Garri Kasparov

Garry Kimovich Kasparov (Rusça: Га́рри Ки́мович Каспа́ров, Rusça telaffuz: [ˈɡarʲɪ ˈkʲiməvʲɪtɕ kɐˈsparəf]; doğum Garik Kimovich Weinstein,[1] 13 Nisan 1963), 1985-2000 yılları arasında dünya şampiyonu olan Rus (geçmişte Sovyet) satranç büyükustası.

Garry Kasparov
2007 yılında Kasparov.
Doğum Garik Kimoviç Weinstein[1]
13 Nisan 1963 (1963-04-13)
Bakü, Azerbaycan SSC, SSCB
Vatandaşlığı SSCB (1963-1991)
Rusya (1991-2014)
Hırvatistan (2014–günümüz)[2]
Dünya Şampiyonluğu 1985-93 (şüphesiz)
1993-2000 (klasik)
ELO puanı 2812
En yüksek ELO 2851 (Temmuz 1999, Ocak 2000)

1985'te Anatoli Karpov'u yenerek dünya şampiyonu unvanını kazandı, bu unvanı 2000 yılında yenildiği Vladimir Kramnik'e devretti. Onun Temmuz 1999'daki FIDE Rating listesinde gerçekleştirdiği 2851 ELO puanı yalnızca Magnus Carlsen tarafından geçildi.[3] Pek çok kişi kendisini tarihte görülmüş en güçlü oyuncu olarak değerlendirmektedir. 10 Mart 2005'te bir daha satranç turnuvalarına katılmayacağını açıkladı.

Ailesi ve erken kariyeri

Kasparov, 1963'te SSCB'nin Bakü şehrinde (günümüzde Azerbaycan), Garik Kimovich Weinstein[1] (Rusça: Гарик Вайнштейн) ismi ile dünyaya geldi. Babası Kim Moiseyeviç Weinstein Yahudi, annesi Klara Shagenovna Kasparova ise bir Ermeni idi.[4][5][6][7] Kasparov kendini "kendinden-menkul-Hıristiyan" olarak nitelendirdi[8] ve kendini şöyle tanımladı: "Yarı Ermeni, yarı Yahudi olmama rağmen ben kendimi Rus kabul ediyorum. Çünkü anadilim Rusça, Rus topraklarında öğrenim gördüm ve Rus kültürüyle büyüdüm."[9][10]

Kasparov, Mihail Botvinnik'in satranç okulunda satranç eğitimini aldı. 13 yaşında 9 üzerinden 7 puan alarak 1976 yılında Tiflis'te gerçekleştirilen Sovyet Küçükler Şampiyonası'nı kazandı. Sonraki yıl da bu başarıyı tekrarlayarak 9 üzerinden 8,5 puan aldı.

1978 yılında Minsk'te gerçekleşen Sokolski Memorial Turnuvası'na katıldı. Turnuvaya davet edilmeden katılmıştı, fakat turnuva birincisi olarak "usta" unvanını aldı. Kasparov bu başarısını, hayatının dönüm noktası olarak değerlenmişti ve bu başarının kendisini satrancı meslek olarak seçmesinde yüreklendirdiğini belirtti. Bir yazısında "Yaşadığım sürece Sokolski Memorial'i hatırlayacağım" demiştir.

Kasparov FIDE sıralamasında hızla yükseldi. Rusya Satranç Federasyonu'nun dikkatsizliği ile Garri Kasparov, yeterli olmamasına rağmen, Banya Luka'da "büyükustalar" turnuvasına katıldı. Bu üst düzey turnuvada 2595 puan elde etmeyi başardı. Bu, Kasparov'un üst düzey oyuncular arasına yükselmesine yetti.

Bir sonraki yıl, 1980'de Batı Almanya, Dortmund'daki Dünya Gençler Şampiyonası'nı kazandı.

Bu sıralarda Kasparov dünya şampiyonu Anatoli Karpov ile oyun oynama şansı arıyordu. Ama öncesinde adaylar turnuvasını geçmesi gerekiyordu.

1984 Dünya Şampiyonası

1984'te Anatoli Karpov ile Garri Kasparov arasında oynanan dünya şampiyonluğu oyunu, ortaya çıkan sonuç itibarıyla satranç tarihindeki en tartışmalı maçlardan biri oldu. Galibiyet sayısı 6'ya ulaşan tarafın şampiyon olacağı oyuna Karpov çok iyi başladı ve ilk 6 maçta 4 galibiyet alarak 4-0'lık skoru yakaladı. Karpov'un kazanması için sadece 2 oyun daha alması yeterliydi ama Kasparov buna izin vermemek için elinden geleni yaptı. Arka arkaya 17 maç berabere bitti ve sonunda Karpov bir galibiyet daha aldı ve skoru 5-0 yaptı. Şampiyonluğa ulaşması için önünde sadece 1 galibiyet kalmıştı. Daha sonra 32'inci oyuna kadar yine beraberliklerle geçti ve Kasparov sonunda ilk galibiyetini aldı.

Bu noktadan sonra Kasparov'dan 11 yaş büyük olan Karpov fiziksel olarak neredeyse tükenmişti. Karşılaşma boyunca toplam 10 kg verdi. Birkaç oyun sonra Kasparov üst üste 2 galibiyet daha alıp skoru 5-3'e getirdi. Maç sırasında birkaç kere hastaneye kaldırılan Karpov'un durumu iyi değildi. Karpov her ne kadar iyi olduğunu ve maça devam etmek istediğini söylese de doktorlar durumunun iyi olmadığını ve devam edemeyeceğini söylüyorlardı. Kasparov ise 5-3 geride olmasına rağmen son 2 oyunu kazanmış olmanın verdiği moralle maçın favorisi olduğunu düşünüyordu ve maça devam etmek istiyordu. Ama FIDE Başkanı Florencio Campomanes iki oyuncunun da maça devam etmek istemesine rağmen, maçın uzunluğu nedeniyle iki oyuncunun da sağlığının zorlandığı gerekçesiyle maçın iptal edildiğini ve yeni maçın birkaç ay sonra yapılacağını açıkladı. Böylece ilk defa bir dünya şampiyonluğu maçı sonuç elde edilmeden bitirilmiş oldu.

1985 Dünya Şampiyonası ve sonrası
Kasparov, Frankfurt'taki "Chess Classics" satranç turnuvasında, 1999

İkinci Kasparov-Karpov maçı 1985 yılında 24 maç üzerinden organize edildi. 12,5 puana ulaşan ilk oyuncu şampiyonluğa ulaşmış olacaktı. 12-12 beraberlik durumunda ise son şampiyon olan Karpov unvanını koruyacaktı.

Kasparov maça iyi başladı ve ilk oyunu kazanarak durumu 1-0 yaptı. İki beraberlikten sonra Karpov toparlandı ve üst üste 2 galibiyet alarak skoru 2-3 yaptı. Daha sonraki oyunlarda son maça gelinene kadar Kasparov 2, Karpov ise 1 galibiyet alabildi. Böylece skor Kasparov lehine 12-11 oldu. Karpov'un unvanını koruyabilmesi için bu oyunu alarak 12-12 beraberliği sağlaması gerekiyordu. Karpov oyunu kazanmak için saldırgan bir strateji izledi ama Kasparov 26. ve 31. hamlelerde 2 piyon fedası yaparak oyunu karmaşık bir hale soktu ve Karpov 36. hamlede büyük bir hata yaparak bir taş kaybetti ve birkaç hamle sonra terk etti. Böylece maçı 13-11 kazanan Kasparov, Karpov'un 10 yıllık Dünya Şampiyonluğuna son verdi. Kasparov 22 yaşında Dünya Şampiyonu olarak tarihteki en genç Dünya Şampiyonu oldu. (Daha önceki en genç şampiyon 1960'ta 23 yaşındayken Botvinnik'i yenerek şampiyonluğa ulaşan Mihail Tal'dı.)

1986 yılında Karpov'la Londra ve Leningrad'da yaptığı rövanş maçını 12,5-11,5 kazandı. 1987 yılında İspanya'da yeni bir maç yaptılar. Diğer maçlardan daha çekişmeli geçen bu maçın skoru 23. oyunun sonunda 12-11 Karpov'un lehineydi. Son oyunda Kasparov'a mutlak bir galibiyet gerekiyordu. O ana kadar 23 oyunda sadece 3 oyun kazanabildiğini dikkate alırsak bu çok zor bir görevdi. Ne var ki oyuna beklenmedik şekilde sakin "Reti açılışı"yla başlayan Kasparov son oyunu kazandı ve skor eşit olmasına rağmen unvanını korumuş oldu. 1990 yılında yapılan maçta bu sefer Kasparov unvanını daha rahat bir şekilde korudu. Kasparov 1993 yılında unvanını Nigel Short'a ve 1995 yılında New York Dünya Ticaret Merkezi'nin en üst katında gerçekleşen karşılaşma sonucunda Viswanathan Anand'a karşı korudu.

2000 yılında FIDE'den ayrı olarak "Brain Games"in organizasyonu altında yaptığı maçı Vladimir Kramnik'e karşı kaybetti.

Emeklilik

Garry Kasparov, Linares turnuvasını birinci bitirdikten sonra 10 Mart 2005 günü düzenlenen basın toplantısında, aktif satrancı bıraktığını ve artık turnuvalara katılmayacağını açıklamıştır. Kasparov'un açıklamasına rağmen FIDE, kurallar gereği Kasparov'un ELO ratingini 1 yıl kadar tutmuştur. Nisan 2006 ELO listesinden Kasparov çıkarılmıştır.

Bilgisayara karşı satranç

Kasparov, dünya çapındaki ünü sayesinde bilgisayar üreticilerinin de ilgi odağı olmuştu. Kasparov Dünyaya Karşı oyunu yaratıldı. Bazı şirketler, teknolojinin ne kadar geliştiğini göstermek için onu yenebilecek bir bilgisayar geliştirmek istediler. IBM, Deep Blue (Derin Mavi) isimli bir bilgisayar yaparak Kasparov ile bir maç ayarladı. 1996'da yapılan 6 setlik maçlar sonunda Kasparov, Deep Blue'yu 4-2 yendi.

IBM sonraki yıla kadar Deep Blue'yu geliştirdi (Deeper Blue olarak da bilinmekle beraber resmi adı Deep Blue'dur[11]). 3 dakikada 60 milyar[12] hamleyi gözden geçirebilen bu bilgisayarla Kasparov, 1997'de tekrar maç yaptı. Yine 6 setten oluşan bu maç sonucunda Deep Blue Kasparov'u 2.5 a karşı 3.5 puanla yenmeyi başardı.[13] Böylece insanlık tarihinde ilk kez bir bilgisayar, dünya satranç şampiyonunu yenmiş oldu.[13] Kasparov 2. oyunun 37.Be4 hamlesinde Deep Blue'ya insanlar tarafından müdahale edilerek yardım edildiğini iddia etti.[14] Çünkü böyle bir durumda bir bilgisayarın 37.Qb6 hamlesini yaparak bir piyon kazanma eğiliminde olması bekleniyordu ve bu beklentisi pek çok satranç otoritesi tarafından da onaylandı.[14] Fakat IBM bu iddiayı ve Kasparov'un yeniden maç önerisini reddederek Deep Blue projesini sona erdirdi.[15]

Pussy Riot

Kasparov, 17 Ağustos 2012'de, Rus punk grubu Pussy Riot üyelerinin 2 yıl hapis cezasına çarptırılmalarına karşı düzenlenen bir gösteriye katılmıştır.[16] Bu gösteride polis tarafından en az 60 kişi ile birlikte gözaltına alınmak istenmiştir. Kasparov gözaltına alınmamak için direnmiş ve bir polisin kolunu ısırmıştır.[17] Şu an kendisine, görev halindeki memura fiziksel saldırı suçundan 5 yıl hapis cezası istenmektedir.[18]

Kasparov ilerleyen aylarda bu suçu reddetmiş ama grubu desteklemeye devam edeceğini belirtmiştir. Kendisi hakkında açılan dava ise düşmüştür.

Kaynakça
  1. Garry Kasparov on Garry Kasparov, part I, 2011, 978-1-85744-672-2, pp. 16-17
  2. "Gotova stvar: Gari Kasparov je dobio hrvatsko državljanstvo! - 24sata". 24sata.hr. 27 Şubat 2014. 15 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2014.
  3. "Arşivlenmiş kopya". 4 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2013.
  4. "Chess Champion Garry Kasparov is Russia's Great Red Hope". The Daily Beast. 1 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2020.
  5. Kasparov, Garry (2011), Garry Kasparov on Garry Kasparov, Part 1: 1973–1985, Everyman Chess: "I am absolutely sure that the Garry Kasparov, who became leader of the chess world, professed the same values as Garik Weinstein, who once, following the example of his father, became fascinated by chess..."
  6. Biography 11 Ağustos 2011 tarihinde WebCite sitesinde arşivlendi on Kasparov.ru site (Rusça)
  7. White King and Red Queen by Daniel Johnson, 1-84354-609-4
  8. "Transcript: Kasparov to Start Campaign Promoting 'Values of Democracy'". Fox News. 21 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2013.
  9. "Garry Kasparov on Conversations with Bill Kristol". 24 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2020.
  10. "Garry Kasparov Transcript – Conversations with Bill Kristol". 26 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2020.
  11. "Arşivlenmiş kopya". 28 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2010.
  12. "Arşivlenmiş kopya". 26 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2010.
  13. "Arşivlenmiş kopya". 18 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2010.
  14. Game Over: Kasparov and the Machine (2003) adlı belgesel film
  15. "Arşivlenmiş kopya". 18 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2010.
  16. "Arşivlenmiş kopya". 20 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2012.
  17. "Arşivlenmiş kopya". 21 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2012.
  18. "Arşivlenmiş kopya". 24 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2012.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.