Gökköy, Altıeylül

Gökköy, Balıkesir ilinin Altıeylül ilçesine bağlı bir mahalledir. Balıkesir'den Gökköy'e Savaştepe Yolu üzerinden 12 kilometredir.

Gökköy
Mahalle
Ülke  Türkiye
İl Balıkesir
İlçe Altıeylül
Coğrafi bölge Marmara Bölgesi
Yüzölçümü
 • Toplam 35 km² (13 mil²)
Rakım 196 m (643 ft)
Nüfus
 (2007)
 • Toplam 1.426
Zaman dilimi UTC+03.00 (UDAZD)
İl alan kodu 0266
Posta kodu 10000
Resmî site
-

Köken bilimi

Cumhuriyet kurulmadan önce mahallenin adının aslı Gök olup,[1] Karye-i Gök yani Gök Köyü şeklinde belirtilmektedir.[2][3] Mahallenin adı, mahallenin kurucuları olan Gökçe Yörüklerden gelmektedir. Yörüklerin bir renk olarak kullandığı Gökçe kelimesi,[4] gök rengi yani mavi anlamına gelmektedir.[5]

Tarihçe

Mahallenin kurucuları Gökçe Yörüklerdir. Gökçe Yörükler, Oğuzların, Üç Oklar kolunun Gökhan grubuna bağlıdır. Oğuzların, Üç Oklar kolunun Teke Türkmenleri grubuna bağlı Gökçe adlı bir aşiret vardır. Köyü kuran Gökçe Yörükler bunlar olabilir. Çünkü Tekeliler eski tarihlerde Balıkesir yöresine gelmiştir.[6] Mahallenin ne zaman kurulduğuna dair resmi bir belge yoktur. Mahallenin yaşlıları da köye kesinlik veren tarihi bilmiyorlardır. Mahallenin kuruluşundan beri kullanıldığı bilinen köy mezarlığındaki en eski mezar 1711 (Rumi 1123) tarihli mezardır. Gökçe Yörükler'den 3 hane 1050-1100 yılları arası Balıkesir'e gelmiştir. Ardından yine aynı tarihler arası Gökçe Yörükler, bugün Balıkesir'e bağlı Şamlı'nın bulunduğu mıntıkaya gelmişler ve üç gruba ayrılmışlardır. Bir grup Balya'ya bağlı Kayalar mahallesine, bir grup Havran'a bağlı Eseler mahallesine ve bir grup Gökköy yakınlarında bugün Balıkesir çöplüğü olarak kullanılan Koca Ağıl adlı mevkiye yerleşmiştir. Koca Ağıl'a yerleşen Gökçe Yörükler, Balıkesir'in Aygören Mahallesi'nde yaşayan Yunanlardan bağcılık ve çiftçiliği öğrenmişlerdir.

16. yüzyılda Osmanlı Devleti'nde çıkan isyanlardan dolayı Gökçe Yörükler, bugün mahallenin bulunduğu yer dağlar ile çevrili olduğu için "Bu dağların arasında kimse bizi göremez. Hayvanlarımı salarım kendileri otlanır gelir. Duman yakarım dağlardan görünmez. " diyerek buraya gelmişlerdir. Sürü ve çadırları ile gelen Gökçe Yörükler ilk önce Başpınar adlı çeşmenin bulunduğu mevkiye yerleşmişlerdir. Bu kişilerden biri, bir koyun kesip koyunun etini ağacın birine asmıştır. Çeşmenin bulunduğu mevki havadar olmadığı için koyunun eti zamanla kokuşmuştur. Ardından Gökçe Yörükler, bugünkü Caminin bulunduğu mevki havadar olduğu için buraya yerleşmiş ve yerleşik hayata geçmişlerdir. Gökçe Yörükler yerleşik hayata geçtikten sonra çadırlarda yaşamayı bırakıp yassı örtü evler yapmışlar ve Konar-Göçer yörüklerden ayırmak için Manav adıyla anılagelmişlerdir. Bir rivayete göre mahallesi kuran Gökçe Yörükler; Derviş Ali, Kır Oğlan, Hacı Osman ve Kara'dır. Bugün mahallenin nüfusunun, bu ailelerden çoğaldığı, halen bu ailelerin isimleriyle anılan sülaleler bulunmaktadır.

Gökköy, Balıkesir'de kurulan ilk mahalledir. Osmanlı Devleti döneminde mahallenin kuzey-doğudaki arazileri Balıkesir Göğüs Hastalıkları Hastanesi ile Çayırhisar'daki Kay Süt Fabrikası'na kadar, mahallenin arazi kullanım hakkı Savaştepe'den Balıkesir'deki Sülüklü Çeşmesi'ne kadardır. Eski zamanlarda, Balıkesir'in Çardaklı mevkiinde bulunan Sülüklü Çeşmesi'nin suyu Gökköy'den gelmiştir. Mahalleye ait Ören adlı tarlada Macar adlı yabancılar tarafından yapıldığı bilinen bir çeşme vardır. Yine bu tarlada köy halkı kiremit kullanmamasına rağmen eski yıllardan kalma kiremit kalıntıları vardır. Mahallenin içinde Gavur yapıları denilen yabancılar tarafından yapılma evler vardır.

1840 tarihli temettuat defterine göre mahalledeki toplam hane sayısı 103'tür. Bu zamanlarda mahallenin muhtarı Sepetçioğlu Hacı Halil, hatibi Mehmed Efendi, kahyası Köseoğlu Ahmed'tir. Köy halkından olan Molla Ali ise talebedir.[7] Muhtar Hacı Halil rençber olup Gökköy’ün önde gelen ailelerinden Sepetçioğullarına mensuptur ve hacı olduğu bilinmektedir. Muhtar Hacı Halil'in yıllık geliri 5.043 kuruş, Gökköy cami-i hatibi Mehmet Efendi'nin yıllık geliri 1.198 kuruştur. 19. yüzyılda mahallede hatip bulunması nedeni ile Cuma namazı kılınan köylerden biridir. Hane sayısı yönünden Balıkesir'in üçüncü büyük mahallesidir.[8] 1845 tarihinde Gökköy civarında, üçü de Çepni Cemaati'ne bağlı Hasan Kethüda Aşireti, Koca Alemdar Aşireti ve Topal Battal Aşireti yaşamaktadır. Hasan Kethüda Aşireti, Akçaköy mahalinde olup 10 haneden oluşmakta ve 30 erkek askere sahiptir. Koca Alemdar Aşireti, Karaman mahalinde olup 17 haneden oluşmakta ve 43 erkek askere sahiptir.[2] Topal Battal Aşireti, Ortamandıra mahalinde olup 19 haneden oluşmakta ve 51 erkek askere sahiptir.[3] 1862 tarihinde Osmanlı Devleti'nde çıkarılan bir kanun ile Çepnilerin yerleşik hayata geçmesi sağlanmıştır. Bu iskan hareketine göre Gökköy ve çevresine de Çepniler yerleşmiştir.

I. Dünya Savaşı'nda şehit düşen Gökköylüler vardır. Bulardan biri 5. Kolordu, 0. Fırka, 56. Alay, 3. Tabur, 9. Bölük'ten 1886 doğumlu 21 Şubat 1915 tarihinde Süngü Harbinde ölen Abdullah oğlu Er İlyas'dır.[9][10] Diğeri 3. Kolordu, 7. Fırka, 21. Alay, 3. Tabur, 3. Bölük'ten 1886 doğumlu 5 Mart 1915 tarihinde Maltepe Hastahanesi'nde ölen Mustafa oğlu Piyade Er Ömer'dir.[9][11][12] Yunan askerleri 30 Haziran 1920 tarihinde Balıkesir'i işgal etmiştir.[13] Yunan askerleri Gökköy'ün dibindeki Savaştepe yolundan geçerken kalabalık oldukları için mahallenin tarlalarından geçmişlerdir. Yunan askerlerinin Gökköy halkı ile arasında kötü bir münasebet bulunmamıştır. Fakat Yunan askerleri köy halkının eşyalarını ve mallarını kullanmışlardır. Yunan askerlerinin saldırısından dolayı bütün Balıkesir halkı evlerinden dışarı çıkamamıştır.[13] Ayrıca savaş sırasında köy halkından ve diğer köylerden bazı kişiler ortaklaşa mahallede eşkiyalık ve yağmalama yapmışlardır. Millî Mücadele'den sonra köy halkı bugünkü hale gelmiştir. 1940 yılından sonra köy halkı yassı örtü evler yerine kiremitli binaları kullanmaya başlamıştır. Bu evlerde zamanla gelişip bugünkü halini almıştır. 1960'lı yıllarda mahallenin asayişi bozulduğu için köye geçici olarak Jandarma kurulmuştur.

Mahalledeki ilk motorlu taşıt Talat Kurt isimli bir köylünün kamyonetidir. 1963 yılından önce köylüler, mahalleden şehre bu kamyonet aracılığı ile gelmiştir. 1963 yılında Talat Kurt'un oğlu, köy muhtarı Sabri Kurt, bir minibüs alıp şehre taşımacılık yapmıştır. Bu minibüsün güzergâhı Gökköy-Çardaklı, Çardaklı-Gökköy'dür. Araba Çardaklı'ya geldiğinde Sülüklü Garajı'nda yolcu alıp indirmiştir. Bu minibüse köylüler Sabri'nin arabası demiştir. 1965-1966 yıllarında köye elektrik gelmiştir. Ayrıca köye uzun yıllar Balıkesir Merkez'den 17 numaralı otobüs kalkmıştır. Organize Sanayinin kurulmasıyla 17 numaralı otobüs kaldırılmıştır. 26 Ocak 1988 tarihinde eğitim uçuşu yapan bir F-104 tipi bir askeri uçağın Gökköy mevkiine düşmesi sonucu bir binbaşı ile bir üsteğmen ölmüştür.[14] 17 Kasım 2007 tarihinde Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım, Tren Garı Kentsel Dönüşümü ve TCDD Gökköy Lojistik Köyü Projesi için mahallede inceleme yapmıştır.[15]

Coğrafya
Gökköy giriş tabelası.

Mahallenin iklimi, bozulmuş Akdeniz iklimi etki alanı içerisindedir. Mahallenin üç tarafı dağlar ile çevrili olup, dağlar arasındaki mevcut düzlüğe köy yerleşmiştir. Mahallenin etrafında üç tane dağ vardır. Bu dağlar büyükten küçüğe Gölgeli Dağı, Kovantaş Dağı ve Kobaklı Dağıdır. Mahallenin kuzeyi, batısı ve doğusu mera olarak kullanılmaktadır. Güney tarafı ovalık ve engebeli araziler ile kaplıdır. Mahallenin tarları, bir kısım tarla dışında verimsizdir. Mahallede düzgün bitki örtüsü olmamakla beraber yeterince su yoktur. Gölgeli Dağı taşlıktır.

Köy Merkeze 12 km'dir. Mahallenin tarlalarından demiryolu geçmektedir. Yazları sıcak ve kurak geçmektedir. Ocak ve Şubat ayları kar ve yağmur yağışlıdır. Bu aylarda ısı, sıfır dereceye kadar düşmektedir. Kışın zaman zaman ılık geçen günler olmaktadır. Köyü şehre bağlayan yol asfaltlı olmakla birlikte mahallesi Savaştepe Yolu'na bağlayan yol 2 km uzunluktadır. Mahallenin kuzeyinde Ortamandıra, güneyinde Dereçiftlik ve Kabaklı, güneydoğusunda Akçakaya, batısında Yeşilyurt ve Küpeler bulunmaktadır. Mahallenin resmi olmayan yedi mahallesi vardır. Bunlar; mahallenin doğusu olan Tuzluk Mahallesi, Dere Mahallesi, Cami Altı Mahallesi, Kemrelik Mahallesi, Harmanlık Mahallesi, mezarlığın çevresi olan Kargacık Mahallesi ve Karaçaltı Mahallesi'dir.

Nüfus

Gökmahalle nüfusunun tamamına yakını Manav dır. Mahallede, Kürt asıllı Kürt Ahmetler ve Kürtler isimli 2 âile vardır. Arap asıllı Araplar isimli bir âile vardır. Mahalleye gelin olarak gelmiş az sayıda Çerkez de vardır.

1840 tarihli temettuat defterine göre mahalledeki toplam hane sayısı 103,[16] yine bu yıllarda tahmini nüfusu 515'dir.[8] 1845 tarihinde 96 vergi hane, ve 223 erkek nefer mevcuttur. Muhtemelen 7 hanesi vergiden muaf tutulmuştur. Erkek neferlerden 82'si genç, 64'ü çocuk, 57'si ihtiyardır. Gençlerden 20'si askerde olup, 1'i bahriye, 1'i süvari, 18'i nizamiye olarak görev yapmaktadır. Yine aynı dönemlerde mahallede 96 hane bulunmakta ve mahalle nüfusunun %25,6'sı yaşlı, %45,7'si genç ve %28,7'si çocuktur. Hane başına düşen erkek sayısı 2,3'dür. Hane başına düşen erkek nüfus miktarı kırsal kesim ortalamasının altındadır.[16] 1967 yılında mahalledeki insan sayısı toplam 1191, erkek sayısı 625 ve kadın sayısı 566'dır.[17] 2007 yılında mahalledeki insan sayısı toplam 1426, erkek sayısı 729 ve kadın sayısı 697'dir.[18]

Yıllara göre mahalle nüfus verileri
2007 1426[18]
2000 1347[19]
1997 1380[19]
1973 1262[20]
1967 1191[17]
1965 1194[21]

Eğitim
Gökköy İlköğretim Okulu

Kaynakça
  1. Dr. Abdülmecit Mutaf. Salnâmelere Göre Karesi (1847-1922), (2003) Zağnos Kültür ve Eğitim Vakfı, sf.71., ISBN 975-94473-5-5.
  2. Tacettin Akkuş. Tanzimat Başlarında Balıkesir Kazası (1840-1845), (2001) Zağnos Kültür ve Eğitim Vakfı, sf.138., ISBN 975-94473-4-7.
  3. Tacettin Akkuş. Tanzimat Başlarında Balıkesir Kazası (1840-1845), (2001) Zağnos Kültür ve Eğitim Vakfı, sf.139., ISBN 975-94473-4-7.
  4. Göçebelerin Yayladığı Bazı Yaylak ve Kışlaklar 20 Kasım 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe). Türk Dünyası ve Yörükler
  5. Gökçe sözcüğü 29 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe). Türk Dil Kurumu
  6. Balıkesir'in Beylikler dönemi tarihi (Türkçe). Milliyet blog
  7. Tacettin Akkuş. Tanzimat Başlarında Balıkesir Kazası (1840-1845), (2001) Zağnos Kültür ve Eğitim Vakfı, sf.99., ISBN 975-94473-4-7.
  8. XIX. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nda İmamlar, Muhtarlar ve Köylüler: Balıkesir Örneği (Türkçe). Uludağ Üniversitesi
  9. Çanakkale Şehitleri (Türkçe). BinbirKanal.com
  10. Şehit İlyas 14 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe). Millî Savunma Bakanlığı.
  11. Çanakkale Savaşı Şehidi ÖMER (Türkçe). Gelibolu Tanıtım Görevlileri
  12. Şehit Ömer 14 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe). Millî Savunma Bakanlığı.
  13. Doç. Dr. Mediha Akarslan. Türk Millî Mücadelesi’nin Balıkesir Cephesi, (1998) T.C. Balıkesir Valiliği Kültür Yayınları, sf.61., ISBN 975-17-1888-0.
  14. Ocak 1988 5 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe). T.C. Başbakanlık Basın-Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü.
  15. Bakan Yıldırım, Balıkesir'de (Türkçe). Kenthaber
  16. Tacettin Akkuş. Tanzimat Başlarında Balıkesir Kazası (1840-1845), (2001) Zağnos Kültür ve Eğitim Vakfı, sf.100., ISBN 975-94473-4-7.
  17. Hayrettin Hekim "Balıkesir İl Yllığı" sf. 46, Çelikcilt Matbaası, (1967).
  18. Belediye teşkilatı olmayan yerleşim yerlerinin nüfusu (Türkçe). T.C. Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu
  19. Gökköy Köyü (Türkçe). YerelNET
  20. Niyazi Akı ve İl yıllığı hazırlama komitesi Başkanı Ali Arguvanlı "Balıkesir İl Yllığı" sf. 368, (1973).
  21. M. Reşit Kıpçak "Ekonomik ve Turistik Balıkesir" sf. 127.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.