Hipoglossal sinir

Hipoglossal sinir 12. kraniyal sinirdir. Vagus sinirinin uyardığı palatoglossus kası hariç dilin tüm intrinsik ve ekstrinsik kaslarını innerve eder. Saf motor nöronlardan oluşan bir sinirdir. Beyin sapında hipoglossal sinir çekirdeğinden çıkan lifler aşağı oksipital kemiğin hipoglossal kanalına doğru ilerler. Bu kanaldan geçerek boynun önünden yukarı dil altına doğru yönlenir. Dilin kasları içerisinde terminal dallarını verir.

Hipoglossal sinir
Beynin alttan görünüşü. kranial sinirler şematize edilmiştir.
Latince isim nervus hypoglossus
Prekürsor aksesuar sinir
Sistem Sinir sistemi
Tanımlayıcılar
JSTOR hypoglossal-nerve
Microsoft Academic 2779209236
MeSH D007002
TA 6357
FMA 50871
Kraniyal sinirler

Dilin yutma ve konuşma esnasında kullanılan kaslarını kontrol eder. Bu sinir travma, cerrahi veya motor nöron hastalıkları gibi durumlarda yaralanabilir veya fonksiyon kaybına uğrayabilir. Bu siniri tarihte ilk tarif eden kişi antik Yunan döneminde M.Ö. 3. YY'da yaşamış bir anatomist olan Herophilos'dur. Kelime köken olarak hypo (Yunanca: Altta) ve glossa (Yunanca: dil) kelimelerinin birleşiminden meydana gelmiştir.

Yapısı

Hipoglossal sinir beyin sapının alt kısmından çekirdeğinden çıktından sonra ufak sinir kökleri olarak[1][2] olivar çekirdek ve pyramidal çıkıntının arasında bulunan anterolateral oluktan çıkar. Burada subaraknoid alanda ilerleyen sinir hipoglossal kanaldan geçtikten sonra durayı delerek çıkar.[2][3] Hipoglossal kanaldan çıktıktan sonra sinir öne doğru C1 servikal segmentin ön dalı ile birlikte meningeal dalını verir. Daha sonra vagus siniri ve aksesuar sinirin servikal segmenti ile birlikte seyreder[2], aşağı doğru internal karotid arter ve internal juguler ven ile birlikte karotis kılıfına paralel uzanır.[3]

Angulus manbibula seviyesinde digastrik kasın arka kısmından çıkar.[3] oksipital arterin etrafından dönerek mandibula altındaki boşlukta ilerler.[3] Hipoglossal sinir burada hyoglossusun yanından, stylohyoid kası ve lingual sinirin iç tarafından ilerler.[4] Genioglossus kasının derinliklerine dilin ucuna doğru ilerler. Burada içinden geçtiği hyoglossus, geniglossus, styloglossus kaslarını ve dilin diğer ekstrinsik ve intrinsik kaslarına terminal dallar verir.[4]

Hipoglossal sinir uyarılarını her iki korkteksten alsa da dominant (baskın) yarı küreden (hemisfer) gelen uyarılar daha baskındır.[5] Dildeki kas iğciklerinden gelen uyarılar lingual sinir ile trigeminal mezensefalik çekirdeğe gelir.[2] Bu çekirdek trigeminal sinirin mezensefalik çekirdeğidir ve baş boyun bölgesinden gelen derin duyuları algılar.

  • Hipoglossal sinir (12 numara) küçük sinir lifleri olarak, beyin sapındaki oliver çekirdeğin arkasından (13 numara) çıkarlar
  • Hipoglossal sinir foramen magnumun yanındaki hipoglossal kanaldan kafatasını terk eder
  • Kafatasından çıktıktan sonra vagus sinirinin etrafından dolanarak digastrik kasın arka parçasına gelir
  • Hipoglossal sinirin seyri boyunca innerve ettiği kaslar

Gelişim

Hipoglossal sinir embriyonun gelişimi esnasında ilk çift oksipital somitlerden gelişir.[6] Sinirin bir takım dalları ilk kez gebeliğin 4. haftalarında gözlenmeye başlar ve tek bir dal halini alıp dil ile bağlantı kurması 5. haftada olur.[6] Hipoglossal sinir embriyonik dönemdeki beyin sapının taban kısmından gelişir.[7]

Fonksiyonu
Hipoglossal sinir ve dallarının şematik görünümü.

Hipoglossal sinir dilin ekstrinsik olan genioglossus, hyoglossus, styloglossus kaslarını ve intrinsik kaslarını uyarır.[2] Bu palatoglossus kası hariç tüm kaslar demektir.[2] Hipoglossal sinir saf motor nöronlardan oluşur ve genel somatik efferent sinir olarak tanımlanır. Bu kaslar dilin hareketlerini sağlar.[2] Sağ ve sol geniglossus kasları dilin dışarı doğru çıkarılmasını sağlar. Ayrıca dil hareketleri ile ağızdaki salgının temizenmesi ve istem dışı hareketler de kontrol edilir. Hipoglossal sinir çekirdeği aynı zamanda diğer retiküler formasyon çekirdekleri ile bağlantı halindedir ve bu sayede konuşma ve yemek yeme esnasında ortaya çıkan refleks ve istemsiz hareketlerin kontrolu sağlanır.[2]

Klinik özellikler

Hasar

Hipoglossal sinir hasarları nadir gözlenir.[8] Bir seride gösterilen en sık sebepler sinire bası yapan tümörler ve ateşli silah yaralanmaları olarak bulunmuştur.[9] Bunun dışında sinirde fonksiyon kaybı yapabilecek birçok durum vardır. Bunlar cerrahi esnasında sinir yaralanması, inme, multipl skleroz, Guillain-Barré sendromu, enfeksiyon, sarkoidoz veya hipoglossal kanalda bulunan ektatik bir damar olabilir.[9][10] Yaralanmalar iki taraflı olabilir. Sinir birçok arter, toplar damar ve diğer sinirlerle yakın komşuluk halinde olduğu için sinirin izole olarak yaralanması nadir görülen bir durumdur.[10]

Muayene
Hipoglossal sinir hasar gördüğünde aynı tarafta dil yarısında kas kaybına bağlı dil düz olarak dışarı çıkarılamaz.

Hipoglossal sinir muayenesi dilin dışardan görünümü ve hareketlerin kontrolü ile yapılır. İstirahat halinde eğer hipoglossal sinir hasarı varsa o tarafta dilde fasikülasyonlar (kurtçuk hareketine benzer) veya kas kütlesi kaybına bağlı atrofi izlenir. Daha sonra dilin dışarı çıkarılması istenir. Eğer sinirde bir hasar varsa dil çoğunlukla (her zaman değil) bir tarafa doğru deviye olur.[5] Sinir hasarı olduğunda dilde ağrılaşma, peltekleşme meydana gelir. Fonksiyon kaybına bağlı konuşma esnasında dil doğru hareket etmeyeceği için seslerin ve harflerin çıkarılmasında problemler ortaya çıkar. Dilin kuvvet muayenesi dilin ağız içinde yanağa doğru ittirilmesi ve muayene eden kişinin hastanın o taraftaki yanağına dışardan bası uygulayarak yapılır.[5]

Hipoglossal sinir, üst motor nöronlar ile hipoglossal çekirdek içerisinde sinaps yapan alt motor nöronlardan oluşur. Sinirdeki yarlanmanın yerine göre bulgular farklılık gösterebilir. Eğer hasar sinirin kendisinde ise alt motor nöron bulguları izlendir. Dil hasarlanmış olan tarafa doğru kıvrılır.[11][12] Eğer hasar sinirin üst ileti yollarında ise üst motor nöron bulguları ortaya çıkar. Bu durumda dil hasarın karşı tarafına doğru kıvrılır. Kas kaybı veya fasikülasyon izlenmez. Bu durumda konuşma bozukluğu daha belirgindir.[2]

Sinir hasarında kullanımı

Hipoglossal sinir, fasiyal sinir hasarında sinirin onarımında anastomoz yapılarak kullanılabilir. Kısmi fasiyal sinir hasarlarında glossofaringeal sinirin tamamı veya bir kısmı ile anastomoz yapılabilir.

Tarih

Hipoglossal sinirin tarihte ilk tarifini M.Ö. 3. yüzyılda yaşamış olan anatomist Herophilos yapmıştır. Tanımlandığı dönemde bu isim kullanılmamıştır. Latince hipoglossus kelimesini ilk kez 1733'de Jacob B. Winslow yapmıştır. Daha sonra nervi indeterminati, par lingual, par gustatorium gibi farklı isimlerle anılmıştır. 1778'de Soemmering tarafından nerve hipoglossum magnum olarak isimlendirildi. 1800'de Georges Cuvier tarafından Great hypoglossal nerve olarak adlandırıldıktan sonra en son 1832'de İngilizce olarak Robert Knox tarafından son ismi verilmiştir.[13]

Kaynakça
  1. Purves, Dale. Neuroscience (5th bas.). ISBN 978-0-87893-695-3.
  2. Fitzgerald, M. J. T. (2012). Clinical neuroanatomy and neuroscience (6th bas.). Saunders/Elsevier. s. 216. ISBN 978-0-7020-4042-9.
  3. Gray's anatomy : the anatomical basis of clinical practice (40th., anniversary bas.). Churchill Livingstone/Elsevier. s. 460. ISBN 978-0-8089-2371-8.
  4. Gray's anatomy : the anatomical basis of clinical practice (40th., anniversary bas.). Churchill Livingstone/Elsevier. s. 506-7. ISBN 978-0-8089-2371-8.
  5. Kandal, Eric R. (2013). Principles of neural science (5th bas.). Appleton and Lange. s. 1541-1542. ISBN 978-0-07-139011-8.
  6. Hill, Mark. ""Carnegie stage 12 – Embryology"". 4 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2017.
  7. ""Neural - Cranial Nerve Development"". 20 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2016.
  8. Hui, Hui (Haziran 2009). "Hypoglossal nerve palsy". Hong Kong medical journal = Xianggang yi xue za zhi. 15 (3). s. 234. PMID 19494384.
  9. Keane, Keane (Haziran 1996). "Twelfth-nerve palsy. Analysis of 100 cases". Archives of neurology. 53 (6). ss. 561-6. doi:10.1001/archneur.1996.00550060105023. PMID 8660159.
  10. Boban, Boban (2007). "Isolated hypoglossal nerve palsy: a diagnostic challenge". European neurology. 58 (3). ss. 177-81. doi:10.1159/000104720. PMID 17622725.
  11. "Medical Neurosciences". web.archive.org. 27 Eylül 2011. 24 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2011.
  12. Brazis (2007). Localization in Clinical Neurology. p. 342.
  13. Swanson, Lary. Neuroanatomical terminology : a lexicon of classical origins and historical foundations. s. 300. ISBN 978-0-19-534062-4.
Sınıflandırma
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.