Halit Refiğ

Halit Refiğ (5 Mart 1934 - 11 Ekim 2009), Türk sinema yönetmeni, senarist, yazar, öğretim görevlisi, Onursal Profesör.

Halit Refiğ
Doğum Halit Refik Refiğ
5 Mart 1934(1934-03-05)
İzmir, Türkiye
Ölüm 11 Ekim 2009 (75 yaşında)
İstanbul, Türkiye
Defin yeri Zincirlikuyu Mezarlığı
Mezun olduğu okul(lar) Robert Lisesi
Meslek Film yönetmeni
Evlilik Nilüfer Aydan (1961–1965)
Gülper Refiğ (1974–2009)
Ebeveyn(ler) İsmet Refiğ, Cemil Refik Refiğ

Yaşamı[1]

1934’te İzmir’de dünyaya geldi. Annesiyle babasının aileleri 1913'de Balkan Savaşı sonrasında Selanik'ten İstanbul'a göç etmişler. Soyadı Kanunu çıkınca Refik dedesi ismini yumuşatarak Refiğ yapmış ve bunu ailenin soyadı olarak seçmiş.

İlk ve orta öğrenimini Şişli Terakki Lisesinde tamamladı. Robert Kolej Mühendislik Bölümü'nde okudu. Sinema alanında çalışma fırsatını şöyle anlatıyor: "O zamanlar Tünel (Beyoğlu) civarında Necip Erses adlı bir zatın “Ses Stüdyosu” vardı. Bu stüdyoda genelde yabancı filmlerin dublajı yapılıyordu ve çok az sayıda da bazı yerli filmlerin işleri yapılmaktaydı. Robert College'de mühendislik eğitimi görmekteyken 1952 yazında ben o stüdyoyu buldum, gittim ve dedim ki 'Ben bu stüdyoda çalışmak istiyorum ve hiçbir ücret talep etmiyorum.' Tabii ücretsiz çalışma teklifi olduğunda bu kolay kolay reddedilen birşey değil. Beni işe aldılar. Bir yaz boyunca ben orada Türkiye'de sinemanın teknik altyapısını öğrenmeye çalıştım."[1]

1953 yazında gittiği İngiltere'de sinema ilgisine devam ederken şu kararı alır: "4 ay kaldığım İngiltere'de o zaman benim bu işe çekirdekten başlamamın tek çare olduğunu düşündüm. Eğitimden umudu kestim ve bir an önce Türkiye'ye dönüp askerliğimi yapıp doğrudan doğruya sinemada çalışma imkanı aramaya karar verdim."

2 yıllık okul bittikten sonra askerliğe başvurur, Eskişehir Polatlı'da Yedek Subay topçu okuluna alınır. İngilizce bilenlerden Kore'ye gitmek isteyenlerin müracaat etmeleri istenince gönüllü olur. Refiğ gönüllü olmasını "Çünkü bu bana çok merak ettiğim Doğu dünyasını görme imkanı da veriyordu." diye açıklıyor. 1954'de Kore'ye gittiğinde ateşkes imzalanmıştı. Bu sırada amatörce 8mm filmler çekti. O süreci sinemada kendini yetiştirme şansı olarak değerlendirir. Orada çektiği belge filmleri daha sonra oluşan Türk Film Arşivi'ne verir.

4 Şubat 1956'da Akis dergisinde ilk sinema yazısını yazar. Haftalık devam ettiği yazıları için Refiğ "Ukalalık seviyesi oldukça yüksek, oldukça yukarıdan atan bir ifade vardı. İlk yazılarımda, Akis'in diğer sayfalarında da büyük ölçüde olduğu gibi, imza yoktu ama ilgi uyandırmakta gecikmediler." diyor.

1956'dan yönetmenliğe başladığı 1960'a kadar haftalık Akis dergisi, aylık Sinema dergisi, Yeni Sabah gazetesi ve Akşam gazetesinde sinema yazıları yazar. Nijat Özön, Giovanni Scognamillo ile arkadaşlığı başlar.

Atıf Yılmaz’ın "Yaşamak Hakkımdır" isimli filmin asistanlığını yaparak sinema alanındaki ilk çalışmasını gerçekleştirdi. 1960’ta ilk film olan “Yasak Aşk”ı çekti. 1963’te Şehirdeki Yabancı, 1964’te Gurbet Kuşları, Haremde Dört Kadın ve Bir Türk'e Gönül Verdim filmlerini çekti ve bu filmlerle Moskova, Yeni Delhi ve Sorrento Film Festivallerinde çeşitli ödüller kazandı. 1964 yılında Gurbet Kuşları ile Antalya Altın Portakal Film Festivalinde En İyi Yönetmen Ödülünü aldı.

70'li yıllarda Türk sinemasının bunalıma girmesiyle Televizyon filmlerine yöneldi. 1974'te Türkiye'de ilk defa İDGSA Film Arşivi tarafından başlatılan eğitim çalışmalarına katıldı ve Sinema Kursları'nda öğretmen olarak görev aldı. 1975'ten itibaren İDGSA Sinema-TV Enstitüsü'nde (sonradan Mimar Sinan üniversitesi Sinema-TV Bölümü) Öğretim Görevlisi olarak çalışmaya başladı.

1975'te TRT Kurumu adına çektiği "Aşk-ı Memnu" ile TV dizilerine öncü oldu ve dikkatleri üzerine çekti. TRT'de danışman kurulunda görev aldı. TRT Kurumu adına 1981 yılında gerçekleştirdiği Kemal Tahir'in aynı adlı romanından uyarladığı "Yorgun Savaşçı" adlı TV dizisinin yakıldığı ilan edildi. 1993'te HBB özel TV kanalı için Tunca Yönder, Kemal Tahir'in romanı Yorgun Savaşçı'yı yeniden dizi olarak çekince, TRT de rekabete kapıldı. Negatifleri yakılmadan önce videoya aktarılmış bir kopyası arşivden çıkarılarak Halit Refiğ'in çektiği dizi yayına sokuldu.

Halit Refiğ şöyle anlatmış: "Yorgun Savaşçı gibi bir olay... ortaya çıkması beş sene sürüyor: 1978-1983. Yapılmasına karar verilen tarih 14 Ekim 1978. Tamamlanıp kuruma teslim edilişi Nisan 1983. Evet. Ve yakıldığı hikayesi on yıl konuşuluyor. 83'den 93'e kadar. 93'te de iki tane Yorgun Savaşçı birden gösteriliyor. Birisi HBB televizyonunda yeniden yapılanı. Digeri de aynı gün aynı saatte TRT'de. Nev'i şahsına münhasır bir olay."[1]

1976 ‘da ABD'de Wisconsin Üniversitesi'nde, 1984 yılında Ohio Denison Üniversitesi'nde eğitim çalışmalarına katıldı. Öğrencileri ile birlikte "The Intercessors", "In the Wilderness" adlı filmleri gerçekleştirdi. Olgunluk döneminde daha çok düşünsel yanı ağır basan ürünler verdi. "Teyzem", "Hanım", Karılar Koğuşu, "İki Yabancı", "Köpekler Adası" gibi filmleriyle yurt içinde ve dışında birçok ödül kazandı. Yurt dışındaki festivallerde filmleri için özel bölümler ayrıldı, çeşitli konferans, seminer vb. toplantılara konuşmacı olarak katıldı. Yaşamı ve eserleri Ahmet Toklu'nun Bir Yorgun Savaşçı Halit Refiğ kitabına konu olmuştur. Ayrıca, hayatı ve filmleri üzerine detaylı söyleşilerin yer aldığı Düşlerden Düşüncelere adlı bir kitap vardır (İbrahim Türk, Kabalcı yayınları, 2001).

Refiğ 2008'de katıldığı "Yeşilçam'a Yeniden Bakmak" panelinde, son çektiği filmin, Nebil Özgentürk'ün "Türkiye'nin Hatıra Defteri" adlı belgesel dizisinin 2. bölümü için, Yakup Kadri Karaosmanoğlu'nun eserinden hareketle çektiği 8,5 dakikalık "Zoraki Diplomat" adlı kısa film olduğunu belirtmişti.[2]

Safra kanalında tümör tedavisi gördüğü hastanede 11 Ekim 2009'da 75 yaşında İstanbul'da öldü. İstanbul Zincirlikuyu mezarlığına defnedildi.[3]

Ulusal Sinema kavgası

Halit Refiğ 1965 sonrası "Ulusal Sinema" teorisini oluşturmaya çalışan, bu konuda örnek filmler yapan bir sinemacıdır. Arkadaşları Metin Erksan, Lütfi Akad, Duygu Sağıroğlu, Sami Şekeroğlu bu teori üzerine yazılar yazmış, tartışmalara katılmışlardır. O yıllarda tartışma daha çok Onat Kutlar'ın başında bulduğu Sinematek ile olmuştur.

Refiğ 1968 tarihli Ulusal Sinema dergisinde tartışmaya şöyle değinmiş: "Türkiye'de bugüne kadar hiç film yapılmadı" demek iyi filim yapmak için yeterli bir dayanak değildir. İnkârcılık iyi sanatın değil beceriksiz blöfçülüğün bir yoludur. Türkiye'de sinema üzerine düşünme sevdasında kişiler, bazı şeyleri yeniden keşfetmek, daha önce söylenenleri gereksiz tekrarlamak istemiyorlarsa bu alanda yaşadıkları ana kadar neler yapıldığını, nerelere varıldığını bilmek zorundadırlar. Türkiye'de sinema sanatını bugüne kadar en ileri götüren kişilerden biri Lütfi Akad, öbürü de Metin Erksan'dır. Ulusal Türk Sineması ancak onların ve belli başlı öbür sinemacıların eserlerinin tam bir araştırılması ve değerlendirilmesi yapılarak geliştirilebilir. Yoksa, Amerika'daki ustalar ne yaptı, Avrupa'daki gençler ne etti diyerek "bayıldım, bittim" hayranlık kasideleri döktürmekle hiçbir iş görülmez.[4]

Bu teori üstüne hazırladığı kitap[5] 1971 ve 2009'da yayımlanmıştır.

Aldığı ödüller

Filmografi

Filmleri - Yönetmen
  • Yasak Aşk, 1961
  • Seviştiğimiz Günler, 1962
  • Gençlik Hülyaları, 1962
  • Şehirdeki Yabancı, 1963
  • Şafak Bekçileri, 1963
  • Gurbet Kuşları, 1964
  • İstanbul'un Kızları, 1964
  • Şehrazat, 1964
  • Evcilik Oyunu, 1964
  • Haremde Dört Kadın, 1965
  • Kırık Hayatlar, 1965
  • Güneşe Giden Yol, 1965
  • Canım Sana Feda, 1965
  • 3 Korkusuz Arkadaş, 1966
  • Erkek Ve Dişi, 1966
  • Karakolda Ayna Var, 1966
  • Kız Kolunda Damga Var, 1967
  • Sıladan Mektup, 1968, Belgesel
  • Bir Türk'e Gönül Verdim, 1969
  • Yaşamak Ne Güzel Şey, 1970
  • Adsız Cengaver ve Sultan Gelin, 1970
  • Sevmek Ve Ölmek Zamanı, 1971
  • Ali Cengiz Oyunu, 1971
  • Çöl Kartalı, 1972
  • Aşk Fırtınası, 1972
  • Fatma Bacı, 1972
  • Acı Zafer, 1972
  • Kızın Var Mı Derdin Var, 1973
  • Yedi Evlat İki Damat, 1973
  • Vurun Kahpeye, 1973
  • Sultan Gelin, 1973
  • Aşk-ı Memnu (dizi, 1975), 6 bölüm

Filmleri - Yapımcı
  • İstanbul'un Kızları, 1964
  • Canım Sana Feda, 1965
  • İki Yabancı, 1991

Filmleri - Senaryo
  • Yaşamak Hakkımdır, 1958 (Atıf Yılmaz ile)
  • Ala Geyik, 1959 (Yılmaz Güney, Atıf Yılmaz ile) (Eser: Yaşar Kemal)
  • Karacaoğlan'ın Kara Sevdası, 1959 (Yılmaz Güney, Atıf Yılmaz, Yaşar Kemal ile)
  • Mahallenin Sevgilisi, 1960 (Öykü: Bülent Oran)
  • Suçlu, 1960 (Atıf Yılmaz ile) (Eser: Orhan Kemal)
  • Ölüm Peşimizde, 1960 (Ertem Göreç, Bülent Oran ile)
  • Kırık Çanaklar, 1960 (Lale Oraloğlu, Bülent Oran ile) (Eser: Edmund Morris)
  • Yasak Aşk, 1961
  • Güneş Doğmasın, 1961 (Orhan Elmas ile) (Eser: Graham Greene)
  • Avare Mustafa, 1961 (Lütfi Akad, Memduh Ün ile) (Eser: Orhan Kemal)
  • Seviştiğimiz Günler, 1962 (Öykü: Orhan Elmas)
  • Şehirdeki Yabancı, 1962 (Öykü: Halit Refiğ) (Senaryo: Vedat Türkali)
  • Şafak Bekçileri, 1963
  • Gurbet Kuşları, 1964 (Tiyatro Oyunu: Ocak, Turgut Özakman)
  • İstanbul'un Kızları, 1964
  • Şehrazat, 1964
  • Evcilik Oyunu, 1964 (Bülent Oran ile)
  • Haremde Dört Kadın, 1965 (Kemal Tahir ile)
  • Kırık Hayatlar, 1965 (Eser: Halit Ziya Uşaklıgil)
  • Güneşe Giden Yol, 1965 (Monte Kristo, Aleksander Dumas)
  • Canım Sana Feda, 1965 (Safa Önal ile)
  • Üç Korkusuz Arkadaş, 1966 (Üç Silahşorlar, Aleksander Dumas)
  • Erkek ve Dişi, 1966 (Bülent Oran ile) (Eser: Carmen, Prosper Merime)
  • Karakolda Ayna Var, 1966
  • Kız Kolunda Damga Var, 1967
  • Yasak Sokaklar, 1965 (Bülent Oran, Feyzi Tuna ile)
  • Aslan Pençesi, 1966 (Öykü: Halit Refiğ) (Senaryo: Bülent Oran, Memduh Ün)
  • Can Yoldaşları, 1966 (Memduh Yükman ile)
  • Kanlı Hayat, 1967
  • Yaprak Dökümü, 1967 (Orhan Kemal ve Memduh Ün ile) (Eser: Reşat Nuri Güntekin)
  • Son Gece, 1967 (Memduh Ün ile) (Eser: Esat Mahmut Karakurt)
  • Aslan Yürekli Kabadayı, 1967 (Bülent Oran, Memduh Ün ile) (Eser: Mickey Spillane)
  • Bir Türke Gönül Verdim, 1969
  • Yaşamak Ne Güzel Şey, 1970
  • Adsız Cengaver, 1970
  • Ali Cengiz Oyunu, 1971
  • Çöl Kartalı, 1972 (Bülent Oran ile)
  • Fatma Bacı, 1972
  • Acı Zafer, 1972 (Şevki Tosunoğlu ile)
  • Kızın Var Mı Derdin Var, 1973 (Safa Önal ile) (Filmden uyarlama: Father of the Bride, Vincente Minelli)
  • Vurun Kahpeye, 1973, (Orhan Aksoy ile) (Eser: Halide Edip Adıvar)
  • Aşk-ı Memnu, 1975 (Eser: Halit Ziya Uşaklıgil)
  • The Intercessors (Arabulucular), 1977 (Öykü: August Derleth)
  • Sedad Hakkı Eldem ve Ulusal Mimarlık, 1977, Belgesel
  • Robert College/Old and New, 1978, Belgesel
  • Yaşam Kavgası, 1978 (Nezihe Araz ile)
  • Cemal Reşit Rey 75 Yaşında, 1979, Belgesel
  • Şişli Terahhi 100. Yıl, 1979, Belgesel
  • Atatürk ve Sanat, 1982, Belgesel
  • İhtiras Fırtınası, 1983
  • Beyaz Ölüm, 1983 (Türker İnanoğlu ve Erdoğan Tünaş ile)
  • Yorgun Savaşçı, 1983 (Eser: Kemal Tahir)
  • Gülsüm Ana, 1982 (Öykü: Halit Refiğ) (Senaryo: Tanju Gürsu, Safa Önal)
  • In The Wilderness, 1984 (Elliott Stout ile)
  • Son Darbe, 1985
  • Yarın Ağlayacagım, 1986 (İlhan Engin ile)
  • Kurtar Beni, 1987 (Mustafa Kutlu ile)
  • Arkadaşım Şeytan, 1988 (Atıf Yılmaz, Halit Refiğ ve Ayşe Şasa'nın katkılarıyla Senaryo: Ümit Ünal)
  • Hanım, 1989 (Nezihe Araz ile)
  • Karılar Koğuşu, 1990 (Eser: Kemal Tahir)
  • İki Yabancı, 1991
  • Köpekler Adası, 1996
  • Midas'ın Düşü, 1997 (Öykü: Nazlı Eray)
  • Gelinlik Kız, 2000 (Öykü: Selim İleri)

Filmleri - Yönetmen yardımcısı

Filmleri - Danışman

Kitapları

Dış bağlantılar

Kaynakça
  1. İbrahim Türk (2001). Halit Refiğ - Düşlerden Düşüncelere Söyleşiler. Kabalcı Yayınevi. s. 237.
  2. "Halit Refiğ | Yeşilçam'a Yeniden Bakmak". BİSAV. 8 Mayıs 2008. 38. dakika. 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  3. "Halit Refiğ'i kaybettik". Ntvmsnbc. 11 Ekim 2009. 13 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2009.
  4. "Ustalık ve Kişilik Arayanlara". Ulusal Sinema dergisi. Türk Film Arşivi. 12 Nisan 1968.
  5. Halit Refiğ. Ulusal Sinema Kavgası. Hareket Yayınları, Dergâh Yayınları. 11 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.