Ilgın, Konya

Tarih boyunca pek çok savaş gören bu nahiye, merkezinde Tataran-ı Muğal (Moğol) kökenli halkları barındırır. İlçe etnik olarak çoğunlukla Türkmen nüfüusludur. Ilgın ilçesi Konya'ya 86 km mesafede bir ilçedir. İlçede şeker fabrikası ve kaplıcalar bulunmaktadır. Ayrıca ilçede Selçuk Üniversitesi Ilgın Meslek Yüksek Okulu eğitim öğretim sürdürmektedir.

Ilgın
İlçe
Türkiye'de Bulunduğu Yer
Ülke	Türkiye
İl	Konya
Coğrafi bölge	İç Anadolu Bölgesi
İdare
• Kaymakam	Aytekin Yılmaz
• Belediye başkanı	Yalçın Ertaş (AK Parti)
Rakım	1.030 m (3.370 ft)
Nüfus  (2018)
• Toplam	54,622
• Kır	-
• Şehir	-
Zaman dilimi	UTC+03.00 (UDAZD)
Posta kodu	42600
İl alan kodu	332
İl plaka kodu	42
Resmî site Belediye

Ilgın, Konya ilinin bir ilçesidir.

Ilgın, Çavuşçugöl kenarında, Hamam Dağı olarak adlandırılan alanda ve Ilgın'ın güneyinde yer alan ormanlık mahallerde piknik yapma, avcılıkla meşgul olma, yürüyüş turlarına çıkma imkânı vardır.

1. ılgın ismini kışın karda sadece bir gün boyunca açan bir çiçek'ten almıştır.

2. İlçedeki kaplıcanın varlığından hareketle “Allah’ın, Tanrı’nın ve Yaratıcı’nın Hamamı” anlamına Hüdâî Hamamı ismiyle de anılmıştır.

3. “Kaplıca” anlamındaki Germ kelimesi, tek başına Ilgın’ın adı olarak kullanıldığı gibi çoğunlukla Ab-ı Germ (Ilık Su, Kaplıca) terkibiyle de kullanılmıştır.

4. Yine kaplıcanın varlığı sebebiyle "Ilık su, ılığın" anlamında Ilgın ve Ilgun isimleri de tarihi kaynaklarda ilçeyi tanımlamak üzere kullanılmaktadır.

NOT: Şehrin adının değişmesinde, Ilgın yöresinde aynı adla anılan ağaçların etkili olup olmadığı ayrıca araştırılmalıdır. Osmanlı döneminde Fatih Sultan Mehmed'in yöreyi fethinden sonra hem el yazması eserlerde ve kitâbelerde "Ilgın" isminin kullanımı yaygınlaşmıştır. Nitekim bugün de ilçe hâlâ aynı adla anılmaktadır.

İlkçağdan Türk Hakimiyetine Kadar

Konya’dan batıya açılan yol güzergâhındaki Ilgın, tarihin her devrinde önemli bir yerleşim yeri olmuştur. Ilgın ve çevresinde yapılan yüzey araştırmaları sonucunda Argıthanı, Eldeş Höyük, ve Başhöyük’te Kalkolitik (M.Ö. 5500-3000) döneme ait seramikler bulunmuştur. Yine Mahmuthisarı Höyük, Karaköy Höyük ve Navruşuk Höyük’e Erken Tunç Çağı (M.Ö. 3000-2500) seramikleri ile Ilgın Höyük, Şarampol Tepe (Çavuşçugöl), Eldeş Höyük’teki keramiklerde MÖ 2000’lere tarihlenmektedir.

Bölge, Hitit İmparatorluğu’nun egemenliğine girmiş (M.Ö. 1660-1190) ve bu dönemde Ilgın önemli bir yol güzergâhı konumunu korumuştur. IV. Tuthalia’nın Arzava Seferi (M.Ö. 1250-1220) sırasında Yalburt’ta bir su anıtı inşâ edilmiştir. Hititler’in yıkılmasının ardından Fryeyler (M.Ö. 750-680) ve Lykialılar (M.Ö. 680-546) hâkimiyetine girmiştir. bir süre Pers (M.Ö. 700-546) egemenliğinde kalan Ilgın, Büyük İskender’in Persler’i yenmesinin ardından Makedonya idaresi altına girmiştir. MÖ 138’de Roma İmparatorluğu ve Bizans Devleti toprakları olmuştur. 10. yüzyılda bölgeye Müslüman Araplar’ın fetih hareketleri başlamıştır.

Türk hakimiyeti dönemlerinde Ilgın

Selçuklular Dönemi

Büyük Selçuklular, Ilgın’ı 1077’de fethetmişlerdir. Anadolu Selçuklu döneminde Akşehir’in vilâyet olduğu, Ilgın’ın da Honaz vilâyetine bağlandığı; Haçlı Seferleri sırasında da Ilgın’ın müteaddid defalar yağmalandığı anlaşılmaktadır. Ilgın 1220 yılında Alâeddin Keykûbad tarafından kayınbabası Kir Farid’e verildiği, 1227 yılında Mengücek oğulları tarafından Erzincan’ın alınmasıyla, bölgenin Erzincan ve Erzurum beylerinden Davut Şah’a verildiği görülmektedir. Anadolu Selçukluları’nın son zamanlarında birkaç vilâyetle birlikte Ilgın’ın gelirleri, Afyon’daki Sahip Ata Oğulları’ndan Taceddin Hüseyin ve Nasrudddin Hasan’a verilmiştir. Ancak Sahip Ata Oğulları, Karamanoğlu Mehmed Bey’den Konya’yı kurtarmak için yola çıkmıştır. İki ordu Akşehir ovasındaki Kozağaç köyü civarında karşılaşmış, Değirmen çayı ya da Adayan çayı olarak adlandırılan savaşın (1275) sonucunda Cimri (Siyavuş) ve Karamanoğlu Mehmed Bey komutasındaki ordu, Sahip Ata Oğulları’nı yenmiş ve bu bölge Çaylak adında bir beye verilmiştir. Bölge, Selçuklular’dan sonra kısa bir süre Karamanoğulları yönetimine kalmıştır.

Selçuklular Dönemi'nde Konya civarındaki dört pazardan biri Ilgın’da kurulmaktadır. Pazar münasebetiyle ilçeye gelen halk alış verişin yanı sıra kaplıcada da banyo yapmaktadır.

Mevlana ve Ilgın

Yine bu dönemde Mevlânâ’nın da şifâ bulmak amacıyla her yaz Ilgın kaplıcalarına geldiği bilinmektedir. Ünlü eseri Mesnevi ve diğer kitaplarının bazı bölümlerini Ilgın kaplıcalarında yazdığı bilinmektedir.

Osmanlılar Dönemi

Fâtih Sultan Mehmed'in Karaman Seferi'ne memur ettiği Osmanlı Ordusu Karamanoğlu Pir Ahmed Bey’in ordusuyla Çiğil’de savaşmış, bunun sonucunda da Akşehir ve Ilgın bölgesi Osmanlı hâkimiyetine alınmıştır(1466).

Fâtih Sultan Mehmed, Gedik Ahmed Paşa’ya bölgenin genel bir evkâf ve emlâk tahririni yaptırmıştır. Tahrîri büyük Türk âlimleri Muslihuddin ve Kâsım Efendiler yapmışlardır. Defterde Karaman ili eyâlet olarak ifade edildikten sonra ayrıca sancaklara ve iki nâhiyeye ayrıldığı belirtilmektedir. Ilgın da içinde yer aldığı bu vilâyetler şunlardır:

1. Konya,
2. Lârende,
3. Seydişehir,
4. Bozkır,
5. Beyşehri,
6. Akşehir,
7. Ilgın,
8. Niğde,
9. Şücâeddin ve Anduğu,
10. Ürgüp,
11. Ereğli,
12. Aksaray,
13. Koçhisar.

Nâhiyeler ise:

1. Karahisar,
2. Develü.

Fâtih’ten sonra (1493) II. Bâyezîd zamanında Karaman ilinin Hatiboğlu şöhretiyle tanınan Nasuhzâde Haydar tarafından ikinci bir tahrîri yapılmış, defteri de Hattat Ali yazmıştır. Karaman ili, o zamanlar Karaman eyâleti olarak adlandırılıp 15 kazâya ayrılmıştır:

1. Konya,
2. Bolvadin,
3. Çimeneli,
4. Akşehir,
5. Ilgın,
6. Niğde,
7. Anduğu,
8. Ürgüp,
9. Ereğli,
10. Aksaray,
11. Koçhisar,
12. Kayseri,
13. Ermenek,
14. Mut,
15. Gülnar.

8 Mayıs 1637’de Bağdat seferine çıkan IV. Murad, Akşehir yoluyla Ilgın’a gelip kaplıcanın karşısındaki Koca çayırda otağını kurarak burada bir saray yaptırmıştır. Bu sarayın ne zaman, nasıl ve ne sebeple yıkılıp yok olduğu ise bilinmemektedir.

Osmanlıların Ilgın'daki hatıraları sadece bugün kalıntıları bile bulunamayan bu saraydan ibaret değildir. Osmanlı Devleti zamanında tüccarların, hacıların, seyyahların ve askerlerin hem güven içinde olmaları ve hem de rahat etmeleri için belirli hizmetlerin sunulduğu menzil külliyeleri yapılmıştır. Bu çerçevede Vezir Lala Mustafa Paşa tarafından yaptırılan Ilgın’daki menzil külliyesi, Ilgın’ın mâmur hâle gelmesinde büyük bir öneme sahiptir.

1887 Konya Vilâyeti Salnâmesi’ne göre, Ilgın’da 28 Sıbyan mektebi; 1894 Konya Vilâyeti Salnâmesi’ne göre ise 35 mescid, 50 câmi, 49 değirmen, 4 hamam, 4 fırın, 4 kahvehâne ve 117 dükkân bulunmaktadır.

Kurtuluş Savaşı'nda

Türk Kurtuluş Savaşı’nda cephe gerisinde olan Ilgın, o yıllarda büyük çapta askerî birliklerin karargâh merkezi olması dolayısıyla, önemli tarihî olaylara sahne olmuştur. 1922 yılının 1 Mart - 21 Ağustos tarihleri arasında Fahrettin Altay Paşa komutasındaki 15.000 kişilik 5. Süvari Kolordusu, Ilgın ilçesinde altı aya yakın bir zaman kalmış ve Ilgın halkı bu zaman içinde Kolordu’ya elinden gelen her türlü yardımı yapmıştır.

Atatürk, 1 Nisan 1922 günü, yanında Cephe Komutanı İsmet İnönü, diğer bazı komutanlar, askerî ve siyâsî konuklarıyla birlikte Ilgın ovasında ikmal ve eğitim işleriyle Büyük Taarruz’a hızla hazırlanmakta olan Süvari Kolordusu’nu teftişe gelmiştir. Birinci, ikinci ve dördüncü süvari tümenlerinden kurulu Süvari Kolordumuz, kaplıca yakınında bulunan Koca Çayır’da toplanır. Başkomutan Atatürk’ün emriyle geçit resmine başlanır. 7-8 bin süvarinin bir kısmının mızraklı, bir kısmının yalın kılıç ve “Allah, Allah” nidâlarıyla savaş nizamında dört nala geçişleri, Ilgın ovasını bir anda âdetâ bir savaş alanına ve mahşer yerine çevirmiştir. En başta Fahrettin Altay Paşa, arkasından generalleri ve kurmayları geçerler. 3 tümen süvari askerinin Koca Çayır’da tozu dumana katarak uzunca süren, muntazam ve hırslı geçişi, Başkomutan Mustafa Kemal Atatürk’ü ve diğer komutanlarımızı ne kadar heyecanlandırmış ve sevindirmiş ise, böyle bir tatbikatı ilk kez seyreden Sovyet ve Azerbaycan diplomatları ile askerî ateşeleri üzerinde de o derece müthiş bir etki yapmıştır. Ilgında kuvai milliye teşkilatı eşraftan Ali İspir ve Müsdebit hoca lakaplı Mustafa Üçekiz tarafından kurulmuştur.

Harekâtı inceleyen konuk Rus elçisi, kahraman askerlerimizin temsîlî düşman birliklerine karşı yapmış oldukları hücumlardaki çeviklik ve cengâverliğine hayran kalmış, Atatürk’e yakla-şarak kulağına: “Anladım Ekselans!.. Bu kahraman ordu karşısında hiçbir kuvvet ayakta duramaz” demiştir.

21 Ağustos 1922 gecesinde ilçeden Afyon cephesine doğru harekete geçen 5. Süvari Kolordusu, Başkumandan Mustafa Kemal Paşa’nın Akşehir’de verdiği tarihî Büyük Taarruz emrinden sonra şanlı ordumuzun saflarına katılarak düşman cephenin yarılmasında büyük rol oynamış, 9 Eylül 1922’de diğer birliklerle İzmir’e girerek düşmanı denize dökmüştür. Böylece Büyük Taarruz’un kazanılmasında Ilgın, çok önemli bir görevi yerine getirmiştir.

Coğrafi durumu

Ilgın, İç Anadolu bölgesinin güney batısında yer alan Konya iline bağlı şirin bir ilçedir. İlçe merkezi Konya’dan 87 km. kuzey batıda geniş bir ova üzerine kurulmuştur. İlçe sınırları 37 derece 17 dakika enlem (kuzey paralelleri) 31 derece 55 dakika boylam (meridyenleri) arasında yer alır. İlçe merkezi 1039 rakımlıdır.

Doğusunda Kadınhanı, batısında Akşehir, Doğanhisar, Tuzlukçu, kuzeyinde Yunak, güneyinde Derbent, Beyşehir ve Hüyük ilçeleri bulunur.

Jeolojik yapısı

Ilgın'ın jeolojik yapısını kalker tabakalar ile dağlık bölgelerde linyit damarları oluşturmaktadır. Ayrıca ilçede bulunan sıcak su kaynağı da jeolojik açıdan ayrı bir önem taşımaktadır. Ilgından çıkan kömür dünya çapında ünlüdür.

Deprem tehlikesi

Arazi 1. bölge deprem kuşağı üzerinde oturmakta olup, iki fay hattı mevcuttur. Birinci fay hattı Çiğil bölgesinden gelip Kaplıca dağı eteklerinden güneydeki Çavuşcugöl kasabasına doğru uzanmaktadır. İkinci fay hattının Sivri ve Tekne dağlarının eteklerini takip ederek yine Çavuşcugöl kasabası ve Haremi linyit işletmelerine uzanmaktadır.

Yüzey şekilleri

Ilgın'ın kuzeybatısından güneydoğusuna doğru Sultan dağları uzanır. Ilgın ovası, 5214 hektarlık tarım alanı ile ilçenin en büyük tahıl ambarıdır. Bu alanda %70 hububat, %20 pancar ve %10 sebze ve meyve yetiştiriciliği yapılmaktadır. Büyüklü küçüklü dere, çay, göl ve gölet bulunan bölgede, kışın ve ilkbaharda kar ve yağmur suları ile beslenen dereler bol su taşımalarına rağmen yaz aylarında suları çekilmektedir.

Çavuşçu Gölü

27 km² alana sahip, etrafı sazlık ve bataklıklarla kaplı tektonik bir tatlı su gölüdür. Doğanhisar çayı, Çiğil deresi ve Bulcuk çayı ile beslenir. Deniz seviyesinden yüksekliği 1019 m, derinliği ise 2–10 m'dir. Batısında Açık Ilıca adı verilen sıcak su kaynağı vardır. Doğusunda kalan Yorazlar çeşmesi, halk tarafından şifâlı su olarak bilinir. Kışın kar ve yağmur suları ile dolan göl alanı, yaz mevsiminde Atlantı ve Ilgın ovalarını suladığından çekilir. Göl sularının çekildiği arazi, vatandaşlarca ekilir. Gölün güneyindeki Şarampol tepe, göl seviyesinden 25 m yüksekliktedir. 1960 ve 1977 yıllarında kısmen ağaçlandırılmış ise de 2001 yılında ağaçlandırma çalışmaları ciddî bir biçimde ele alınmıştır. Şarampol tepe, ileride güzel bir piknik alanı olmaya adaydır.

Bitki örtüsü

Ilgın’ın bitki örtüsü, İç Anadolu Bölgesi’nin tipik bozkır örtüsüdür. Bozkırlar genelde ilkbahar aylarında yeşerir, Haziran ayı sonlarında sararırlar. İlçenin güneyinde yer alan Beykonak, Kembos (Gökçeyurt), Bulcuk, Balkı, Çiğil, Dığrak, Gökbudak dağlarında ormanlık alanlara rastlamak mümkündür.

İklim

Ilgın’ın denizden yüksekliği 1030 m'dir. İç Anadolu Bölgesi’nde bulunması itibarıyla karasal (step) iklim hüküm sürer. Yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve yağışlı geçer.

Nüfus

Yıl	Toplam	Şehir	Kır
1965[1]	51.400	10.196	41.204
1970[2]	53.193	11.118	42.075
1975[3]	52.882	11.830	41.052
1980[4]	59.239	16.762	42.477
1985[5]	69.016	22.539	46.477
1990[6]	75.890	25.032	50.858
2000[7]	75.681	26.698	48.983
2007[8]	61.814	31.178	30.636
2008[9]	61.840	30.892	30.948
2009[10]	60.603	31.171	29.432
2010[11]	59.088	31.485	27.603
2011[12]	58.005	31.464	26.541
2012[13]	57.148	31.828	25.320
2013[14]	56.452	56.452	veri yok
2014[15]	55.790	55.790	veri yok
2015[16]	55.484	55.484	veri yok
2016[17]	55.207	55.207	Veri yok

Ulaşım

Ilgın, önemli kara ve demiryolları üzerine kurulmuş olup, konum itibarıyla tarihî ipek yolunun uzantısı niteliğindedir. 1896 yılında yapılan demiryolunun ilçenin gelişimine katkısı büyüktür. Ilgın merkezinden geçen Konya-İstanbul ve Konya-İzmir yolları da ilçe ulaşımını daha canlı kılmaktadır.

Konya'ya 87 km uzaklıkta olan Ilgın’ın komşu ilçelere olan uzaklıkları da şöyledir: Akşehir 46 km, Beyşehir 88 km, Kadınhanı 30 km, Sarayönü 50 km, Doğanhisar 36 km, Tuzlukçu 35 km, Yunak 87 km'dir. Ilgın-Ankara arası ise 318 km'dir.

Önemli mekanlar

Ilgın (Sahip Ata) kaplıcası

Anadolu Selçuklu ve Beylikler döneminde kaplıcasından dolayı Âb-ı Germ olarak isimlendirilen Ilgın kaplıcası, Roma ve Bizans döneminde de kullanılmış olmalıdır.

Günümüzde mevcut olmayan 633 / 1235-36 tarihli kitâbeye göre, Alâeddin Keykûbad’ın emriyle Mimar Cemâleddin’e yaptırıldığı anlaşılmaktadır. Deprem ve savaş gibi sebeplerle yıkılan hamam, 666/1267 yılında Sultan Gıyâseddin Keyhüsrev zamanında, Sahip Ata tarafından Mimar Kaluyan’a inşâ ettirilmiştir. Kadınlar bölümünün giriş kapısı üzerindeki dilimli iki kemer içindeki kitâbe, celî sülüs hatlı ve 666/1267 tarihlidir. Osmanlı döneminde Sultan Abdülmecid zamanında 1254/1838’de Hacı Nûman Efendi tarafından da tamir edilmiştir.

Günümüze gelinceye kadar müteaddid defalar tâmirât görmüştür. Evliyâ Çelebi, nikris hastalığına tutulan Sultan Alâeddin Keykûbat’ın Ilgın kaplıcasında şifâ bulduğunu ve bu yapıyı yaptırdığını anlatmaktadır.

Sultan Alâeddin Keykûbad zamanında soyunma ve sıcaklık kısımları bulunan yapının, daha sonra yıkılması sonucunda 1267 yılında Sahip Ata Fahreddin’in, han, zâviye ve kaplıcadan oluşan bir külliye yaptığı anlaşılmaktadır.

Ilgın (Sahip Ata) Hanı

Sahip Ata Fahrettin Ali, 666 / 1267 senesinde kaplıcayla birlikte hamamın yakınında Mimar Kâlûyânü’l-Konevî’ye yaptırtmıştır. 1934 yılında kalıntılarına rastlanmasına rağmen bu yapı ile ilgili hiçbir iz kalmamıştır.

Handevi Kandevi Zâviyesi ve Türbesi

Kaplıca yanında, Sahip Ata Fahreddin tarafından 1267’de Kıdanî zâviyesi yaptırıldığı vakıf kayıtlarından anlaşılmaktadır. Bu zâviyeden günümüze hiçbir şey ulaşmamışsa da türbe hâlâ ayaktadır. Bugünkü şekli ile kare planlı, üzeri kubbe ile örtülü, baldeken tarzındaki türbe, 16.-17. yüzyıllardan kalmış olmalıdır.

Şeyh Bedreddin (Sadeddin İsa) Türbesi

Şeyh Bedrettin mahallesinde bir evin bahçesindedir. Kapı üzerindeki kemer alınlığındaki dört satırlık celî sülüs kitâbeye göre, 685 / 1286-87 yılında Sâdeddin İsa tarafından yaptırılmıştır. Türbe, 1975 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü’nce tamir ettirilmiştir.

Pir Hüseyin Bey (Çukur) Câmii

Çarşı içinde kendi ismiyle anılan mahalledeki câmi, zeminden 1,5 m. daha aşağıda kaldığından, halk tarafından Çukur Câmi adıyla anılmaktadır. Selçuklular döneminden bugüne kadar ayakta kalmıştır.

Sungur Bey Türbesi

Mahmuthisar köyünün 4 km kuzeyinde, Ilgın ovasına hâkim bir tepededir. Türbenin inşâ kitâbesi yoktur. İçindeki 742 / 1341 tarihli kitâbe ve türbe-nin formundan, Karamanoğulları dönemine ait olduğu anlaşılmaktadır. Türbe bakımsız viran bir haldedir.

Lala Mustafa Paşa Külliyesi

Lala Mustafa Paşa tarafından yaptırılan menzil külliyesi, sağ kol güzergâhında İstanbul - Mekke hattında, Eskişehir-Konya arasındaki en önemli menzil durumundadır. Bu külliye, Osmanlı döneminde bölgenin ticarî merkezi olarak görülmüş ve külliyenin yapımında ticarî yapılar ön plana çıkarılmıştır.

Câminin giriş kapısı üzerindeki üç satırlık celî sülüs hatlı kitâbeye göre, Sultan Selim oğlu Sultan Murad zamanında Kıbrıs Fâtihi Lala Mustafa Paşa tarafından 984 / 1576 yılında yaptırılmıştır. Birbirine bitişik iki büyük han, açık ve kapalı bölümlerinden oluşan arasta, merkezdeki câmi, tophâne, imâret, Sıbyan mektebi, hamam ve helâlardan oluşan külliye, Mimar Sinan tara-fından yapılmıştır. Günümüzde arasta ve câmi kullanılmakta, han bölümü yeni dönemde yapılan restorasyon çalışmaları sonrası kullanılır hale dönüştürülmüştür.

Redif Taburu Merkez Konağı (Eski Askerlik Şûbesi)

Konağın 1310/1894 tarihinde yapıldığı, Konya salnâmesinde belirtilmektedir. Kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlı yapı, iki katlıdır. Kesme taş malzemeli konak, sofalı Türk evi planındadır. Kuzeydeki taş merdivenlerle girilen konak, 2011 yılında restore edildikten sonra müze ve bayramlarda kullanım için açılmaktadır. Redif Taburu şu anda Ilgın Kütüphanesi olarak hizmet vermektedir.

Yerel yönetim

Eylül 2016'da, FETÖ'ye yardım ve destek verdiği gerekçesiyle 1 Eylül'de tutuklanan belediye başkanı Halil İbrahim Oral'ın yerine 1 Eylül 2016 tarihinde yürürlüğe giren 674 sayılı Kanun Hükmünde Kararname uyarınca kayyum olarak belediye meclisi üyesi Mehmet Karahan atandı.[18]

Kaynakça

1. "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
2. "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
3. "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
4. "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
5. "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
6. "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
7. "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
8. "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
9. "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
10. "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
11. "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
12. "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
13. "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
14. "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
15. "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
16. "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
17. "2016 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 7 Mart 2017.
18. "28 belediyeye kayyum atandı" 12 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Birgün. 11 Eylül 2016. En son 11 Eylül 2016 tarihinde erişildi.