Kâğıt

Kâğıt, çoğunlukla yazma işlemlerinde kullanılan, üzerine baskı ya da çizim yapılabilen veya ambalaj amacıyla kullanılan ince malzemedir. Kâğıdın eş anlamlısı çönge sözcüğüdür.[1][2] Genellikle nemli ağaç lifleri veya otların bezlerinden elde edilen selüloz hamurunun preslenmesinin ardından esnek levhalar içinde kurutulması sonucunda elde edilir.

Başlığın diğer anlamları için Kâğıt (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Kâğıt

Kâğıt çok fazla kullanım alanına sahip olan, çok yönlü bir malzemedir. En çok üzerine yazı yazılması veya baskı amacıyla kullanımı yaygın olsa da, endüstriyel ve inşaat sektöründe gerçekleştirilen işlemlerde, pek çok alanda temizlik ve paketleme malzemesi olarak, hatta özellikle bazı Asya kültürlerinde yiyecek katkı maddesi olarak kullanım bulmuştur. Kâğıt özellikle yazı amacıyla kullanıldığından dolayı, belge ve doküman anlamında da kullanılır. Ayrıca borsada işlem gören tahvil veya hisse senedi gibi mali değeri olan malzeme de kâğıt olarak adlandırılır. Bunların yanı sıra kâğıt kelimesi, kâğıt parayı tanımlamak için de kullanılır.[3] Farsça kökenli olan kelime, Türkiye Türkçesi Ağızlarında çeşitli şekillerde telaffuz edilir. Örneğin; Rize ilinde k'aad, Ordu İli ve Yöresinde kaat, Güney-Batı Anadolu grubunda kayıt gibi.[4]

Kâğıt ve kâğıt hamurunun yapım sürecinde; kâğıdın arkeolojik olarak ilk defa parçaları Çin'de bulunmuş ve bu parçaların MÖ 2. yüzyıla ait olduğu tespit edilmiştir. Bu dönemde Çin Han hanedanlığında bulunan mahkemelerde görevli Cai Lun (Eski Mısır'da kullanılan papirüs'ten farklı olarak) kâğıt ve kâğıt yapımının mucididir.[5][6]

2009 yılı verileri doğrultusunda, dünyadaki kâğıt ve karton üretimi yaklaşık olarak 370,7 milyon ton civarındadır. Günümüzde modern kâğıt hamuru ve kâğıt endüstrisinde küresel olarak Çin ve hemen ardından ABD en büyük üreticilerdir. Çin dünya kâğıt ve karton üretiminin %24'ünü yapmaktadır. Türkiye ise yıllık 2,5 milyon ton kâğıt ve karton üretimiyle 25. sırada bulunmaktadır.[7][8]

Tarihçe
Çin'de MÖ 100 yıllarına ait Kenevir'den üretilmiş hediye sarmak amacıyla kullanılan kâğıt parçaları.

Çin'de MÖ 2. yüzyıla ait, bugünkü modern kâğıdın temsilcisi olarak sayılabilen eski arkeolojik parçalar bulunmuştur. Kâğıdın yapım süreci, Çin'li Cai Lun'a atfedilir.[6] Kâğıda etkili bir alternatif ise İpek'tir ve Altınçağda Çin büyük miktarda İpek ihracatı yapan ülke konumundaydı.

13. yüzyıl Orta Çağ'da kâğıt Çin'den Orta Doğu ve Avrupa'ya yayıldı ve burada ilk suyla çalışan kâğıt fabrikaları inşa edildi.[9] 19. yüzyılda sanayi üretimine geçilmesiyle birlikte maliyet düştü. Kâğıt önemli oranda kitlesel bilgi alışverişine katkılarda bulundu. 1844 yılında, Kanadalı mucit Charles Fenerty ve Alman FG Keller bağımsız ağaç liflerinin hamurlaştırılması sürecini geliştirdi.[10]

Etimoloji
Daha fazla bilgi için: Papirus

Türkçe "kâğıt" kelimesi Farsça kökenli olmasına rağmen,[3] etimolojik olarak İngilizce "Paper" kelimesi, Latince "Papirüs" den türetilmiştir. Papirüs ise bir bitki ve Yunanca adı Cyperus papyrus olan πάπυρος ( papuros )'tan gelir.[11][12] Papirüs, Orta Doğu ve Avrupa'ya kâğıdın gelmesinden önce, yazmak için eski Mısır ve diğer Akdeniz kültürlerinde kullanılan Cyperus papyrus bitkisinin liflerinden üretilen kalın ve kâğıt benzeri bir malzemedir.[13] Kâğıt etimolojik olarak papirüsten türetilmesine rağmen, ikisinin üretimi birbirinden çok farklıdır ve günümüz modern kâğıdının gelişimi ile papirüsün gelişimi birbirinden ayrıdır.[6]

Kâğıdın yapımı

Kabukları soyulduktan sonra suyun içerisinde çeşitli kimyasallar ile birlikte seyreltilen ağaç, birbirine geçmiş halde olan hamurlaştırılmış bitki lifleri (fiberler) haline getirilir. Artık hamur haline gelmiş hammadde, ağacın lignin denilen ve lifleri bir arada tutan maddeden arınmıştır. Buradan bir karıştırıcıya gönderilen hamura, kalitesine uygun olarak çin kireci benzeri beyazlaştırıcı malzemeler veya renklendirme için çeşitli kimyasallar, suya dayanıklı olması isteniliyorsa bunun için çeşitli maddeler katılarak karıştırılır ve lifler pürüzsüz hamur haline getirilmiş olur. Bu aşamalar açma, temizleme, dövme, parçalama,öğütme ve katkı maddeleri ilavesi adını alır.

Hamurun sudan arındırılması işlemleri ise tel örgü şeklinde yürüyen bir bandın üzerinde yapılır. İşlemin hızlandırılması için presleme ve kurutma işlemleri de bu aşamada gerçekleşir. Silindirlere giren hamur sürekli sıkıştırıldıkça düzleşir ve sudan daha fazla arınır. Biraz daha kurutma işleminin ardından, kâğıt halini alan pürüzlerinin giderilmesi işleminden geçer. Elde edilen kâğıt istenilen boyutlarda kesme işlemi aşamasına gelmiştir.[7][8][14]

Kullanım alanları

Kâğıt kullanım alanına bağlı olarak oldukça fazla geniş bir yelpazede imal edilebilir.[15]

Ayrıca bakınız

Kaynakça
  1. PAÜ İngilizce Sözlük
  2. Eş ve Yakın Anlamlı Kelimeler Sözlüğü
  3. "Güncel Türkçe Sözlük kâğıt -dı". tdk. 14 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2013.
  4. "Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü'nde Söz Arama". tdk.gov.tr. 16 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2013.
  5. H.Hart, Michael (Şubat, 2008). Nurşan (Ed.). Dünya Tarihine Yön Veren En Etkin 100. Neden Kitap. ISBN 975-254-1 12-7. Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)
  6. Tsien 1985, s. 38
  7. "Kâğıt-Karton Sektör Raporu" (PDF). turkishpaper. Ağustos 2011. 5 Aralık 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2013.
  8. Usta, Hilal. "Kâğıt Sektörü Profil Araştırması" (PDF). ito.org.tr. 30 Haziran 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2013.
  9. Burns 1996, ss. 417f.
  10. Burger, Peter 28 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Charles Fenerty and his Paper Invention. Toronto: Peter Burger, 2007. ISBN 978-0-9783318-1-8 pp.25-30
  11. πάπυρος 16 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, Perseus
  12. Oxford Dictionaries'ta papyrus
  13. "Papyrus definition". Dictionary.com. 5 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2008.
  14. Özpolat, Duygu. "Kâğıt nasıl yapılır?". tubitak. 2 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2013.
  15. "Grades and uses of paper". 19 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2007.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.