Kraniyal sinir

Kraniyal sinirler, kafa çiftleri veya kafatası sinirleri (Latince: nervi craniales), merkezî sinir sisteminden çıkarak çevreye dağılan, çevresel sinir sisteminin beyinden çıkan (encephalic) bölümüdür.

Kraniyal sinirler

İnsandaki kraniyal sinirleri toplam 12 bölümden oluşur. Tümü beyin tabanından çıkarak kafatasındaki deliklerden geçerler. Birinci ve ikinci çiftler serebrumdan yayılır. Geri kalan on çift beyinsapından yayılır.

İnsan olmayan omurgalılarda kraniyal sinirler

İnsandaki kraniyal sinirleri, diğer tüm omurgalılardakine benzer. Amniyotlara kadarki diğer türlerde bulunan XI. ve XII. kraniyal sinirler değişiktir. Mahmuzlu camgöz köpek balığı (Squalus acanthias) gibi bazı ilkel kıkırdaklı balıklarda sıfır olarak numaralandırılan son bir sinir bulunur. Bu sinir, ilk kraniyal sinirden daha önce gelir. Bunlar beyinsapından çıkar, omurgaya girer.

Bölümleri

Kranial sinirlerin şematik gösterimi

• Nervus olfactorius: Koku sinirleri
• Nervus opticus: Görme siniri
• Nervus oculomotorius: Gözün hareketlerini yapan (somatik efferent ve otonom) sinirleri.
• Nervus trochlearis: Orbita daki M. obliquus superior'u innerve eder.
• Nervus trigeminus: (üçüz sinir): 1. yutak kavsinin siniri olup çiğneme kasları, dişler, alt göz kapağı, burun mukozası, yanaklar, ağız tabanı, çene ucu, yüzün bir kısmı, dudaklar, alt ve üst çene mukozası gibi geniş bir alanı innerve eder.
• Nervus abducens: Orbita'da M. rectus lateralis'i innerve eder.
• Nervus facialis: (N. intermedio facialis) 2. yutak kavsinin siniri olup mimik kasları (yüz ifadelerini veren kaslar) innerve eder.
• Nervus vestibulocochlearis: Kulak, duyma ve denge siniri.
• Nervus glossopharyngeus: 3. yutak kavsinin siniri. Tonsillalar, dilin 1/3 arka kısmı (tat duyusu).
• Nervus vagus: 4. ve 5. yutak kavsi siniri. Duyu, motor ve parasempatik karakterli mikst bir sinir. Thorax ve abdomendeki visseral yapıların innervasyonunu sağlar.
• Nervus accessorius: Efferent bir sinirdir. Cranial ve spinal iki kökten oluşur. Başlıca M. trapezius, M. sternocleidomastoideus'un motor innervasyonu.
• Nervus hypoglossus: Dilin efferent siniri. Dil hareketlerini yaptırır, dil kasları′nı innerve eder.

Mnemonik cihazlar

Dolaşımda kraniyal sinirlerin adlarını ve sırasını hatırlamaya yardımcı birçok mnemonik cihaz vardır. Çünkü zihin kafiyeli ifadeleri iyi çağırır. En iyi yöntem kafiye düzenini kullanmaktır. Tıp öğrencileri oküp tkare afv'ye giremedim vah şeklinde sırayı ve baş harfleri ezberlerler.