Kıbrıs Türk edebiyatı
Kıbrıs Türk edebiyatı, Türkiye'ye paralel bir gelişim göstermiştir. Ancak, 1923-1955 arasında bir suskunluk dönemi yaşanmıştır.
Tarihî gelişim
Kıbrıs'ta edebiyat geç kurumsallaşmıştır. Ancak, 1836-1895 yılları arasında Tanzimat edebiyatının Kıbrıs'ta da takip edilmesi, buradaki edebiyat hayatının önemli bir mesafe kat etmesini sağlamıştır.
Kıbrıs şiirinin, hececi-romantik dönem, yenileşme şiiri, soyut şiir gibi devreler geçirmesi ve 1950’lerden sonra serbest şiirle tanışmıştır.
1923-1955 arasında İngiliz baskısı yüzünden ciddi bir suskunluk devresi yaşanmıştır. Ama yine de, 1943'ten itibaren, edebî dergilerin yoğunlaşması (ki 1955'e kadar 14 ayrı dergi yayımlanmıştır), Kıbrıs Türk edebiyatı geleneğinin yerleşmesini sağlamıştır. Bu dönemde, Nazif Süleyman Ebeoğlu, Urkiye Mine Balman, Pembe Marmara, Osman Türkay gibi önemli isimler yetişmiştir. Genellikle, hece ölçüsüyle şiirlerin yazıldığı ve millî konuların işlendiği bu devreyi, Özker Yaşın, Ahmet C. Gazioğlu, Salahi R. Sonyel isimleri izlemiştir.
Şiir dışında, makale, roman, hikâye, tiyatro türlerinde eserlerin verildiği 1955 sonrasında, Kıbrıs Türk edebiyatına katılan isimler arasında, Fadıl N. Korkut, Hikmet Afif Mopolar, Nazım Ali İleri isimleri öne çıkmıştır. Bu dönemde, özellikle tiyatro alanında, Kutlu Adalı, Üner Ulutuğ, Bekir Kara, Ahmet Tulgar isimleri görürüz. Eşref Çetinel, İsmet Kotak ve Numan Ali Levent ise hikâyeleriyle tanınırlar.
1974 Sonrası
1974 Kıbrıs Harekâtı'ndan sonra yeni isimlerin Kıbrıs Türk edebiyatına yön verdiğini görürüz. Şiirde, Fikret Demirağ, Neşe Yaşın, Filiz Naldöven, Mehmet Yaşın gibi isimler bu dönemde yetişir. Nesir alanında ise, Özden Selenge, Sabahattin İsmail, Timur Öztürk ve Ali Nesim isimleri öne çıkar.
Roman
Erken dönemde Kıbrıs Türk edebiyatı diğer alanlarda olduğu gibi roman alanında da Türkiye edebiyatının yoğun etkisi altında gelişti. Kıbrıs Türk romanının kitap olarak yayımlanan ilk eseri, Kaytazzade Mehmet Nazım'ın 1894 yılında yayımlanan Yâdigâr-ı Muhabbet eseridir. Bu romanın Latin harflerine transkripsiyonunu gerçekleştiren araştırmacı Harid Fedai'ye göre Osmanlı topraklarında hissedilen Abdülhamid baskısı romana yansımış, Servet-i Fünûn edebiyatının diğer örneklerinde olduğu gibi romanda da "kentsoylu aydınların yaşamları, kişisel dramları" konu edilmiştir. Kaytazzade bu romanı ilk olarak Kıbrıs gazetesinde tefrika etmiştir.[1] Kıbrıs'ta yayımlanan gazetelerde tefrika edilen ilk Türkçe roman 1892 yılında Zaman gazetesinde yayımlanan Muzafereddin Galib'e ait Bir Bakış eseri olsa da, Galib Kıbrıslı bir yazar değildir ve eser konusu da Kıbrıs'ta geçmemektedir.[2]
Yadigâr-ı Muhabbet'ten sonra yayımlanan bir sonraki roman, Hikmet Afif Mapolar'ın 1936 yılındaki Kahraman Kaplan eseridir. "Çığ hareketi"nin parçası olan Mapolar'ın çalışmaları, 1930'lardan itibaren romancılık alanında öne çıkmış ve Mihrican Aylanç'a göre Kıbrıs Türk romanının özgün bir karakter kazanmasında önemli rol oynamıştır. 2017 yılına dek Kıbrıs Türk romanında yayımlanmış olan 130 eserden 20'si Mapolar'a aittir.[3]
Notlar
- Kıbrıs Türk edebiyatında Türkçenin yanı sıra İngilizce yazan isimler de vardır. Bunların başında, uzun yıllar Londra'da yaşayıp, şu anda Fransa'da yaşamakta olan Taner Baybars gelmektedir. Taner Baybars dışında, uzun yıllar İngiltere'de yaşamış olup, iki kez Nobel Edebiyat Ödülü'ne aday adayı olan Osman Türkay da, yapıtlarını İngilizce dilinde vermiş olan, bir diğer önemli şairdir.
- Başta Özker Yaşın olmak üzere, Nevzat Yalçın ve Nevzat Karagil isimleri Türk edebiyatı içinde de anılmaktadır.
- Siyasetçi ve fotoğrafçı olan Rauf Denktaş'ın anı türünde verdiği eserlerle Kıbrıs Türk edebiyatına katkıda bulunduğunu söyleyebiliriz.
Kaynakça
- Aylanç, Mihrican (2017). Kıbrıs Türk Romanı Eserler Sözlüğü. Lefkoşa: Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi Yayınları. ss. 17-18.
- Aylanç, s. 19
- Aylanç, s. 22.