Hızır Reis (gambot)
Hızır Reis, Osmanlı İmparatorluğu tarafından 1911 yılında Fransa'dan sipariş edilen ve 1914'te hizmete giren gambot.
 Hızır Reis'in kardeş gemisi İsa Reis gambotu Temmuz 1914'te Southampton'da demirliyken | |
| Tarihçe | |
|---|---|
.svg.png.webp){kind=small} Osmanlı İmparatorluğu | |
| İsmi: | Hızır Reis |
| Adının geldiği yer veya kişi: | Hızır Reis |
| Sipariş: | Nisan 1911 |
| İnşa eden: | SA Des Forges & Chantiers de la Mediterranée, Granville[1] |
| Kızağa konulması: | 1911 |
| Denize indirme: | 10 Nisan 1912 |
| Satın alınışı: | 13 Haziran 1914, İstanbul |
| Görevlendirme: | Haziran 1914 |
| Akıbet: | 14 Mayıs 1919'da Yunanlar tarafından İzmir'de ele geçirildi |
| Tarihçe | |
 Türkiye | |
| İsmi: | Hızır Reis |
| Görevlendirme: | 1922'de Yunanlardan geri alındı |
| Hızmet dışı: | 1952 |
| Akıbet: | 1958'de satıldı ve sivil kargo gemisine dönüştürüldü |
| Genel karakteristik | |
| Sınıf ve tipi: | İsa Reis sınıfı gambot |
| Deplasman: | 413 t |
| Uzunluk: | 47,0 m LoA |
| Genişlik: | 7,9 m |
| Su çekimi: | 1,3 m |
| İtme gücü: |
2 adet dikey üçlü genleşmeli buhar motoru 3 Scotch SAFC Granville kazan 850 indike beygir gücü |
| Hız: | 14 deniz mili (denemeler), 11 deniz mili (1915), 12 deniz mili (1932) |
| Kişi kapasitesi: | 12 subay, 48 denizci |
| Silah donanımı: |
1914:
1926:
1946:
|
10 Ocak 1915'te Rumelikavağı yakınında bir Türk mayınına çarparak hasar gördü. 1916'da hizmete döndü. 14 Mayıs 1919'da İzmir'in İşgali sırasında Yunanlar tarafından ele geçirildi. 1922'de Türkiye'ye geri verildi. 1932'de mayın tarayıcı, 1948'de İzmir'de sabit kılavuz gemi yapıldı. 1952'de hizmet dışı bırakıldı. 1958'de satıldı ve sivil kargo gemisine dönüştürüldü. 1959'da Turgut Reis, 1960'da Emin, 1983'te Murat Ayanoğlu ve ardından Kaptan Cavit, Ekim 1995'te ise Miktat Kalkavan adını aldı. 2018'de halen nakliye gemisi olarak kullanılmaktaydı.
Tasarım
SA Des Forges & Chantiers de la Mediterranée tarafından Granville'de inşa edilen Hızır Reis 47,0 metre boyunda, 7,9 metre genişliğinde ve 1,3 metre su çekimindeydi. Gövdesi çelikten yapılmıştı. Geminin deplasmanı 413 tondu. Mürettebatı 12 subay ve 48 bahriyeliden oluşuyordu.[1]
Gemi gücünü üç Scotch SAFC Granville kazanın beslediği iki adet dikey üçlü genleşmeli buhar motorundan alıyordu. Motorlar 850 indike beygir gücüne sahipti ve gemiyi deniz denemelerinde saatte 14 deniz mili, 1915'te 11 deniz mili, 1932'de ise 12 deniz mili hıza ulaştırabiliyordu.[1]
Gemi inşa edildiği haliyle 3 adet 76 mm Cruesot seri ateşli top ve 100 mermi, 2 adet 47 mm Cruesot seri ateşli top ve 1.200 mermi, 2 adet 7,6 mm Hotchkiss makineli tüfek ve 31.700 mermi taşıyordu.[1] 76 mm'lik topların ikisi öndeki sponsonlarda, biri ise kıçta monteliydi.[2] 1926'daki modernizasyonu sonrasında silahlar iki adet 76 mm Cruesot seri ateşli top ve iki adet 47 mm Cruesot seri ateşli top olarak değiştirildi. 1946'da silahları söküldü.[1]
Hizmet geçmişi
Nisan 1911'de Fransız SA Des Forges & Chantiers de la Mediterranée firmasından sipariş edilen Hızır Reis aynı yıl kızağa konuldu. 10 Nisan 1912'de denize indirilen gemi, donatımının tamamlanması ve deniz denemelerinin ardından 13 Nisan 1914'te İstanbul'a gelerek gambot göreviyle Osmanlı donanmasında hizmete girdi.[1]
10 Ocak 1915'te gemi, bir devriye görevinden dönerken İstanbul Boğazı'nı koruyan üçüncü mayın hattı yakınlarında bir mayına çarptı. Baş kısmında ciddi hasar alan gemi İstinye'ye çekilerek kızağa alındı. Tamiratında zorluklarla karşılaşılan gemi, yılın ortalarına dek onarımda kaldı. Bu olayın ardından filo komutanlığı mayınların yeniden dökülmesi ve geçiş kanallarının temizlenmesi emrini verdi.[3]
Mondros Mütarekesi'nin ardından tüm Osmanlı filosu İtilaf Devletleri kontrolünde enterne edildi. 26 Şubat 1919'da Osmanlı makamlarının isteği ve Birleşik Krallık komutanı Somerset Arthur Gough-Calthorpe'un onayıyla bazı Osmanlı gemileri, Anadolu'ya silah kaçırılmasını önlemek için devriye görevlerine atandı. Bu amaçla Hızır Reis İzmir'de, Aydın Reis ve Preveze Karadeniz'de, Akhisar ve Draç Marmara Denizi'nde devriye yapmak üzere görevlendirildi.[4]
14 Mayıs 1919'da Yunan kuvvetleri İzmir'i işgal ettiklerinde Hızır Reis, Nusret, motor gambot No 14 ve nakliye gemisi Tirimüjgan İzmir limanındaydı. Nusret ve Tirimüjgan birkaç hafta sonra serbest bırakılırken, Hızır Reis ve No 14'e 6 Temmuz'da Yunanlar tarafından el konuldu.[4][5]
Türk Kurtuluş Savaşı'nda Ankara hükümetinin zaferinin ardından gemi 1922'de Türkiye'ye geri döndü.[1] 1923'te modernize edildi, bir süre topçu eğitim gemisi olarak kullanıldı.[2] Gökçeada ve Bozcaada'ya giden jandarma birliklerine destek görevi yapan Hızır Reis ve İsa Reis gambotları, Türkiye Cumhuriyeti donanmasının Marmara Denizi dışına çıkan ilk gemileri oldular.[6] Daha sonra İsa Reis ve Kemal Reis gambotları beraber kıyı karakol ve kontrol hizmeti yapmak üzere Seyr-i Sefain İdaresi'ne devredildi, daha sonra geri alınarak 1932'de mayın taratıcı yapıldı; yapılan mayın arama–tarama tadilatı ile 30 Eylül 1935'te Mayın Arama–Tarama Filotillası Komodorluğu'na verildi.[7] 1948'de İzmir'de sabit kılavuz gemisi yapıldı. 1952'de donanma hizmetinden çıkartıldı. 1958'de satıldı ve sivil kargo gemisine dönüştürüldü. 1959'da Turgut Reis, 1960'da Emin, 1983'te Murat Ayanoğlu ve ardından Kaptan Cavit, Ekim 1995'te ise Miktat Kalkavan adını aldı. 2018'de halen nakliye gemisi olarak kullanılmaktaydı.[8]
Kaynakça
- Özel
- Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 166.
- Gardiner, s. 393.
- Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 28.
- Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 57.
- Dodson, Aidan; Cant, Serena (2020). Spoils of War: The Fate of Enemy Fleets after the Two World Wars. Barnsley: Seaforth Publishing. s. 151. ISBN 978-1-5267-4199-8.
- Tunaboylu, İskender (2008). Deniz Kuvvetleri'nde Sistem Değişikliği (Doktora Tezi). İzmir: T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü. s. 13.
- Tunaboylu, İskender (2008). Deniz Kuvvetleri'nde Sistem Değişikliği (Doktora Tezi). İzmir: T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü. s. 17,.
- "MIKTAT KALKAVAN - 5103364 - GENERAL CARGO". Maritime Connector. 11 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2021.
- Genel
- Gardiner, Robert (1985). Conway's All the World's Fighting Ships, 1906–1921. Londra: Conway Maritime Press. ISBN 978-0-87021-907-8.
- Langensiepen, Bernd; Güleryüz, Ahmet (1995). The Ottoman Steam Navy 1828–1923. Londra: Conway Maritime Press. ISBN 0-85177-610-8.