi için bir üyesini belirli bir tarihte Müdürlüğe göndermesini isterdi. Yeterli sayıda kulüp çıkamadığı durumlarda ligin düzenlenemediği olurdu. Örneğin 1933-34 sezonunda ikinci kez düzenlenen İstanbul Ligi'nde Galatasaray'ın şampiyonluğundan sonra 1938-39 sezonuna kadar lig dört yıl kesintiye uğramış, 1938'den 1944'e kadar ise bazen iki ya da üç takımın katılımıyla yapılabilmiş, bazen hiç yapılamamıştı. 1932-34 arasındaki iki yıllık deneme de esasen gerçek bir lig görüntüsünden uzaktı. Birçok takım sahaya çıkaracak takım bulamamış ve maçların çoğunluğu oynanmadan ve hükmen galibiyetlerle sonuçlanmıştı.

Oynanan sezonlardan örnek vermek gerekirse, 1939-40 sezonunda tek maçta Galatasaray'ı yenen Kurtuluş şampiyon olmuş; 1944-45 İstanbul Ligi de katılım için ilgi gösteren altı kulüple elemeli olarak yapılmış, çeyrek finali bay geçen Galatasaray yarı finalde Kurtuluş'u finalde ise Beyoğluspor'u yenerek iki maçta iki galibiyetle birinciliğe ulaşmıştı. Ligin gerçek anlamda düzenlenemediği sezonlarda dönemin etkin eğitim kuruluşları Halkevleri öne çıkıyor, bu kurumların basketbol ve voleybolda düzenledikleri turnuvalarla salon sporları bir nebze de olsa canlanıyordu. İstanbul haricinde ise sadece Ankara ve İzmir'de düzenli ve kaydadeğer basketbol faaliyeti yürütülebilmekteydi.

Basketbolun gerçek anlamda örgütlenmesi, II. Dünya Savaşı'nın 1945 yılında bitmesinin ardından Türkiye'nin ekonomik ve askerî açıdan bir nebze ferahlamasıyla mümkün oldu. 1946 yılında Türkiye Basketbol Şampiyonası ilk kez düzenlendi ve 1966-67 sezonunda Türkiye Basketbol Ligi'nin başlamasına kadar düzenli olarak tertiplendi. Bununla birlikte, futbolda Türkiye Şampiyonaları'nın 1924 yılında başladığı ve ilk ulusal ligin 1937 yılında oynandığı dikkate alınırsa, basketboldaki kulüplerarası mücadele ve resmî organizasyonlar futbolun on yıllarca gerisinden gitmekteydi (voleybolda ilk Türkiye Şampiyonası 1948 yılında, kadınlar basketbol ve voleybolda ise 1956 yılında düzenlenebilmişti). Futbolda bile, ülke içi faaliyetler sürerken, 1937 ve 1948 yılları arasında toplam 11 yıl millî takım kurulamamış, uluslararası maç yapılmamıştı (aynı şey basketbolda 1936-1946 dönemi için geçerliydi).

1946 yılında Türkiye Basketbol Şampiyonası'nın düzenlenmesi ve Türkiye millî basketbol takımının yeniden kurulmasıyla İstanbul'daki lig mücadelesi daha düzenli hale geldi. Takım sayısının da artmasıyla birinci ve ikinci lig oluşturuldu.

Takımın kuruluşu

Fenerbahçeli idareci Muhtar Sencer, 1944 yılında Fenerbahçe çatısı altında bir basketbol takımı kurmak amacıyla çalışmalara başladığında İstanbul'daki basketbol faaliyetleri bu şekildeydi. Sencer takımın yıldızı olarak dönemin yetenekli sporcusu Mehmet Jeba Berkök oldu (adıgeçen, atletizmde dekatlon şampiyonu ve rekortmeni bir atlet, en sert smaçlarıyla tanınan bir voleybolcu, ve öğrenimini yaptığı İstanbul Teknik Üniversitesi futbol takımının da kalecisiydi). Berkök beraberinde İTÜ'den arkadaşı Hüsameddin'i ve getirmiş, Sencer ise masa tenisinde dönemin şampiyon sporcuları arasında yer alan Öjen Raad'la anlaşmıştı. Sencer bu üç yıldıza ilaveten, idare görevlisi olarak çalıştığı Haydarpaşa Lisesi’nden birkaç öğrenciyle takımı tamamlamıştı (Haydarpaşa Lisesi o dönemde futbolda ve atletizmde sporcu kaynağı olmuş, ayrıca Fenerbahçe'nin 1943 yılında kurulan ilk hentbol takımı da Haydarpaşa Lisesi öğrencilerinden oluşmuştu). Bununla birlikte, Hüsameddin’in yüksek lisans öğrenimi için ABD'ye gitmesiyle, ilk girişim darbe yedi.

Muhtar Sencer 1944 Kasım ayında Fenerbahçeliliğiyle tanınan spor gazetecisi ve gönüllüsü Cem Atabeyoğlu'nun da desteğini alarak girişimlerini tazeledi. Bu yeni girişimde Fenerbahçe'ye katılan ilk isim Galatasaray'da oynayan Şükrü Mete oldu.

Ardından Sencer ve Atabeyoğlu, İstanbul Musevilerinin kısa bir süre önce kapanan kulübü Barkhoba’nın tüm basketbolcularının Galata Spor Kulübü'nde türlü imkansızlıklar içinde spor faaliyetlerini sürdürmeye çalıştıklarını öğrendi. Bu sporcuların Galata Kulübü'nü tercih etmelerinin nedeniyse takım kaptanı Jak Habib (adıgeçen Berlin'deki Yaz Olimpiyatları'na katılan ilk Ulusal Takımda yer almıştı) ve kardeşlerinin Galata Kulübü binasına yakın bir yerde oturmalarıydı. Sencer ve Atabeyoğlu Habib'i ziyaret ederek takımın Fenerbahçe'ye katılmasını teklif ettiler. Teklifin kabul edilmesiyle Jak Habib'le birlikte Mişel Gabay, Hanri Düvenyas, Moris Meşulam, İzak Ventura, David Filiba, Silvio Guerson ve Jak Habib’in kardeşleri Aron Habib ile Mordohay Habib sarı-lacivertli kadroya katıldılar[1].

Jak Habib takımın aynı zamanda ilk çalıştırıcısı olurken, Şükrü Mete de kaptanlığa getirildi. Fenerbahçe Spor Kulübü takıma sadece adını verdi ve bütçesinden ayrı bir tahsisat yapmadı. Takım antrenmanlarını önce Amerikan Dershanesi'nin (eski YMCA) Sultanahmet’teki salonunda yapmaya başladı. İlk üç ay kira vermeden bu salonun kullanılabilmesi Fenerbahçe'de 1920'li yılların başında greko-romen güreş ve eskrim yapmış eski sporcu İlhami Polater'in yardımıyla olmuştu (salonun müdürlüğünü yapmakta olan Polater, YMCA'de uzun süre basketbol oynamış ve Türk basketbolunun ilk hakemlerinden biri olarak da görev yapmıştı). Formalar ise kulübün eski futbolcularından Zeki Rıza Sporel'in dükkanından ve Fenerbahçeli yönetici ve işadamlarından Raif Dinçkök'ün masrafları karşılamasıyla temin edilebilmişti.

Kadro

Ad	Mevki	Doğum Yılı
Şükrü Mete
Jak Habib
Mişel Gabay
Hanri Düvenyas
Moris Meşulam
İzak Ventura
David Filiba
Silvio Guerson
Aron Habib
Mordohay Habib
Öjen Raad
Mehmet Jeba Berkök

Transferler

Jak Habib, Mişel Gabay, Hanri Düvenyas, Moris Meşulam, İzak Ventura, David Filiba, Silvio Guerson, Aron Habib ve Mordohay Habib (Galata), Mehmet Jeba Berkök ve Öjen Raad (Beyoğluspor), Mete Tunçay (Galatasaray).

İstanbul Kupası

Tarih	Tur	Rakip	Sonuç	Skorer
05-11-1944	Çeyrek final	Galatasaray	27-46

Teşvik Turnuvası

Tarih	Tur	Rakip	Sonuç	Skorer
21-01-1945	Çeyrek final	Galatasaray	15-48

• Teşvik Turnuvaları Bölge Müdürlüklerinin takımları lige ısındırmak için sezon başında düzenledikleri turnuvalardır. Genellikle eleme usulü yapılırdı. Voleybolda ve masatenisinde de yıllarca düzenlenmiştir.
• Fenerbahçe bu ilk resmi maçında kurada dönemin en güçlü takımlarından Galatasaray'la eşleşti. Sarı-kırmızılı takım, kapalı salona da sahip olmanın avantajıyla, basketbol ve voleybolda süreklilik sağlayabilmiş; 1934 yılındaki ilk şampiyonluğuna 1942 ve 1943 şampiyonluklarını da eklemişti.
• Fenerbahçe'nin bu ilk resmi maçında oynayan kadro şu şekildedir: Şükrü Mete, Jak Habib, Hanri Duvenyas, Mişel Gabay, Moris Meşulam, Öjen Raad, David Filiba, Silvio Guerson [2][3].
• Bu maç iki ezeli rakibin basketboldaki ilk karşılaşması oldu. Bu maçın 25. yıldönümünde iki ezeli rakip 11 Ocak 1970 tarihinde Spor ve Sergi Sarayı'nda Fenerbahçe-Galatasaray 25. Yıl Jübilesi adlı bir basketbol şöleni düzenlediler. Bu etkinlikte ilk maçta oyanayan Fenerbahçeli basketbolcular ve Galatasaray forması giyen Nihat Ertuğ, Ali Uras, Suat Kesim, Samim Göreç, Satı İpek ve Sermet Türkmenoğlu'na hatıra madalyaları takdim edildi [4].
• Turnuvada bir diğer çeyrek final maçında Kurtuluş Beşiktaş'ı 28-16 yendi. Çeyrek finali bay geçen Beyoğluspor yarı finalde Kurtuluş'u 35-30 yenerek finale kaldı (Turnuvanın sonuçlanıp sonuçlanmadığına dair dönemin medyasında herhangi bir kayıt bulunmamaktadır).

İstanbul Basketbol Ligi

Karşılaşmalar

Tarih	Tur	Rakip	Sonuç	Skorer
03-02-1945	Çeyrek final	Beyoğluspor	30-34

Takım sayısındaki artışa (6 takım katılım bildirmişti, daha sonra Beykoz da çekilince 5'e düştü) rağmen lig usulü bir şampiyonanın düzenlenmesinin olanaksızlığı karşısında Bölge Müdürlüğü ligi eleme usulü oynattı. Çeyrek finali Galatasaray ve Kurtuluş bay geçti. Eminönü Halkevi Salonu'nda 3 Şubat 1945 tarihinde yapılan çeyrek final karşılaşmalarında Beyoğluspor Fenerbahçe'yi 34-30, Taksim de Beykoz'u hükmen yenerek yarı finale yükseldiler [5]. 4 Şubat'taki yarı final karşılaşmalarında Galatasaray Kurtuluş'u 36-22, Beyoğluspor da Taksim'i 40-25 mağlup ederek finale kaldılar[6]. 18 Şubat 1945 tarihindeki final maçında Beyoğluspor'u 38-28 yenen Galatasaray (tarihinde dördüncü kez) İstanbul şampiyonu oldu[7].

Dörtler Kupası (Federasyon Kupası)

Tarih	Rakip	Sonuç	Skorer
??-03-1945	Sümerspor	FB galip
??-03-1945	Beşiktaş	FB galip
10-03-1945	Beykoz	22-31

Dış bağlantılar

• Cumhuriyet gazete arşivi
• Cem Atabeyoğlu, "Türk Basketbol Tarihi", Ankara (1970).
• Cem Atabeyoğlu, "Fenerbahçe Basketbol Tarihi", İstanbul (1994).
• Mehmet Durupınar, "Türk Basketbolunun 100 Yıllık Tarihi", İstanbul (2007).
• Rüştü Dağlaroğlu, "Fenerbahçe Spor Kulübü Tarihi 1907-1987", İstanbul (1988).
• Vala Somalı, "Fenerbahçe", İstanbul (1988).

Kaynakça

1. Cem Atabeyoğlu, "Fenerbahçe Basketbol Tarihi", İstanbul (1994)
2. Cem Atabeyoğlu, "Türk Spor Tarihi Ansiklopedisi", İstanbul (1991)
3. Basket Dergisi, 1993 Kasım sayısı, İstanbul (1993)
4. "Milliyet, 11 Ocak 1970". 22 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2020.
5. Cumhuriyet, 4 Şubat 1945
6. Cumhuriyet, 5 Şubat 1945
7. Cumhuriyet, 19 Şubat 1945