Foça

Foça, Türkiye'nin İzmir ilinin bir ilçesidir. İlçenin doğusunda Aliağa, güneyinde Menemen ilçeleri, batısında ve kuzeyinde Ege Denizi bulunmaktadır. Kent Antik Çağda bir İyon yerleşimi olarak ortaya çıktığında denizde yaşayan foklardan dolayı Phokaia adını almış, günümüze Foça olarak gelmiştir.

Foça
İlçe
İzmir'deki yeri
Ülke	Türkiye
İl	İzmir
Coğrafi bölge	Ege Bölgesi
İdare
• Kaymakam	Ali Çetin[1]
• Belediye başkanı	Fatih Gürbüz (CHP)
Yüzölçümü
• Toplam	251[2] km² (İfade hatası: Beklenmedik < operatörü. mil²)
Rakım	10 m (30 ft)
Nüfus  (2018)
• Toplam	33,131
• Kır	-
• Şehir	-
Zaman dilimi	UTC+03.00 (UDAZD)
İl alan kodu	0232
İl plaka kodu	35
Resmî site Foça Kaymakamlığı

Tarihçe

Elektron Sikke

18.yy ait yıkık bir değirmen

Foça Adaları'nda yaşayan foklardan adını alan Phokaia (Yunanca: Φώκαια, "Phocaea"), Aiollar tarafından MÖ 11. yüzyılda kuruldu. O zamanlarda en önemli İyonya'nin yerleşim yerlerinden biri olan Phokaia'de İyon yerleşimi MÖ 9. yüzyıl da başlamıştır. Tarihte usta denizci olarak bilinen Phokaialılar, ayrıca mühendislikteki gelişmişlikleri ve başarıları ile Ege, Akdeniz ve Karadeniz'e de birçok sayıda koloni kurmuşlardır. Foçalılar'ın tarihte bilinen kurmuş olduğu önemli kolonilerden bazıları: Karadeniz'deki Amysos (şimdiki Samsun); Çanakkale Boğazı'ndaki Lampsakos (şimdiki Lapseki); Midilli Adası'nda Methymna (şimdiki Molyvoz); ve Avrupa'daki Elea -şimdiki Velia- (İtalya); Alalia (Korsika); Massalia -şimdiki Marsilya- (Fransa) bunlardan bazılarıdır.

Ayrıca Phokaialılar İyonya'da, doğal altın-gümüş karışımı kullanarak "elektron" sikkeyi tarihte ilk defa bastıranlardan biri olarak bilinmektedirler. Elbette bu medeni ilerleme o zamanın birçok uygarlıklarını da etkilemiş ve onları Anadolu'ya çekmiştir.

1346'da Foça limanı ve hemen yakınındaki Sakız Adası, Cenevizlilere ait bir maona tarafından yönetilmekteydi. Maona, kısa sürede Sakız'da yerleşimci olan Giustiniani ailesine satılmıştı.[3] Cenevizliler şimdiki Yenifoça'yi ilk kuranlardandır.

Daha sonra Foça sırasıyla tarihte; 13. yüzyılda Çaka Bey tarafından alinarak Çaka Bey'in yönetimine, daha sonra ise Saruhanoğulları Beyliği'nin yönetimine geçmiştir. 1455'te ise Osmanlı Padişahı II. Mehmed, büyük fetihten sonra Foça'yı alarak Osmanlı topraklarına dahil etmiştir.

Bu gibi medeniyetliklere ve topluluklara merkez oluşturduğu icin Foça önemli bir arkeolojik merkez haline gelmiştir. 1953 yılında başlayıp ve günümüze kadar aralıksız devam edip gelen kazılarda, Helenistik döneminden kalan tiyatro, Athena Tapınağı ve Kutsal Alanı, Liman Kutsal Alanı (Kibele'ye ait olduğu düşünülmekte) ile Pers Anıt Mezarı (Foça'nın 7 km doğusundaki "Taş Ev" olarak bilinen) ortaya çıkarılmıştır. Bahse konu Pers Anıtı; bölgeyi MÖ 492 yılında istila eden Ahamenid-Pers Ordusu komutanları için bir anıt olarak yapılmış; daha sonra mezar, ağıl, gözetleme noktası, mola yeri gibi amaçlar için kullanılmıştır. Anıt; Anadolu' da bulunan ender Pers yapılarından birisidir.

Coğrafya

Foça

İzmir'in kuzeyinde yer alan Foça'nın doğusunda Aliağa, güneyinde Menemen ilçeleri, batısında ve kuzeyinde Ege Denizi bulunmaktadır. İlçenin yüzölçümü 251 km²'dir.[2] Foça Adaları ilçeye bağlıdır.

Foça, Türk Riviera'sı olarak bilinen Mersin, Antalya dan başlayıp İzmir'e kadar uzanan bölgenin içinde bulunmaktadır. Bu da birçok yerli ve yabancı turistler için onu mavi tur ve diğer gezilere durak yapmaktadır. Foça'nın denizi çok berrak ve temizdir ve halka açık plajı bulunmaktadır. Ayrıca pek çok dalış noktası ile İzmir ilindeki gözde dalış sporu duraklarından biridir.

İzmir'de doğal kalmış ilçelerden biridir. Foça'da yılın büyük bölümünde Poyraz estiğinden temiz bir havası vardır.

Fauna

Foça, sayıları giderek azalan akdeniz fokunun yaşam alanlarından biridir. Ayrica akdeniz fokları kentte her yıl yaz aylarında duzenlenen festivallerin de önemli bir sembolu haline gelmiştir. Bu sevimli Foça fokuna Merkez Bankası 1996 yılında özel hatıra parası bastırmıstır.[4]

Foça'da soylarını tükenmekten korumak amacıyla devletin ve üniversitelerin arastırma merkezleri mevcuttur. Avlanılmasi kesinlikle yasak olan fokun balıkçılar tarafından da cok defa korunuldugu bilinmektedir.

Nüfus

1893 yılında nüfusun çoğunluğunu Osmanlı tebası dışındaki yabancılar oluşturmaktaydı.

Yıl	Toplam	Şehir	Kır
1965[5]	11.793	2.953	8.840
1970[6]	11.784	3.323	8.461
1975[7]	13.185	4.829	8.356
1980[8]	16.505	6.576	9.929
1985[9]	19.197	9.035	10.162
1990[10]	25.222	12.057	13.165
2000[11]	36.107	14.604	21.503
2007[12]	30.549	13.257	17.292
2008[13]	29.018	25.581	3.437
2009[14]	30.779	27.074	3.705
2010[15]	44.500	40.592	3.908
2011[16]	32.476	28.629	3.847
2012[17]	32.141	27.987	4.154
2013[18]	32.534	32.534	veri yok
2015[19]	28.647	28.647	veri yok
2016[20]	28.591	28.591	Veri yok
2017[21]	31.061	31.061	Veri yok
2018[21]	33.131	33.131	Veri yok
2019[21]	32.264	32.264	Veri yok
2020[21]	33.227	33.227	Veri yok

Kültür

Foça Merkez

Foça'da çok uzun zamandan beridir yapılan festivaller son yıllarda ayrı bir boyut alarak uluslararası düzeye taşınmıştır. 2004 yılından günümüze kadar yapılan festivaller artık Uluslararası Foça Festivali olarak bilinir. Genelde üç gün devam eden festivaller birçok ünlüyü ve ziyaretçileri Foça'ya getirmektedir.

Foça çeşitli dönemlerden pek çok tarihi ve turistik gezi yerlerine sahiptir. Taş evleri mevcuttur. Sadece yaz değil kışında gelen turist sayısı da fazladır. Osmanlı döneminden kalma 1455 tarihli Fatih Sultan Mehmet'in yaptırdığı ve Kanuni Sultan Süleyman'ın tekrar inşa ettirdiği Fatih Camii ve Foça Kayalar Camii bunlar arasındadır.

Homeros'un bahsettiği Siren Kayalıkları Foça'da yer almaktadır. Ona göre oradan gecen denizciler için bu kayalıklar birçok rivayetlere konu olmuştur çünkü Foça kıyıları irili ufaklı birçok adanın serpilmiş görüntüsüne sahiptir.

Yönetim

Belediye başkanları

Belediye başkanları, partileri ve aldıkları oy oranları
Yıllar	Belediye Başkanı	Parti	Oy oranı (%)
2019	Fatih Gürbüz	Cumhuriyet Halk Partisi	56,22
2014	Gökhan Demirağ	Cumhuriyet Halk Partisi	42,05
2009	Gökhan Demirağ	Cumhuriyet Halk Partisi	60,09
2004	Gökhan Demirağ	Cumhuriyet Halk Partisi	44,13
1999	Ali İlçan	Cumhuriyet Halk Partisi	29,56
1994	Ahmet Nihat Dirim	Sosyaldemokrat Halkçı Parti	41,80
1989	Ahmet Nihat Dirim	Sosyaldemokrat Halkçı Parti	53,70
1984	Serdar Mersin	Anavatan Partisi	32,24
1977	Mehmet Reha Midilli	Cumhuriyet Halk Partisi	62,93

Eğitim

Foça'da devletin ve hayırsever vatandaşların katkıları ile kurulan 4 tane ilköğretim okulu, Anadolu Lisesi, Lise, Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Liseleri ile Okuma-yazma orani %95 uzerindedir.

Altyapı

Foça'da İlçe merkezinde bir adet devlet hastanesi bulunmakta olup kış aylarında belli branşlarda haftanın belli günlerinde uzman hekim gelmekte, nüfusun çok arttığı yaz döneminde ise 8-10 branştan hekim bulunmaktadır. Hastanenin acil servisi 24 saat hizmet vermekte ve gerektiğinde ağır hastalık geçirenler İzmir merkezdeki hastanelere ambulans ile sevk edilmektedirler. Bunun yanında Yenifoça, Gerenköy, Ilıpınar ve Bağarası'nda aile sağlığı merkezleri ve yine Yenifoça'da 112 acil istasyonu ile Menemen Devlet Hastanesi'nin semt polikliniği bulunmaktadır.

Ağustos 2015'ten beri ilçeye yaz sezonunda İZDENİZ vapurları sefer düzenlemektedir.[22]

Kaynakça

1. "Arşivlenmiş kopya". 2 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2019.
2. "İl ve İlçe Yüz Ölçümleri" (PDF). Harita Genel Müdürlüğü. 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2019.
3. Vito Antonio Vitale, Maona 4 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Enciclopedia Italiana, vol. 22, Roma, Istituto dell'Enciclopedia Italiana, 1934. (İtalyanca)
4. "Akdeniz Foku Hatıra Parası". 30 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2009.
5. "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
6. "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
7. "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
8. "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
9. "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
10. "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
11. "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
12. "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
13. "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
14. "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
15. "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
16. "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
17. "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
18. "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
19. "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
20. "2016 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 7 Mart 2017.
21. "Foça Nüfusu - İzmir". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
22. "İzmir'den Foça'ya vapur seferleri başladı". Hürriyet. 1 Ağustos 2015. 17 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2015.

Dış bağlantılar

• Foça Kaymakamlığı15 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Foça Belediyesi15 Aralık 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.